? utiliteitsbouw ? algemeen ontwerp?ing. A. Reijenga, ARCADIS BOUW/INFRA BV te EindhovenHet station, het stationsplein en het gebied rond het station in 's-Hertogenbosch onder-gingen een ingrijpende vernieuwing. Op, onder en in de nabijheid van het stationspleinwerd een aantal projecten verwezenlijkt waarvan de betonconstructies vermeldens-waard zijn. De belangrijkste is de ondergrondse parkeergarage, die tevensdienstdoet alsfundatie voorde betonnen busarcade aan de zuidzijde van het plein en de betonnen water-cascade, het middelpunt van het stationsplein en tevens toegang tot een fietsenkelderen parkeergarage. Beton in al z'n verschijningsvormen: van functioneel tot esthetisch.HETSTATIONSPLEINAANGEKLEEDPARKEERGARAGE, BUSARCADE EN WATERCASCADE STATION 's-HERTOGENBOSCHCD Het stationsplein. Artist impressionH.K.WoltjerKomend vanuit de stad zien we links debusarcade en in het midden v??r de toren dewatercascade (afbeelding 1). Alle drie pro-jecten in gewapend beton, maar sterkafwij-kend in functie en benadering van materi-aalgebruik. De parkeergarage als bergingvoor auto's: wat in de naaste omgeving opmaaiveldniveau niet mogelijk was, is dusmaar ondergronds gerealiseerd.De busarcade aan de zuidzijde vanhet plein,met een duidelijke functie als vertrekpuntvoor de bussen in allerlei richtingen, maarvooral als meubelstuk in de visie van de ste-debouwkundige ter afbakening van het sta-tionsplein aan ??n zijde.De watercascade met een esthetische func-tie als bruisendmiddelpuntvan hetstations-plein,maartevens detoegangtot de fietsen-kelder onder hetstation en tot de parkeerga-rage voor de huurders van de vaste plaat-sen.De ParkeergarageHetontwerpvan de parkeergarage diende teworden afgestemd op 300 parkeerplaatsenen te passen in de ruimte die tussen de be"staande en nieuwe gebouwen aanwezigwas. De publieke in- en uitgang van de gara-ge mocht niet, zoals gesuggereerd wordt, ophetstationsplein liggen, want dat plein moetverkeersluw blijven. De in" en uitgang ligtdaarom aansluitend op de Colvenierstraat,de toegangsweg achter het busstation. Ookwerd een directe verbinding noodzakelijk ge-acht met het station. Dit was vanwege deaangrenzende kelders geen moeilijke opga-ve, maar uiteraard waren daarvoor wel con-tacten nodig met de ontwerpers van het sta"tion, Holland Rail Consult. De opdrachtge-ver, de gemeente 's-Hertogenbosch steldezeer hoge eisen aan de sociale veiligheid enopenheid van de parkeerkelder. Dit laatsteaspect speelde een doorslaggevende rol inhet uiteindelijke constructieve ontwerp,maar daarover later meer.38Eerst de lay-out (afbeelding 2). Grof gezegdheeft de parkeergarage een L-vorm. Linkszien we de langste poot waarin zich ook depublieke in- en uitrit bevindt. Deze poot ligtonder het Stationsplein en hoeft geen ge-bouwen te dragen. Hier waren de construc-tieve IJitgangspunten vrij. Dit in tegensteIlingtot de rechtse poot, waarop gebouwen zijngerealiseerd, die bepalend waren voor deconstructie. Omdat de belastinglijnen vast-lagen, ontstond daar een veelheid aan ko-lommen om de bovenconstructie op te van-gen. Deze kolommen zijn niet alleen hinder-lijk bij het manoeuvreren met auto's. Het zijnook obstakels waarachter mensen zich kun-nen verschuilen: ze vertroebelen de over-zichtelijkheid.CEMENT1998j12? PlattegrondparkeergarageIn dat opzicht is de linkerpoot veel aantrek-kelijker. In de 32 meter brede kelder staande V-vormige kolommen 12 meter h.o.h. (af-beelding 3). Ze zijn uitgevoerd in prefab-be-ton en bewust schuin uitgevoerd. Achter eenschuine kolom kun je je moeilijk verbergen.Daarbij komtdathetook een fraai element isin de rechthoek die de doorsnede vormt.Over de middenkolommen liggen vleugelbal-ken, die op hun beurt de vloerelementendragen. Dit zijn prefab brugliggers, als zoda-nig ook toegepast bij viaducten. De vleugel-balken zijn oorspronkelijk in prefab-betongedacht, maar de aannemer verkoos in ver-band met het gewicht en de reikwijdte in hetwerk gestorte balken.Zo ontstaat een doorsnede met een mini-male hoogte van 2,14 m (onder de vleugel-balk) en onder de vloer een hoogte van 2,64m. Dit geeft een prettig gevoel van ruimte.Gekoppeld aan de overmaataan licht (meerdan voorgeschreven) geeft het dit deel vande garage een vriendelijk aanzien.Grote glasopeningen in debetonwanden, ophet punt waar de fietsen- en autoingang hetmiddendeel van de garage doorsnijden, be-vorderen de doorzichtigheid: je kijkt dwarsdoor de garage heen (afbeelding 4).Een belangrijke discussie bij het ontwerpspeelt zich altijd af rond de bepaling van debovenbelasting. Ok?,het eigengewicht, hetzandpakket en de bestrating zijn grijpbaregetallen, maar met de veranderlijke belas-ting ligtdatwat gecompliceerder. Aangehou-den is verkeersklasse 45, oftewel een gelijk-matig verdeelde belasting van 3 kNjm2, te-zamen meteen laststelsel per rijbaan van 3x150 kNoNormaal gesproken komen er geen of nau-welijks vrachtwagens van een dergelijke be-lasting op het dek Van de parkeergarage,vooralomdathet grootste deel voetgangers-gebied is. Maarhetkanbij hoge uitzonderingvoorkomen. De vraag is hoe je zo'n laststel-sel nu moet interpreteren. Bij een brug kanhet aantal rijbanen worden vastgesteld,inde openbare ruimte is dat moeilijker. In over-leg met het gemeentelijk bouw- en woning-toezicht is bepaald drie laststelsels op demeest ongunstige plaats neer te zetten voorde bepaling van de sterkte van het dek. Voorde fundatie en de palen zijn twee laststel-sels gehanteerd. Mijn gevoel zegt dat ditruim voldoende moet zijn en dat twee last-stelsels ook wel zouden volstaan voor desterktebepaling van het dek. Het werkenmet de VOSB van 1963, een voorschrift voorhet ontwerpen van bruggen, past niet meerbij onze huidige opvattingen over hetgebruikvan belastingen. Er zou een voorschriftmoe-ten komen, waarin de belastingen in deopenbare ruimten worden vastgelegd. Zo-lang dat er niet is, is het steeds weer een af-tasten van (voortdurend wisselende) me-ningen.AI met al is bij het gebruik van de parkeerga-rage gebleken dat de gestelde doelen zijnbereikt. Nagenoeg alle gebruikers waarde-ren de openheid en ervaren het als prettigdaterzoveellichtin degarage is. ~Doorsnede V-vormige kolomCEMENT1998j12@ Via glasopeningen komt daglicht de garage binnen39? utiliteitsbouw ? uitvoeringstechniek?p;efabbeton __ ~ _De busarcadeDe busarcade bestaat uit elf verticale ko-lommen, die niet rechthoekig zijn, maar alshet ware uit de haak zijn getrokken, scheluwzijn (afbeelding 5). Ze staan zover uit elkaardat de bus erdoor kan rijden en er aan ??nzijde ruimte is voor een trottoir met een abrivoor dewachtende reizigers. Over de kolom"men liggen betonnen regels, waartussen dedisplays zijn geplaatst, waarop informatievoor de reizigers wordtaangegeven, zoals debestemming en de vertrektijd.In eerste instantie was het de bedoeling omeen portaal (van 11,00 m hoog) geheel metgeprefabriceerde gewapende betononder-delen op te bouwen. Dit omdat grote zorgmoest worden besteed aan het uiterlijk vande constructie en de homogeniteit in struc-tuur en kleur. E?n aannemer schreef echterin met een alternatief: een geheel in hetwerk gestorte constructie. Vanwege hetprijsverschil is hiervoor uiteindelijk gekozen,maar niet eerder dan nadat er tot in het ex"treme toe op was gewezen dat het uiterlijkeen hoog afwerkingsniveau diende te heb-ben. Er is dan ook de uiterste zorg besteedaan de bekistingvan de kolommen en hetre-sultaat mag er wezen.De kolommen zijn in twee etappes gestort.Eerst het onderste deel tot 7,00 m hoogte,waarna de onderste rij horizontale 'planken'is opgelegd. Daarna ishet bovenste deel ge-stort, waarbij de 'planken' meteen via eennatte voeg met de kolommen werden ver-bonden. In de fabriek hadden de kolommenook verticaal gestort moeten worden, maardaar kwamen dan nog hoge kosten bij voorhetvervoer en hetstellen van de circa 15tonwegende kolommen.De horizontale 'planken' op 7,00 en 11,00meterhoogte zijn om verschillende redenenuiteindelijk wel in prefab-beton uitgevoerd.Niet alleen het vele bekistingswerk (elke'plank' apart) maar vooral de hoge eisen aande afwerking van de bovenzijde waren hier-voor doorslaggevend. Bij in het werkstorten,staat de bovenzijde van de 'plank' bloot aanweersinvloeden. Bij prefab was het mogelijkde kistzijde als bovenzijde te gebruiken,waardoorgeen verdere afwerking nodig was,behalve bij de verbindingen.De 'planken' hebben aan de uiteinden devorm van een vork, waardoor de randen overde gehele lengte dezelfde structuur hebben.De 'planken' hebben een breedte van 1,20meter, zodat erbij de onderste in het middengenoeg ruimte overblijft om een natte voegte verwezenlijken (afbeelding 6).Om aan de onderkant, die voor iedereenzichtbaar is een acceptabele oplossing teverkrijgen, is het natte-voeg-gedeelte ietsverhoogd uitgevoerd, zodat het verschil instructuur acceptabel is.De bovenste planken liggen over de gehelebreedte op omdat hier geen momentvasteverbinding nodig is voor de stabiliteit. Op af-beelding 7 zien we de be?indiging van de Ar-cade, waarop een beeld is geplaatst uit devoorgevel van het oude station. Zo zijnermeer ornamenten uit het oude station opge-nomen in de arcade en denieuwe gebouwenrondom het Stationsplein,businformatiesysteem I--~6950?prd:abbe"'n~-~--------':prefabberongelaagd glasrvS-ORderregelIprefab1h=600? Dwarsdoorsnede (boven) en bovenaan-zicht (onder) arcade? De arcade40(j) Ornamenten uit het voormalige station sieren de arcadeCEMENT1998j12? Cascade verbergt ingang naar parkeerkelders ? Cascade, het bruisend middelpuntDe watercascadeDe watercascade isletterl?k het bruisendmiddelpunt van het Stationsplein. 's-Herto-genbosch heeftietsmetwater. Hetis deplekwaar de riviertjes de Dommel en de Aa sa-menkomenen gezamenl?kals de Dieze uit"monden in de Maas. Wateris niet alleen eeneerste levensbehoefte. Het is ook een trans-portweg en in het verre verleden een middelom de stad te isoleren, zodat de v?and destad niet kon bereiken. Er is daarom beslo-ten op markante punten in de stad kunst-werken te realiseren die iets met water temaken hebben. De watercascade is tot nutoe het la?tste verwezenl?kte kunstwerk. Af-beelding 8 toont de cascade. Daarop is ookde integratie te zien van de auto- en fietsers-ingang van de parkeergarage.De circelvormige Cascade bestaat uit driehoofdelementen, zoals de doorsnede in af-beelding9laatzien. Een U-vormigbovenele-ment, dat via aangegoten stekken verbon-den is aan een ringbalk die op hetdekvan deparkeergarage is gestort. Daarop ligt eentrapvormig element met aan de bovenz?deeen goot, waarin totaal 160 sproeikopjes('bruisertjes') z?n aangebracht, die zorgenvoor een soort schuimkraag. Hetwater looptvia de ontelbare 'diamantvlakjes' omlaag,wat een ruisend effectoplevert, en komt uit-eindel?k in de benedengoot, die gevormdwordt door een randelement.De genoemde hoofdelementen z?n uitge-voerd in prefab-beton (B 45). Van elk ele"mentz?n ernegentien gemaaktdietezameneen cirkel vormen. Er Z?n heel wat voorstel-len gemaakt om van de ontwerpschets eengoed bouwkundig geheel te maken, waarinook de pompinstallatie en waterhuishou-ding op een goede manier is ingevuld.Afbeelding 10 toont in detail hoe de reli?f-plaat is opgebouwd: werkel?k een kunst-stukjein beton. De randen ervan z?n afge-werkt met rode graniet, bragain gepol?steuitvoering. Constructiefgezien geen moeil?kproject. Hier isvooral veel aandachtbesteedaan de details en de uitvoering van het pre-fab-beton. Er z?n heel wat gesprekken ge-weest en eisengeformuleerd om een perfec"te uitvoering te verkr?gen. Daarb? moet ge-zegd worden dat de prefableverancier zichuitstekend van z?n taak heeft gekweten.Datgeeftbl?kvan vakmanschap, zeker in de ont-wikkeling en vervaardiging van de mallen,die bepalend z?n voor het eindresultaat.?? Doorsnede cascader= 10800250 BO 250 150g?etmortel beamix-5-starr=9550ankers ~14 4 per eiement -+~~.,f-~~ttt----,/'--t_~500",-_~~ ~---,17!-".50"--- 4'1p0"-1f-e--'3~30'---11_-"42,,,0_+-, .b25",0~11-"150""+-tr=7300rondf-~-++-ankers ~16, 4 per elementCEMENT1998/12 41
Reacties