A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pRegelgeving6 cement 2007 4Ine ter Borch, archispecials.comDe roep om meer of andere regelgeving, handhaving encontrole klinkt al gauw als er zaken misgaan in de bouw.Schiet de huidige bouwregelgeving tekort als het gaatom constructieve veiligheid? Deze vraag is voorgelegdaandr.irNicoScholten,expertStichtingExpertisecentrumRegelgeving Bouw.Hoe kijkt u vanuit de regelgeving aan tegen de bouw-fouten van de laatste tijd. Schiet de huidige bouwregel-geving tekort als het gaat om constructieve veiligheid?"De hamvraag is, ligt het aan de regelgeving of ligt hetaan personen die de regelgeving toepassen. Wat mijbetreft denk ik toch het laatste. Er zijn wel enkelefactoren die meespelen. De regelgeving op zichzelfheeft een enorme ontwikkeling doorgemaakt tussen1982 en 1992, die maakt nu daarop een internationaleof Europese slag. Het volume aan voorschriftenneemt fors toe, enerzijds omdat we meer weten enanderzijds omdat we meer op het randje van demogelijkheden willen ontwerpen en construeren.Als je maatschappelijk kijkt wat er aan de hand is, danmoeten we onthaasten, zoals Margreeth de Boer heteen paar jaar geleden al zei. We hebben geen tijdmeer, alles gaat in haast, daar ligt een groot deel vanhet probleem. Alles staat onder tijdsdruk, er is geentijd meer om te lezen, te begrijpen, te controleren.Ook in de opleidingen is er veel veranderd, daar ziteen grote bottleneck. De onderwijsprogramma'szitten propvol, daarom krijgt men van alles een beetje.Er worden geen mensen meer afgeleverd met inzicht,die zelfstandig kunnen opereren. Er worden mensenafgeleverd die `kunstjes' kunnen. Dat wreekt zich ennaarmate de voorschriften minder goed gedocumen-teerd zijn, wordt het erger. Als een geval iets afwijktvan de standaardvoorbeelden ,weet men de regels nietmeer toe te passen, omdat inzicht ontbreekt en mende achtergronden van de regels niet kent.Laatste complicerende factor, en niet onbelangrijk, isde ontwikkeling van de organisatie in de bouw zelf.Het is een conglomeraat van bedrijfjes geworden datvoortdurend stokjes doorgeeft en moeizaam commu-niceert. Dat werkt fouten in de hand. Als gevolghiervan `veramerikaniseert' de bouw met aansprake-lijkstellingen, alles willen dichtregelen."Zijn de betrokken partijen in het bouwproces wel vol-doende op de hoogte van de regels?"Nou daar kan ik kort over zijn, de gemiddeldescore is een drie!"Hoe kan kennis bijvoorbeeld over het Bouwbesluitbeter worden verspreid. Zou je cursussen verplichtkunnen stellen?"Dat gaat niet werken. Misschien bij de jeugd inNico Scholten, expert Stichting Expertisecentrum Regelgeving Bouw:HET IS EENMAATSCHAPPELIJK PROBLEEM""(foto: Jan Peter Fiering)A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pRegelgevingcement 2007 4 7opleiding nog wel, maar bij mensen die in de prak-tijk werkzaam zijn niet. Als je die iets verplichtstelt, zijn ze niet gemotiveerd.Wellicht moeten we toe naar het systeem dat in deadvocatuur wordt gehanteerd. Je mag pas in depraktijk werken als je jaarlijks voldoende studie-punten hebt gehaald. Je moet verplicht op cursus,aanwezigheid en examen leveren punten op. Ookhet salaris moet je afhankelijk maken van het aantalpunten, dat is een extra stimulans."Voor wie zou deze verplichting moeten gelden?"Je zou het eigenlijk bouwbreed moeten invoeren.Het zijn niet alleen de constructeurs die de regelsniet kunnen toepassen, het geldt op alle niveaus inhet bouwproces. De ontwerpende sector bij archi-tecten, de uitvoerende sector bij aannemers, perso-neel op de bouwplaats, maar ook de brandweer ende toetsers, ambtenaren van gemeentelijk toe-zicht."Honderd procent veiligheid bestaat niet, maar hoe stelje veiligheidsnormen vast? Zijn de veiligheidsmargesniet te klein geworden, nu we bijvoorbeeld door deinvloed van de computer meer naar de grenzen kunnenrekenen?"In het verleden gold: niet weten is veiligheidsmar-ges inbouwen.Door voortschrijdende techniek weten we veelmeer, je kunt nu beter motiveren wat je doet. Wezijn niet anders gaan construeren. Als er nieuwetechnieken of materialen op de markt komen, danbeginnen we weer met niet weten en dan stellen wede marges ruimer af."Wordt er nu echt anders geconstrueerd dan voorheen?Is niet door de complexere vormgeving ook het construc-tief ontwerp veel complexer geworden? De heldere sche-ma's van vroeger, lijken vervangen door een complexekrachtafdracht waarbij al het beschikbare materiaalsamenwerkt en tot het uiterste wordt uitgenut."Dat heeft weer te maken met voortschrijdendekennis en kunde. Als je beter weet hoe de samen-hang functioneert, kan je daar ook gebruik vanmaken."Die kennis zit maar bij een heel beperkt aantal perso-nen. De kenniskloof zit aan beide kanten bij de con-structeur, bij de ontwerper en bij de uitvoerder, maarook bij de handhaver. Zouden er geen opleidingseisenmoeten worden gesteld bijvoorbeeld aan aannemers?"Natuurlijk is het werken met niet gekwalificeerdebedrijven riskant. Maar kenniseisen voor aanne-mers heeft de regering nu juist afgeschaft. Dat iseen trend, steeds minder bemoeienis van de over-heid. Hetzelfde geldt voor ontwerpers, iedereenmag een ontwerp indienen. Je mag jezelf alleengeen architect noemen. Als je dat wilt veranderenmoet het vanuit de maatschappij komen, de maat-schappij moet het regelen. Hetzelfde geldt voorwerknemers op de bouw. Vroeger liep een leerlingmee op de bouw met de meester. Nu krijgt iemand's ochtends instructie en je moet er maar op ver-trouwen dat het goed gaat. Werknemers op debouw komen in ploegen overal vandaan. Slechtecommunicatie, mensen die elkaars taal nietspreken, dat zijn allemaal risico's."Hoe kunnen we het probleem oplossen? In het Plan vanAanpak Constructieve Veiligheid wordt voorgesteld dehoofdconstructeur als co?rdinator en controleur (weer)in te stellen."Het Plan van Aanpak is een papieren tijger. Opzichzelf is het instellen van een co?rdinator eengoed initiatief, maar de vraag is, gaan de con-structeurs er ook naar handelen? Ze staan alle-maal onder tijdsdruk en financi?le druk. Belang-rijker vraag is hoe is het zover gekomen? In hetverleden waren we het erover eens dat er eenhoofdconstructeur nodig was, maar waar is dieplotseling gebleven? De schuld is gelegd bij deRijksoverheid, maar daar ligt ie niet en heeft ieook nooit gelegen. De administratieve voorschrif-ten voor bouwaanvragen lagen tot voor kort bij degemeenten. Nu regelt de overheid dat, maar dieeist geen co?rdinerende constructeur meer. Deopdrachtgever is verantwoordelijk voor het indie-nen van de bouwaanvraag, denkt te kunnenbezuinigen en schrapt een cruciale co?rdine-rende post uit z'n begroting. Degene die dekennis had dat dit een te groot risico met zichmeebrengt, aanvaardt een opdracht waarbij hij derisico's bij zijn opdrachtgever legt. Wie gaan wedit nu verwijten? De opdrachtgever die niet weetwat hij doet, de overheid die geen eisen stelt aande samenhang of de constructeur die een deelop-dracht aanvaardt?"In de regelgeving rond de aanvraag van de bouwvergun-ning zit dan toch ook een hiaat. Als een opdrachtgeverniet weet dat hij risico's loopt, dan is de veiligheid voorde burger niet gewaarborgd."Dat is het spanningsveld tussen deregulering enmarktwerking. Sinds de jaren tachtig wordt veelmeer overgelaten aan de markt."Iedereen wijst dus naar elkaar?"Je zou ook kunnen zeggen dat de gemeentes veelvalt te verwijten. Gemeentes zouden veel strengermoeten optreden als men weet dat de samenhangniet voldoende is gewaarborgd. Die zouden geenvergunning moeten afgeven."De aanvrager moet een correcte bouwaanvraagindienen. De overheid controleert en handhaaft, regel-geving zonder handhaving is immers zinloos, maarA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pRegelgeving8 cement 2007 4bouw- en woningtoezicht moet toch niet het laatstecontrolepunt zijn?"Gemeentes moeten veel beter handhaven. Zoals inhet geval van de instortende platte daken als gevolgvan wateraccumulatie, die voldeden niet aan devoorschriften! Van twee kanten is dit niet opge-merkt.De constructeur heeft het niet goed doorgerekenden de gemeente heeft niet gehandhaafd. Hier komtde inzichtvraag weer bovendrijven. Als je niet weetwelk type belastinggeval risico's met zich mee-brengt, dan filter je fouten er niet uit."Vanuit de maatschappij wordt verwacht dat er veiligwordt gebouwd. Moet de normering worden aangepastom de burger te beschermen, nu dat niet zo blijkt tezijn?"Dat is een discussie die inderdaad wordt gevoerd,maar daar los je het probleem niet mee op. Als je jeaan de voorschriften houdt en de constructie goeduitvoert, is er niks aan de hand."Een voorstel vanuit de constructeurs is bijvoorbeeld omeen veiligheidsmarge van 2,0 te hanteren als de co?rdi-nerende functie niet is gegarandeerd."Dat lost niets op, dat is schijnveiligheid. Als desamenhang niet in orde is, helpt 2,0 ook niet. Con-structeurs zouden zich veel harder moeten opstel-len, de opdracht niet aannemen als er geen budgetvoor co?rdinatie is. De ONRI zou moeten zeggendat de leden geen opdrachten aan moeten nemenzonder dat de co?rdinerende rol geregeld is. Maarde marktwerking houdt dat tegen. Ook bij gemeen-ten is sprake van marktwerking, bedrijven vestigenzich elders als de vergunning niet rond komt.Niemand zet de eerste stap, iedereen wijst naarelkaar. Als de constructeurs de opdracht niet aan-nemen zonder budget voor samenhang, dan moetde gemeente hen daarin steunen door geen bouw-vergunningen af te geven als die samenhang nietgeregeld is.Constructeurs zijn bovendien maar beperkt aan-sprakelijk. Als hier het Amerikaanse aansprakelijk-heidsysteem zou gelden, zouden ze zich wel tweekeer bedenken voordat ze een opdracht aannamen.Trouwens de constructeurs moeten ook eens in despiegel kijken. Er schort iets fundamenteels aan deopleidingen, daar moeten ze eerst iets aan doen! Ikgeef les in bouwregelgeving construeren aan con-structeurs. Zelfs een eenvoudige dakkapel uitreke-nen lukt ze al niet. Ze weten niet hoe de regelge-ving werkt en welke belasting ze moetenhanteren."Maar is er ook niet iets mis met de regels, bijvoorbeeldde discussie over de brandweer en de horeca. Spreken deregels en voorschriften elkaar dan soms niet tegen? Zijnde regels niet te complex geworden?"Ik moet het eerste voorbeeld van elkaar tegenspre-kende voorschriften nog zien. We zouden wel eenaparte leidraad moeten maken voor eenvoudigegevallen, zodat alleen voor de complexe projectende dikke set moet worden gehanteerd. Maar daarzijn sommige partijen ook mordicus tegen omdatdie bang zijn dat door gebrek aan kennis alleen devereenvoudigde versie wordt gehanteerd. Wat wekwijt zijn, zijn de mensen met inzicht en door-zicht."Dan zijn we weer terug bij de opleiding."Het is een maatschappelijk probleem. We moetenons bewust zijn dat er fundamenteel en structureeliets mis is. Dat begint al bij de opleidingen. Kennismoet in de hele keten aanwezig zijn. Bij marktwer-king - dat leidt tot opknippen van het proces - speeltdat een extra grote rol. De oplossing moet vanuit demaatschappij komen."In dat geval moeten er eerst meer ongelukken komen,want nu is niet iedereen er van overtuigd dat er sprakeis van een probleem. Neemt het aantal fouten echttoe?"Ja, dat aantal neemt echt toe. Nu komen lang nietalle fouten boven tafel. Er gebeurt veel meer dan erin de media komt. Zoals in de medische wereld zouer van elk project een dossier moeten worden aan-gelegd. Fouten moeten worden ge?valueerd. Wemoeten leren van fouten, maar het begint bijkennis en dat maakt de cirkel weer rond." nBij het parkeerdek vanVan der Valk in Tiel wassprake van een gebrek-kig toezicht door deGemeente (foto: WFA)