I I~_ _---------,_-.,..,.-~~HERSTEL BEGANEGRONDVLOEREN METSCHUIMBETONDe laatste tijd zijn schadegevallen geconstateerd bij begane grondvloeren vangeprefabr?ceerde betonelelllenten uit de jaren '70, de zognaalllde Kwaaitaalvloeren.Deze betonelementen zijn destijds vervaardigd met calciumchloride als hulpstofomde verharding te versnellen en dus de produktie te verhogen. De inwerking vanchloride op de wapening kan corrosie veroorzaken als voldoende zuurstofen wateraanwezig zijn. Een te ver doorgaande wapeningscorrosie kan constructiefgevaarlijkworden.MateriaalgegevensHoeveelheden: voor het werk Zaltbom-mel met een oppervlakte van circa 1800m2is zo'n 1800 m3schuimbeton nodig.Het storten gebeurt in 30 velden metongeveer40 openingen, omdateen aan-tal velden vanaf twee kanten wordt ge-vuld. (vervolg op blz. 55)De laag schuimbeton heeft een totaledikte van 1 meter. De aanleg gebeurt indrie lagen om de optredende krimp zoklein mogelijk te laten zijn. De eerstelaag schuimbeton heeft een dikte van0,40 m. Na verloop van tijd volgt eentweede laagvan gelijke dikte. Pas daarnawordt de laatste 0,20 m ingebracht on-der lichte.overdruk om ervoor te zorgendat de vloer zo goed mogelijk gelijkma-tig wordt gedragen.horst is besloten tot het vullen van dekruipruimte met schuimbeton. Aanne-mersbedrijfVanderDonk uit Zaltbom-mel heeft het schuimbetonwerk uitbe-steed aan MulticelI.Mediojuli ditjaaris hetwerk begonnen.De Ark in ZaltbommelOok bij de basisschoolDe Ark deed zichhet aantastingsprobleem van de beganegrondvloer voor. Constructief herstelwas noodzakelijk en op voorstel van in-genieursbureau Van der Werfen Lank-Het toepassen van schuimbeton is mo-gelijkheid bij een voldoende draag-krachtige ondergrond. De vloer wordtdan als het ware op staal gefundeerdwaardoor de functie van vrijdragendevloer vervalt. Nadelen zijn het vervallenvan de kruipruimte en liedingen zijnniet langer bereikbaar.Voordelen: de school kan gewoon in ge-bruik blijven en de kosten bedragen cir-ca f 100,- per m2?Beide laatste aspecten hebben de door-slag gegevenvoor de keuzevandevloer-restauratie. Inmiddels is dit werk uitge-voerd.Constructief herstel was noodzakelijkendaarvoorwerden drie mogelijkhedenvoorgesteld:1. Vervangen van de vloer. Nadelen: in-grijpende werkzaamheden waardoor deschool langere tijd buiten gebruik moetblijven. Kosten circa f 1500 per m2?2. Naspannenvan de vloeren. Aanbren-gen van spankabels onder de vloerele-menten zodat bij het aanspannen devloer onder drukspanning komt te staanen een buigend moment optreedtwaar-door onder in de vloer geen trekspan-ning meer kan optreden. De aanwezigewapening mag dan zijn functie verlie-zen.Voordelen: leidingen kunnen gehand-haafd blijven en de kruipruimte be-houdt zijn functie. Tijdens de reparatiekan de vloer in gebruik blijven. Kostengeraamd op f 300,- per m2?3. Kruipruimte vullen met schuimbe-ton. Schuimbeton is een cementgebon-den materiaal met een lage volumiekemassa en het bestaat uit een matrix vancementsteenen kunstmatig ingebrachteBijeen te vervoortgeganecorrosieis ingrijpend herstel nodig. E?nvan de mogelijkhedendaartoe isschuimbeton. Multicell uit Linschotenheeft bij enkele begane grondvloeren inschoolgebouwen op relatiefeenvoudigewijze met schuimbeton reparaties uit-gevoerd. Dat was onder meer het geval Werkwijzebij de Mgr.BekkersschoolinEindhoven. Alle kruipruimten onder de school (bal-In december 1992 heeft een inspectie kenfundering) kunnen van buitenafplaatsgehad waaruit bleek dat 70% van worden gevuld door gaten in de murende vloerelementen was aangetast. De te boren en daarop de spuitmonden aanaantasting uitte zich in scheurvorming te sluiten. De ontluchtings!controlevan de ribbe ter hoogte van de wape- pijpjes bevinden zich in de vloeren.ning.Ookwas de dekkingvandehoofd- Voorafzijn alle leidingen en kabels ge-wapening af!gesprongen en het staal 1--~----~-------~--1 controleerd en waar nodig voorbehan-Demonstratie vloeibaarheiddoor corrosie sterk aangetast. Plaatselijk schuimbeton. deld, wat inhoudt dat ze omhuld moe-resteerde eendoorsnedevan enkele mil- ten worden met flexibel materiaal omlimeters. optredende spanningen te kunnen op-luchtbelletjes.Vaakworden hulpstoffen nemen.toegevoegd in de vorm van fJjn zand, Waterleidingsbuizen moeten wordenkalksteenmeel, vliegas ofpolystyreen. omwikkeld met isolatiebuis van min-stens 10 mm dikte; rioleringsleidingenmoeten worden volgezet om opdrijvente voorkomen.Cement 1993 nr. 10 49UIT BUITENLANDSEVAKBLADENDe in deze rubriek besproken tijdschrift-artikelenkunnen terinzageworaen aangevraagdbijhetBe-ton-inf?rmatiecentrum van de Vereniging Neder-landse Cementindustrie in 's-Hertogenliosch. Bijvoorkeur via de Beton-Inf?-Fax: 073 - 40 1284.Tunnelling and Underground Space T?ch-nology, Volume 8, number 2, April 1993;Special Issue: Imrnersed and floatingtunnelsT&UST, het offici?le orgaan van de In-ternational Tunnell?ng Association(ITA), is een kwartaalblad. Als regelworden in elk nummer uiteenlopendeonderwerpen op het gebied van tunnelsen ondergronds bouwen behandeld. Deuitgave van april 1993 is echter een the-manummer, geheel gewijd aan afge-zonken tunnels en de daarvan afgeleidezwevende tunnels. Dit was geen toeval,want in die maand organiseerde de Af-deling voor Tunneltechniek en On-dergrondse Werken van het KIvI, deNederlandse dochter van de ITA, inAmsterdam het congres Options forTunnelling tergelegenheid van dejaar-vergadering van de ITA. En afgezonkentunnels zijn nueenmaaleenNederland-se specialiteit. Maar het thema-num-mer, geschreven door leden van de ITA-werkgroep 'Itnmersed and submergedfloating tunnels' toont aan dat ook an-dere landen dit specialisme beheersen,zij het soms op een andere wijze.Het themanummer opent met een in-leiding door de voorzitter env?ce-voor-zitter van de werkgroep, de Nederlan-derP.C. van Milligen en de AmerikaanA.Gursoy. Vanaf de instelling van dewerkgroep in 1988 is het het doel ge-weest een state-of-the-art rapport te(vervolg van blz. 49)Aan het schuimbeton worden de vol-gende eisen gesteld: volumieke massa500 kg/m3? Met de volumieke massahangt Samen een kubusdruksterkte van0,7 N/mm2? Beide eisen bepalen in vol-doende mate de materiaaleigen-schappen. Ook aan krimp, waterdamp-doorlatendheid en thermische eigen-schappen kunnen eisen worden gesteld.Voordelen van schuimbetonMet schuimbeton dat voldoende hoogCement 1993 nr. 10schrijven, waarin de twee typen afge-zonken tunnels op evenwichtige wijzeworden behandeld, te weten de stalentunnel die vooral in Amerika, maar ookinJapan, wordt toegepast en de beton-nen tunnel, die in Nederland is ontwik-keld (de Maastunnel was hetprototype).De betonnen tunnelv?ndt men inEuro-pa en - alweer - inJapan.Het tweede artikel, 'Structural design ofimmersed tunnels', is geschreven doorJ.Saveur (NL) en Wc.Grantz (VS). Be-handeld worden de ontwerp-conceptenvan beide typen tunnels, waarbij ondermeer aandacht wordt besteed aan hetdwarsprofiel en hetgedrag in langsrich-ting (een stalen afzinkelement is eenmonoliet, een betonnen vaak een geleedelement, door dilatatievoegen verdeeldin moten). Behalveconstructieprincipesworden ook belangrijke details, zoalsvoegen, behandeld. Volledigheidshalvezij opgemerkt, dat een stalen tunnel inwerkelijkheid een composiet-construc-tie is, die vaak bestaat uit een achthoeki-ge stalen buitenrnanteleneencirkelvor-mige binnenmantel, eveneens van staal.Tussen de mantels wordt ballastbetonaangebracht, terwijl aan de binnenzijdevan de stalen binnenmantel een gewa-pend betonnen ring wordt gestort. Destaalconstructie wordt gemaakt op eenscheepshelling ofin een dok. Na de te-waterlating wordt het beton aange-bracht.In het derde artikel, 'Construction tech-niques', beschrijft v.L.Molenaar (NL) deuitvoering. Daarbij wordt veel aandachtbesteed aande invloed vande randvoor-waarden (hydraulische en meteoro-logische omstandighedenenhet milieu)op de te kiezen methoden. Maar ookhier vragen de stalen en de betonnenonderde vloer terecht is gekomen, wor-den de liggerdelen van de Kwaaitaal-vloerelementen in minstens 50 mmschuimbeton gelegd. Daarmee wordttevens een vochtafsluiting gerealiseerd,wat extra bescherming tegen verdereaantasting biedt.Bovendien is de vloer extra ge?soleerdwaarvoor zelfs een rijkssubsidie kanworden aangevraagd. Ongetwijfeldontstaat een aangenamer binnenkli-maat en scheelt het 's winters in destookkosten.tunnel om een andere benadering.In het vierde artikel, 'Waterproofingand maintenance', worden waterdicht-heid en onderhoud beschreven doorWc.Grantz (VS), G.L.Tan en H.Burger(beiden NL) en E.A.S0rensen (Dene-marken). Vele details worden gegevenen het is interessant te lezen, dat in Ne-derland de betonnen tunnel sinds langzonder waterdichte bekleding wordttoegepast (koeling van het pas gestortebetonvan dewandenvoorkomtscheur-vorming), terwijl in sommige anderelanden nog steeds een waterdichte be-kleding wordt aangebracht aan de bui-tenzijde van de betonconstructie. Zouhet artikel alleen door Nederlanderszijn geschreven, dan zou de waterdichtebekleding als achterhaald en te kostbaarzijn beschouwd. Voor de stalen tunnelligt dat natuurlijk anders, de cirkelvor-mige stalen mantel vervult meer func-ties: sterkte, bekisting en natuurlijk wa-terdichtheid.Het v?jfde artikel, 'Catalogofimmersedtunnels', verzorgd door Wc.Grantz(VS), geeft een overzicht van bestaandeen in uitvoering zijnde afgezonken tun-nels voor rail- en autoverkeer. Op ditmoment zijn dat er 91, waarvan 25 in deVerenigde Staten, 18 in Japan en 17 inNederland. De catalogus zal in de toe-komst door de werkgroep worden uit-gebreid, verbeterd en verder ingevuld,maar reeds nu is hetgeluktvan de mees-te tunnels de voornaamste kenmerkenaan te geven, zoals aantal en lengte af-zinkelementen, bouwmethode, op-drachtgever, ontwerper en aannemer.Zo hier en daar komen nog wat onvol-komenheden in het overzicht voor,maar al met al is het interessante infor-matie.Tot slotIn het geval van de beschadigde beganegrondvloeren is schuimbeton een goed-koop alternatief. Daarbij is het grotevoordeel dat de school niet buiten be-drijfgesteld hoeft teworden eneigenlijknormaal kan blijven functioneren. Dezereparatiemethode, uit te voeren in en-kele lagen om de krimpspanningen tekunnen verwerken, belooft in voorko-mende gevallen vaker toepassing te zul-len v?nden.Redactie55