? wegenbouw ? algemeen ontwerp?Voor stedelijk openbaar vervoer is een goede bereikbaarheid en een ongehinderde ver-keersafwikkeling van groot belang. Daarom zal in veel gevallen de keus tussen openbaaren particulier vervoer in het nadeel van de auto uitvallen. Binnen de gemeente Utrechtwordt hard gewerkt aan hetverbeteren van het openbaar vervoer. Nadat een aantal jarengeleden de eerste tramverbinding vanaf het stadscentrum in zuidelijke richting was ge-realiseerd, is het beleid in deze gewijzigd. De exploitatie van tramlijnen is een zeer kost-bare zaak, reden datdegemeente Utrechteind 1994heeft besloten hetopenbaarvervoerdoor de binnenstad uit te voeren als een HOV-busverbinding. HOV is de afkorting voorhoogwaardig openbaar vervoer, waarbij de bus wordt opgewaardeerd en de beschikkingkrijgt over een vrije baan. Het HOV-netwerk en de constructie van de eerste, binnenkortaan te leggen vrije busbaan tussen Utrecht CS en De Uithof, worden toegelicht.HOV-BUSVERBINDINGINUTRECHT@ HOV-netwerk met zes '?nen46De aan te leggen verbindingsas richtingoost, maakt deel uitvan een netwerk waarinverschillende HOV-assen zijn opgenomen. Inde toekomst zullen twee lijnen naar de oost-kantvan destad lopen en twee lijnen richtingwest. In dat deel van Utrecht wordt LeidscheRijn gerealiseerd, de grootste bouwlocatievan Nederland, die met spoor- en buslijnenzal worden ontsloten.Verder komen er nog ??n HOV-busbaan rich-ting zuidoost en ??n naar het noorden. Deverwachting is dat het HOV-netwerk Utrechtin 2010 geheel gereed zal zijn. In figuur 1 zijnde zes lijnen van het netwerk aangegeven.Met de eerste lijn wordt nog dit jaar begon-nen. Figuur 2 geeft de ligging van de lijnUtrecht CS - De Uithofweer. De lijn heeft eenlengte van 4,5 km, telt 8 stations en de rijtijd(dienstregelingrijtijd) tussen de beide eind-punten lal 17 minuten gaan bedragen.HoogwaardigDe term hoogwaardig openbaar vervoerduidt op verbetering van de infrastructuur,waarbij gebruik wordt gemaakt van nieuwmaterieel (dubbel-gelede bussen met lagevloer), met nieuwe technologie (gas alsbrandstof) en elektronische geleiding.Moderne ontwikkelingen doen ook hun in-trede in het informeren van de reizigers. Zo-wel thuis als bij de halte en het busstationmoet de reiziger kunnen weten hoe laat ernaar welke bestemming wordt gereden. Debusbedrijven houden hiermee rekening bijde aanschaf van nieuw materieel.Hoogwaardig heeft ook alles te maken methet ongestoord en comfortabel kunnen rei-zen. Dat stelt eisen aan de 'baan'. Belangrijkelement is een lange levensduur. Uitgegaanwordt van een levensduur van minimaal 20jaar. In die periode dient de constructie vande baan geen onderhoud nodig te hebben.Op grond van de eis dat de baan garantiesmoet bieden voor snelheid en comfort (vlak-heid), is van meet af aan gekozen voor eenuitvoering van de baan in beton. Beton heeftals 'star' materiaal geen last van spoor- ofribbelvorming, iets waar flexibele wegver-hardingsmaterialen wel last van kunnenhebben. Daarbij komt nog dat bussen typi-sche 'spoorrijders' zijn.Op tal van plaatsen liggen al busbanen, aldan niet vrijliggend. De afwerking van dezebanen is veelal afhankelijk van de situering.In Utrecht is gekozen voor een uitvoering inongewapend betonmeteen toplaag van fijn-gemalen natuursteen in eenepoxylijm. Derode kleur van deze toplaag zal aansluitenbij de kleurvan de klinkers in de binnenstad.In de lengterichting onder de baan wordengeen kabels of leidingen geaccepteerd.CEMENT1997/7-8@ Trac? eerste HOV-lijn Utrecht CS (Hoog Catharijne) " De Uithof? Bussen wurmen zich letterlijk tussen auto's en fietsers door een weg naar het einddoel.Afgebeeld is de situatie in de Utrechtse VoorstraatTen slotteHet projectbureau HOV, gevestigd in Muziek-centrum Vredenburg, bereidtop vaardige wij-ze hetwerk voor, waarbij veel overleg metbe-woners en ondernemers isvoorzien, Zowel inbijeenkomsten/vergaderingen als door mid-del van een informatiebulletin.In november 1996 nam de gemeenteraadhet principebesluit over trac?keuze en in-richting van de profielen. Het masterplanwordt omgewerkt tot definitief ontwerp enhet bestek wordt geschreven. De aanbeste-ding is eind 1997 te verwachten en de werk-zaamheden zullen inapriljmei 1998 vanstart gaan. De totale kosten van het 4,5 kmlange trac? worden geraamd op 180 miljoengulden en de bouwtijd zal omstreeks tweejaar bedragen. De eerste HOV-bus rijdt in hetvoorjaar van 2000.RL.SpitsMet dank aan ir.C.P.Hoogenveen, projectlei-dervan hetHOV-projectUtrecht. ?Proefstuk en constructieOm de Utrechters vertrouwd te maken meteen betonnen HOV-baan die nietals een 'ka-naal' de stad doorsnijdt en verdeelt, wordt inde zomer van ditjaar een 100 mlang proef-stuk van hettraject aangelegd door de firmaCobeton.De HOV-baan krijgt een breedte van 6,50 men wordt metenige tonrondte aangelegd. Dedikte van de betonverharding is 0,24 m enkomt te liggen op een fundering van schraalbeton, waaronder een fundering van puin-granulaat.De machinaal (slipformpaver) aan te leggenongewapende betonverharding wordt voor-zien van gezaagde dwars- en langsvoegen.Ter plaatse van de dwarsvoegen wordendeuvels 0 28 mm aangebracht, lengte 500mm, hart-op-hart 0,30 m. Onder de langs-voegen komen koppelstaven 016 mm,leng-te 600 mm, hart-op-hartO,75 m.Aansluiten-de banden, goten en andere verhardingenworden op verschillende wijzen aangelegd.Kleinere elementen zuilen veelal in steispe-cie worden gesteld.In de 1ge-eeuwse wijken komt de HOV-baaniets hogerte liggen dan de aangrenzende rij-baan. Gekleurde betonbanden zullen deHOV-baan begrenzen. Reflectoren in deepoxy-afwerklaag van de HOV-baan zullende rijrichtingen markeren. Aan de vormge-ving van oversteekplaatsen en aangrenzen-de voetpaden zal veel aandacht worden be-steed. In de stadsrand zijn betonnen gotenaan weerszijden van de HOV-baan gepland.Met landschappelijke elementen zal wordengetracht in alle seizoenen een aantrekkelij-ke beeldwerking van de omgeving van debaan te verkrijgen. Wisselend bloeiende be-plantingen zullen dit bewerkstelligen.Ten oosten van de A27 komt de HOV-baan la-gerte liggen dan de aangrenzende bermen.Dat heeftte maken met een gewenste gerin-ge zichtbaarheid van de baan in het land-schap. Bij het universiteitscomplex De Uit-hofaangekomen, sluit het HOV-trac? aan opde bestaande busbaan. Overigens is geko-zen voor ??n kleur epoxy-afwerklaag van hettotale trac?.Dit hangt sarnen met het feit dat kokers on-der deverharding, waar kabels doorheen ge"trokken kunnen worden, niet zijn toege-staan. Dwarse kruisingen van kabels en lei-dingen kunnen, voor zover al niet aanwezig,door middel van boren of persen wordenaangelegd.Inrichting profielenHet HOV-trac? loopt door debinnenstad (fo-to 3), de 1ge eeuwse wijken, de stadsranden ten oosten van de A27, de autosnelwegBreda - Hilversum. Elk gebied heeft een ei-gen karakteristiek en voor elk gebied is eenapart principeprofiel voor het HOV-trac? ont-worpen. Tussen de vier verschillende gebie-den komen overgangen, elk met een eigenkarakteristiek.Het HOV-trac? wordt aangelegd vanaf hetVredenburg. In de binnenstad kornt de HOV-baan circa 10 cm lagerte liggen dan de aan-grenzende fietspaden en trottoirs. Aanweerszijden van de baan komen hardstenenbanden, breed 0,30 rn. In deze bandenwordt verlichting opgenomen, die de baanvooral 's avonds extra zal markeren. Arge-loos oversteken wordt daarmeevoorkornen.Op delen van het traject zal ook het autover-keer gebruik maken van de HOV-baan. Ditwordt mogelijk door rninderauto's in de bin-nenstad toe te laten, als gevolg van een be-paalde cornpartimentering. Bevoorradingvan winkels en bedrijven gebeurt vanaf hettrottoir.CEMENT1997/7-8 47