? utiliteitsbouw ? architectonisch ontwerp ?De Haagse Hogeschool isin 1987ontstaan uiteen fusie van veertien verschillende instel-lingen voor hoger beroepsonderwijs. De fusie maakte een gemeenschappelijk onderko-men wenselijk. Nadat aan vier architectenbureaus was gevraagd mee te doen aan eenmeervoudige ontwerpopdracht, is begin 1990de idee?nschets van AtelierPRO aanvaardals het ontwerp dat het beste voldeed aan de wensen van de bestuurscommissie. Menwenste een gebouw dat ondanks de omvang geen overheersende indrukvan massaliteitzou geven, dat ruimte bood voor een eigen gezicht van de (destijds) zes sectoren van dehogeschool, en dat tevens flexibiliteit zou tonen bij groei of inkrimping van de sectoren.Atelier PRO werd bovendien door de gemeente aangesteld als co?rdinator van de stede?bouwkundige opzet van het hele gebied rond de hogeschool. Ditgebied staat bekend alsstedebouwkundig plan Laakhaven Hollands Spoor.In twee artikelen wordt aandacht besteed aan hogeschool en aanpalendeparkeergara-ge. Eraan vooraf gaat een korte beschouwing over het totale gebied.HERINRICHTINGLAAKHAVENTE DENHAAGCD Plaats van de Haagse Hogeschool inhet stedebouwkundig plan Laakhaven Hol-lands Spoor8Centraal in dit gebied ligt een ondergrondseparkeergarage met 1400 plaatsen, van-waaruit de gebruikers zullen uitzwermenover hogeschool, kantoren en station. Aande zuidzijde van het station Hollands Spooris een nieuwe hal gebouwd die uitkomt ophet ruime plein waarop ook de gebruikersvan de parkeergarage uitkomen.Het aldus ontstane nieuwe gebied belooftdruk en levendig te worden, alleen al vanwe-ge het feit dat de Haagse Hogeschool om-streeks 13 000 studenten telt.OntwerpuitgangspuntenHet stedebouwkundig plan Laakhaven Hol-lands Spoor wordt omsloten door de Laak-haven, het Leeghwaterplein, de Waldorps-traat -die evenwijdig aan het spoor loopt -ende Rijswijkseweg (fig. 1).Bij de uitwerking van de verschillende mo-dellen waren de volgende aspecten belang-rijk voor de architect:? integratie van het plein voor het stationmet kantoren, hogeschool en havenarm;? situering van de school in een soort 'stads-kamer', een grote stedelijke ruimte tussende Fijnjekade, de Leeghwaterkade en deNeherkade;? een langgerekt en hoger bouwdeel haaksop de richting van station en haven alswand van de stadskamer en als verbin-dend element tussen plein, havenarm enschool;? uitstralingvan de hogeschool alsgeheel envan de sectoren afzonderlijk;? het open houden van belangrijke zichtlij-nen door het gebied vanaf stedelijke her-kenningspunten;? een eigen architectonische kwaliteit vande bouwvolumes die met elkaar een ruim-telijk afwisselend beeld opleveren;? het maken van logische en ruimtelijk inte~ressante voetgangersroutes;? het maken van goede ontsluitingen, ookvoor de bevoorrading.De vertaling hiervan in bouwvolumes heeftgeleid tot een gebied waarin het water vande Laakhaven een belangrijke rol speelt. Zoligt de parkeergarage vrijwel geheel onderhet wateroppervlak van het Oude Beurtgat.Woningen en kantoorgebouwen omsluitenals het ware de Haagse Hogeschool. Vooralde situering van de woningen aan het wateren tegenover een driehoekig park versterkthet woonmilieu. Het bij elkaar brengen vanfuncties zorgt mede voor sociale veiligheiden controle.CEMENT1996/7/8? Plattegrond hogeschool met legendaDe totale massa van de hogeschool is ver-deeld in een compositie van bouwvolumesmet elk specifieke kwaliteiten en mogelijk-heden voor het herbergen van de verschil-lende functies.Het centrale ovale gebouw springt hetmeest in het oog; het symboliseert de ge-boorte van een nieuw type school. In decompositie van bouwvolumes hebben allesectoren een eigen kenmerk, vergelijkbaarmet de onderdelen van een gelaat. Maarook hier vormen de onderdelen samen het'gezicht'. Kenmerkend zijn: ovaal, slinger,strip, driehoek, rugzak en diverse 'bijoux'.Een nadere uiteenzetting van de onderde-len wordtgegevenaan de hand van figuur2.OvaalHet meest centrale gebouw. Via de entreekomt men in de centrale hal, vanwaaruit allesectoren en voorzieningen bereikbaar zijnvia trappen en loopbruggen. In de hal be-vindt zich de aula die vrij in de plattegrondvan de hal is geplaatst met een eigen con-structie-oplossing die ook het glazen dakvan de hal draagt. In een ring rond de hal lig"gen grote hoorcollegezalen en andere alge-mene voorzieningen. De tapse vorm van decollegezalen past goed bij de functie. Deakoestische eigenschappen ervan zijngoed.SlingerDit langgerekte bouwdeel bezit als ont-werpstramien 8,10 m /4,80 m / 6,90 m. Ditstramien leent zich goed voor het herbergenvan docentenkamers, spreekhoeken, kleineinstructielokalen, collegezaaltjes en kleinepracticumlokalen. De slinger ismet achtver-diepingen het hoogste bouwdeel.StripDit bouwdeel heeft hetzelfde ontwerpstra-mien als de Slinger, zodat alle vereiste sec-torgebonden ruimten een plaats kunnen krij-gen. Ook in de onderbouwen de delen vandit gebouw die grenzen aan het ovaal leverthet raster goede gebruiksmogelijkheden.Onder meer zijn hier ondergebracht de re-pro/drukkerij en het centrale restaurant.DriehoekFuncties die niet passen in het gekozenbouwstramien, zijn naast de hoofdvolumesgelegd in een driehoekig bouwdeel van ??nlaag hoog. Voorbeelden van deze functieszijn sporthal, gymzaal en bibliotheek.CEMENT1996/7/8RugzakHierin zijn grotere ('harde') practicumruim-ten ondergebracht. De situering is rond debinnenhoven aan de westzijde van de slin-ger. De rugzakken zijn met een bevoorra-dingsstraat goed bereikbaar voor vrachtwa-gens.Bijoux'Sierraden' verlevendigen de strikt vanuithet programma afgeleide vormen. Op diver"se plaatsen is een bijzondere ligging of eenontmoeting van bouwdelen verrijkt met ar-chitectonische middelen. Enkele voorbeel-den:? de aanduidingen van desectorcentra in dehoofdvolumes met erkers of geveIopenin-gen ter plaatse van vides overmeerverdie-pingen in het gebouw;? hetgroene grasdak met lichtkoepels op dedriehoek;? een 'bungalow' voor het college van be-stuur op de driehoek;? de loopbruggen van het centrale gebouwnaar de slinger;? een uitzichtpunt boven het water van deLaakhaven;? de waterzebra bij de parkeergarage.InterieurKenmerkend voor het gebouwencomplexzijn de brede gangen (3,60 m). Hoofdgan-gen liggen op de eerste en derde verdiepingin de slingeren hetovaal en op de zesde ver"dieping in de slinger. Diagonale trappen inplattegrond begane grond1 hoofdentree2 atrium3 aula4 collegezalen5 bibliotheek6 centraal restaurant7 sporthal8 tuin9 drukkerij10 cr?chede gangen bieden directe verbindingen tus-sen de gangen onderling. Het aantal liften is- om energie te besparen - beperkt.De wanden van de gangen krijgen aan ??nzijde een kleur. De kleur isvoor de drie bouw-delen verschillend.Voor de vloerbedekking zijn warme, liefst na-tuurlijke materialen gekozen.Bij de klimaatbeheersing is veel onderzoekgedaan naar natuurlijke ventilatie.Uitgangs-punt was steeds beperkingvan het energie-gebruik en een gebouw waarin het prettigverblijven is.De parkeergarageDe parkeergarage (afmetingen 350 x 48 m2en twee lagen hoog) (fig. 3) vormt ??n vande vijf hoofdonderdelen van het gebiedLaakhaven Hollands Spoor. De gebruikersworden personeel en studenten van de ho-geschool, personeel en bezoekers van dekantoren, bewoners van de omliggende wo-ningen en treinreizigers (park & ride voorzie-ning).Een effici?nt gebruik van de benodigde par-keervoorzieningen leidde tot ??n gebouw.Gezamenlijk gebruik van de garage doorver-schillende functies, leidt tot een effici?ntdubbelgebruik. Omdat een parkeergaragezelden bijdraagt aan de verhoging van de le-vendigheid van een gebied, is de mogelijk-heid aangegrepen om de garage onder-gronds (onder water) te situeren.9? utiliteitsbouw ? architectonisch ontwerp ?? Plattegrond parkeergarage (circa 700 plaatsen per verdieping); bovenste parkeerlaagVoor een goede bereikbaarheid z?n in- enuitritten met dubbele r?stroken voorzien aande R?swijkseweg en het Leeghwaterplein. ErZ?n zeven ontsluitingspunten waar men tevoet de garage in en uit kan.PolderprincipePrincipe van de bouw: waterdichte stalendamwanden z?n tot in de diepe kleilaag ge-heid. Deze laag is slecht waterdoorlatend.Als bodemafsluiting van de garage is eenklinkerbestrating aanwezig. De eerste par-keervloer en het dak z?n als betonconstruc-tie uitgevoerd. In de dwarsdoorsnede van fi-guur 4 is de constructieve opbouw te zien.Om hoogte te besparen z?n 7 m brede vleu-gelbalken op de lengteassen geplaatst endunnekanaalplaatvloeren met een over-spanningvan 9 m ertussen. Hetgeheel is af-gewerkt met een ter plaatse gestorte druk-laag.Deze constructiekeuze betekende eenruimtel?k open garage met een aanzienl?keverdiepingshoogte van 2,60 m. B?zonderz?n de V-vormige ondersteuningen.Adamwand16380klinkerbestratin\\\/+J-+-tt-\- 4 palenschoor 1: 10_ 2 richtingen@ Constructief principe van de parkeergarage? Doorsnede over de waterval/1\ I _Opvallend in de lengtedoorsnede is het ni-veauverschil in de garage. De ligging onderde Laakhaven hield in dat hierhetdak1 mla-ger moest komen te liggen (fig. 5). Op hetwaterniveau wordt daartoe een sprong ge-maakt. Constructief is dit opgelost door aanweersz?den een driepootals ondersteuningte maken. Het water stroomt over de Hcht-spleet heen en daarmee is het een belang-r?k ori?ntatiepuntin het gebied geworden.AfwerkingNaast de aandacht voor de vormgeving vande constructie, het beeld van de installatiesen een goed lichtniveau, speelt hettotale ni-veau van afwerking een grote rol die medede sfeer bepaalt.Duurzame afwerking komt tot uiting in hetgebruik van roestvast staal, hardsteen, gla-zen bouwstenen en betonwanden van debeheerdersruimten. Ook hier wordt het to-taal van de betonconstructie (voornamel?kprefab elementen) behandeld met eentransparante lak. ?10 CEMENT1996/7/8