C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU til iteitsbou w20 cement 2008 7Het Belgische Electrawinds houdtzich sinds de oprichting in 1998bezig met de productie, verkoopen distributie van groene stroom.Voor de realisatie van de bio-stoomcentrale in Oostende ginghet bedrijf een samenwerking aanmet het Duitse Baumgarte. Baum-garte is in het turn-key contractverantwoordelijk voor het globaleontwerp van de centrale en voorde installaties, inclusief het onder-houd voor de eerste jaren. Furnibovoert de civiele werken uit voorElectrawinds.O n t w e r pEen bunker en een oven vormenvanuit het proces het hart van decentrale. De oven is uit functio-nele overwegingen excentrischgeplaatst. Het architectonischontwerp is verder bepaald doorde technische installaties. Eenmoment is overwogen van hetgebouw een blokvorm te maken.Het argument dat lege ruimteduurder is dan gevulde ruimte,gaf uiteindelijk de doorslag tothet uitgevoerde, gelede ontwerp.Voor de technische inrichting ?oven, kraanbaan, enz. ? was staalhet aangewezen constructiemate-riaal. Het gebouw zelf echter isvanaf begin grotendeels in betongedacht (foto 2). De bunkerwan-den en de vloer zijn uiteraardberekend met de gegevens vanhet in de bunker te storten mate-riaal. Hoewel de hieruit voort-vloeiende horizontale drukkenanders zijn dan bij een doorsneeutiliteitsproject, verliep de bereke-ningswijze analoog. De milieu-klasse is natuurlijk wel afwijkend.De dimensionering van de con-structie is tevens bepaald door deuitvoeringsmethode. In de plan-ning vormden de wanden van hetboilerhuis de rode draad. Toepas-sing van een klimbekisting zou teveel tijd vergen: voor de 43 mhoge wanden zouden zes maan-den nodig zijn. Vervolgens kwamuitvoering met een glijbekisting inbeeld, maar met deze bouwme-thode was in Belgi? vrijwel geenervaring meer. In Duitsland echter? bijvoorbeeld bij de projecten vanBaumgarte ? is glijden nog heelgebruikelijk. Voor de uitvoering isdaarom contact gelegd met het inglijwerk gespecialiseerde Oosten-rijkse bedrijf Bitschnau, datBaumgarte eerder al bij veel pro-jecten had geassisteerd.B e t o n t e c h n o l o g i eHet glijproces was leidend enmocht niet worden onderbroken.Een belangrijke eis bij de keuzevoor de betonleverancier was daar-om dat een tweede centrale standby kon worden gegarandeerd dieRuwbouw Biostoomcentrale Oostende in recordtijd opgetrokkenGlijproces verloopt gladjes1 |Artist impressionbiostoomcentraleMet een glijbekisting worden hogere bouwsnelheden bereikt dan met eenklimbekisting. Toch wordt in onze contreien nog maar weinig gebruikge-maakt van deze bouwmethode. Zowel de aannemer als de betontechnoloogmoet veel achtergrondkennis bezitten om van de uitvoering een succes tekunnen maken. Bouwbedrijf Furnibo durfde de uitdaging aan bij de bouw vaneen biostoomcentrale voor Electrawinds (fig. 1) en boekte als gevolg eenenorme tijdwinst.C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU tiliteitsbou wcement 2008 7 21in noodgevallen en dag en nacht,binnen afzienbare tijd hetzelfdemengsel zou kunnen leveren. Debetonsamenstelling was evenweleen flinke puzzel.Allereerst was daar de schomme-lende buitentemperatuur: glijdenis een continu proces, dat dag ennacht doorgaat. Verder mocht hetcementgehalte geen al te groteafwijkingen vertonen in verbandmet de temperatuurontwikkelingin het beton zelf. Ook mocht deverharding niet t? snel verlopen.De bekisting was 1,20 m hoog engeklommen zou worden met eensnelheid van 13 cm per uur. Hetbeton zou dan ongeveer tien uurin de bekisting zitten en moestna die periode niet alleen vol-doende stijf, maar ook nog vol-doende vers zijn om te kunnenworden bijgewerkt (foto 3).Op de werf zijn vier proevengedaan om tot het juiste mengselte komen. Daarbij zijn met namede eigenschappen plasticiteit,verwerkbaarheid en druksterktegemeten. Van versnellers en ver-tragers werd afgezien, omdat deeffecten daarvan niet voor 100%te voorspellen zijn. Wel is om hetproces beter te kunnen controle-ren iets meer cement toegevoegddan nodig. Uiteindelijk bevattehet mengsel 385 kg cement en50 kg vliegas, waardoor het beton`smeu?ger' aanvoelde.De uitvoering stond gepland voorde maanden februari en maart,een periode waarin `s nachts tem-peraturen van -5 tot -10 ?C enoverdag +10 tot +15 ?C kunnenvoorkomen. Er was rekening meegehouden dat eventueel verwarm-de specie zou moeten wordenaangeleverd. Dat bleek echter nietnodig, omdat de schommelingenuiteindelijk beperkt zijn geble-ven. Om met name scheurvor-ming te voorkomen, is met eenlagere sterkteklasse gerekend.Mede door de gematigde buiten-temperaturen zijn er ook op ditvlak geen problemen geweest.De wanden zijn 300 tot 600 mmdik, dus koeling was niet echtnoodzakelijk. Het beton is met dekubel gestort.U i t v o e r i n gBitschnau was aanwezig met eendag- en een nachtploeg van elk vierman. Zij zorgden voor de beton-aansturing, de bekisting en de con-trole op verticaliteit (foto 4, 5).Furnibo was verantwoordelijk voorde wapening (300 ton losse wape-ning), het plaatsen van de sparin-gen en de instortvoorzieningen (ca.1000 in totaal). Ook hiervoor wareneen dag- en een nachtploeg inge-zet, afgestemd op de maximaalhaalbare arbeidsinzet van circa 40uur per week. Werken met een glij-bekisting heeft ontegenzeglijk eenbehoorlijke impact op het socialeleven van de werknemers.De bekisting was inclusief werk-platform verbonden aan specialeklimstaven, die tussen de `normale'wapeningsstaven waren aange-bracht. Om deze staven bevondenzich hydraulische vijzels die debekisting omhoog trokken. Dewapening werd dientengevolge tel-kens nauwgezet gecontroleerd.De bunker van 30 m en de trap-pentoren van 43 m zijn in zeven2 |Staal voor installaties,beton voor hoofddraag-constructieC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU til iteitsbou w22 cement 2008 7weken vervaardigd. Dat is inclu-sief drie weken voorbereiding(bekisting stellen, hydraulischeinstallatie plaatsen, afwerkingenz.) en twee weken afbouw.K o l o m m e nAan de buitenzijde vallen nogzeven 32 m hoge pendelkolom-men op. Deze meten onderaan1,80 x 0,40 m2en hebben eenmassa van 43 ton elk (foto 6). Zezijn op de bouwplaats en in eenstalen bekisting geprefabriceerd.Groot architectonisch voordeelwas dat hetzelfde beton kon wor-den gebruikt als voor de wanden,waardoor de oppervlakken weinigverschillen vertonen.Architectonisch uitgangspunt waseen monoliet uiterlijk. Nochtanszijn de kolommen omwille vanmonteerbaarheid in twee delenvervaardigd. De voeg bevindt zichter hoogte van de overkraging van-uit de bunkerhal en is daarmeeesthetisch verantwoord. Boven-dien was zo het monteren eenvou-diger, omdat gebruik kon wordengemaakt van de achterliggendevloer.G e v e l p a n e l e nDe kantoorruimten aan de plintvan de centrale zijn bekleed metprefab-betonelementen (foto 7). Dezoektocht was naar het juistebeton. In Vlaanderen komen overhet algemeen twee uitersten voor:het `agrarische' beton, waaraannauwelijks esthetische eisen wor-den gesteld, en het puur architecto-nische beton. Het eerste was voordit project onaanvaardbaar, hettweede onbetaalbaar. De nu toege-paste prefab panelen vormen eenredelijke tussenoplossing.De sandwichpanelen zijn in eennieuwe hal bij Furnibo verticaalgestort. Een primeur, die boven-dien een betere zichtkwaliteit aanvoor- en achterzijde oplevert. Metde nieuwe verticale batterij wilFurnibo voor parkeergaragestweezijdig gladde betonwandenleveren. Bij het tot nu gebruikelij-ke horizontaal storten moet altijd??n zijde worden afgewerkt. Veelopdrachtgevers willen echtertweezijdig glad beton. Omdat demal beschikbaar was, zijn ook desandwichpanelen voor de bio-stoomcentrale hiermee vervaar-digd. Het risico op afkeur wasdoor dit experiment groter dannormaal; bovenal waren detiming en de logistiek belangrijk.Nochtans is geen enkel elementafgekeurd! De kwaliteit van hetzichtbeton is verbeterd door toe-voeging van filler (kalksteenmeel)(wittere uitstraling) en toepassingvan betonnen afstandhouders.Het gevelblad is 100 mm dik; de3 |Eerste beton wordt zicht-baar na wegtrekken glij-bekisting4 |Opstelling glijbekisting5 |Koppeling van de wape-ning6 |Kolommen in het zichtC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU tiliteitsbou wcement 2008 7 23wapening heeft 40 mm dekking.Het betonmengsel is ontworpen insamenwerking met de centrale vanHolcim in Oostende, om zodoendeeen goede afstemming te verkrij-gen met het overige beton.A f w e r k i n gVoor de afwerking van de gegle-den bunker moet nog een keuzeworden gemaakt. Het eerste ideewas er stalen beplating tegenaante bevestigen. Associatie met`gewone' industriebouw ligt danechter voor de hand, terwijl juisthet bijzondere karakter zou moe-ten worden geaccentueerd. Dekans bestaat daarom dat ook ditbeton in het zicht blijft.In maart 2009 moeten de eerstetests met de biostoomcentraleworden uitgevoerd. Een projectwaarin voor het glijwerk 2300 m3beton (in totaal 6000 m3), 300 tonwapening en 430 m' glijbekistingis toegepast, is dan naar tevreden-heid van alle uitvoerende partijenafgerond. nHenk WapperomProjectgegevensopdrachtgever:Electrawinds, Oostende (B)architect en studiebureau:Forma Nova, Rombach (Lux)hoofdaannemer:Energy Construct, Oostende (B)leverancier installatie:Baumgarte Boiler Systems, Bielefeld (D)aannemer ruwbouw:Furnibo, Veurne (B)onderaannemer glijwerken:Bitschnau, Nenzig (A)leverancier betonspecie:Holcim Beton, Oostende (B)Belgische private ondernemingenzijn de laatste jaren druk bezigmet het bouwen van alternatieveenergievoorzieningen. Zo wordtmomenteel op de Noordzee delaatste hand gelegd aan eenwindmolenpark met een totaalvermogen van 300 MW en zijnde voorbereidingen voor een twee-de offshorepark in vergevorderdstadium. Aan land zijn de activi-teiten diverser: naast wind- enzonne-energiecentrales zijnrecent ook enkele biomassacen-trales gebouwd, die energieopwekken uit verschillende soor-ten dierlijke en plantaardige vet-ten en oli?n.De biostoomcentrale in Oostendeis in Belgi? de eerste in zijn soort.Hier zullen hoogcalorische rest-fracties (vaste biomassaproduc-ten, in het Engels bekend alsRefused Derived Fuel (RDF))worden verbrand met als doel deproductie van stoom. De gepro-duceerde stoom drijft een turbineaan, die op haar beurt elektrici-teit opwekt. De installatie zal eenelektriciteitsproductie hebben van19 MW, goed voor de elektrischevoorziening van 42 000 gezin-nen, bij een thermisch vermogenvan maximaal 70 MW. De reste-rende thermische energie zal ineen latere fase in de vorm vanwarm water worden geleverd aan50 ? 60 hectare glastuinbouw.A l t e r n a t i e v e e n e r g i e v o o r z i e n i n g7 |Gevelpanelen op de plint