Evenwichtskunstenaar 12011 31themaNieuwe huisvesting voor het ROC TwenteEvenwichtskunstenaaring. Carla Mulder RO1)Corsmit raadgevende ingenieurs1 Aan de kopse kant van het gebouw presenteert het bovenste, ver uitkragendedeel zich als`evenwichtskunstenaar'1) ing. Carla Mulder is de eerste vrouwe-lijke registerontwerper (RO) in hetcontructeursregister1themaEvenwichtskunstenaar1201132KeldervariantenToen de constructieadviseur met het project startte, was dearchitect al gekozen en waren de eerste schetsplattegrondengemaakt. Grondonderzoek wees al snel uit dat de grondslagvoornamelijk uit zeer doorlatend zand bestond en dat er geenafsluitende laag aanwezig was. Tevens was bekend dat de kavelsrondom de bouwlocatie van veel verschillende eigenaren warenen dat slechts een aantal hiervan een grondsanering had onder-gaan. Een bemaling zou grondwaterstromen tot stand brengenmet de kans op verplaatsing van vervuiling van de ene kavelnaar de andere. Toepassing van onderwaterbeton voor hetontwerp van de kelder kwam daardoor al snel in beeld (foto 2).Aangezien de verhouding tussen omtrek en oppervlakte van dekelder in het schetsontwerp ongunstig was, is er voorgesteld eenvariantenonderzoek te doen voor de kelder. De gemeenteAlmelo wilde ook participeren in de realisatie van de parkeerga-rage, met als doel er een grotere, openbare parkeervoorzieningvan te maken. Het variantenonderzoek is daarom ruim opgezet.De volgende varianten voor de plattegrond van de kelder zijnonderzocht (fig. 3):1 ??nlaagse parkeergarage over het gehele oppervlak conformhet schetsplan;2 tweelaagse parkeergarage over een deel van het oppervlak;3 drielaagse parkeergarage over een deel van het oppervlak;4 ??nlaagse parkeergarage over een groter oppervlak.Voor elk van de varianten in het aantal lagen (??n, twee of drie)is een overzicht gemaakt van de mogelijke alternatieven voorde grondkering en verankering, voor de bodemafsluiting vande bouwput, voor het verzekeren van het verticale evenwicht envoor het realiseren van het benodigde verticale draagvermogenbij de bewuste grondkering (tabel 2). Niet alle combinatiemo-gelijkheden waren een optie voor dit project en alleen de in detabel gemarkeerde combinaties zijn verder beschouwd.Ingepakt tussen spoorlijn, station en woonwijken en gelegenop een voormalig fabrieksterrein is in het centrum van Almelode nieuwe huisvesting gerealiseerd voor het Regionaal Oplei-dingscentrum (ROC) Twente. In dit multifunctionele gebouwbevinden zich onderwijsruimten, collegezalen, een congrescen-trum, kinderopvang en winkels. In nauwe samenwerking metopdrachtgever en architect is een flexibel en transparantgebouw ontwikkeld met prefab metselwerkgevels en een hartvan licht (atrium). Het gebouw is volledig onderkelderd tenbehoeve van (ondergronds) parkeren.2Evenwichtskunstenaar 12011 332 In het project is gekozen voor onderwaterbeton i.p.v. bemaling3 Varianten voor de kelderDe conclusie van het variantenonderzoek was dat de tweelaagsevariant met onderwaterbeton en een combiwand als grondke-ring prijstechnisch de beste oplossing was. Het voordeel vaneen combiwand was dat deze tevens een dragende functie voorde kelder en het gebouw kon vervullen. Bij de stalen damwandwas dat bij deze locatie niet mogelijk. In tabel 1 zijn de prijsver-houdingen weergegeven, waarbij moet worden opgemerkt datde getallen de situatie in 2002 weergeven en anno 2010 geda-teerd zijn.Na de variantenstudie van de kelder is het project lange tijdstilgelegd in verband met de discussie over `chloortreinen'; dezezouden na realisatie van het gebouw te dicht langs een schoolrijden. Toen duidelijk werd dat de chloortransporten zoudenstoppen, is het project opnieuw opgestart. Inmiddels had degemeente laten weten geen interesse meer te hebben in eenopenbare parkeergarage. Ook was een deel van het geplandebouwterrein nog steeds niet in eigendom van het ROC. Beslo-ten is toen de bouw te faseren en een ??nlaagse parkeerkelderte maken onder het verkleinde oppervlak van de eerste fase. Inde parkeergarage werden voorzieningen opgenomen om eenuitbreiding in de toekomst relatief eenvoudig te kunnen realise-ren. In de tijdelijke `buitenwand' van de kelder zijn kolommenen lateien gewapend, zodat er doorbraken konden wordengemaakt naar de naastgelegen kelder in een volgende fase. Dezeuitbreiding is inmiddels ook gerealiseerd.FunderingHet gebouw is gefundeerd op schroefpalen met grote diameters(?650, 800 en 900 mm). Hierdoor was het, op een enkeleuitzondering na, mogelijk ??n paal per kolom toe te passen enwaren er geen poeren onder de keldervloer nodig. Op ??n plaats? de kop van het gebouw ? is een balk/poer op de vloer gestortom de kolombelasting vanuit de bovenbouw over verschillendepalen te verdelen. Dit heeft geen parkeerplaats gekost.Constructie vanaf de begane grondDe stramienmaat voor de drie vleugels vanaf de begane grond isafgestemd op een effici?nte stramienindeling voor de parkeer-kelder. De hoofddraagconstructie van de vleugels wordtgevormd door een staalskelet met ge?ntegreerde liggers incombinatie met prefab betonnen kanaalplaatvloeren. Door dezeconstructiewijze konden de vleugels van het gebouw in relatiefkorte bouwtijd en tegen lage kosten worden gerealiseerd.Bij de kantine was een grotere kolomvrije ruimte gewenst. Dezeis verkregen door plaatselijk V-vormige kolommen toe tepassen (foto 5). De gevraagde veranderlijke belasting in hetprogramma van eisen is op advies van de constructieadviseur54678910111213131414151516161717AABBCCDDEEFFGGHJKLMNP18181919202021212222232324242525Q3permanente wand:L = 500mVARIANT 4: 1 laag - best. plan geheel + extraPARKERENOvergangslaag:A = 2380 ?54678910111213131414151516161717ABCDEFHJKLMNP181819202122232425Q3PARKERENFIETSENpermanente wand: L = 340moppervlakte parkeren: A = 13400m? 20100m?oppervlakte bouwput: A = 6700m?VARIANT 2: 2 lagen - deel best. planVARIANT 3: 3 lagen - deel best. planVAR 2 VAR 354678910111213131414151516161717ABCDEFHJKLMNP181819202122232425Q3permanente wand:L = 315mTijdelijke wand:L = 160moppervlakte parkeren:A = 9800m?oppervlakte bouwput:A = 9800m?VARIANT 1: 1 laag - bestaand plan geheelPARKEREN3themaEvenwichtskunstenaar1201134De`pet'Aan de kopse kant van het gebouw presenteert het bovenste,ver uitkragende deel zich als `evenwichtskunstenaar' (foto 1).De opzet van de constructie is in principe eenvoudig. Deconstructie bestaat uit statisch bepaalde, stalen vakwerken dieop twee punten de belasting afdragen naar kolommen ofandere vakwerken. Het geheel is als 3D-model doorgerekendom een goed inzicht te krijgen in de te verwachten verplaatsin-gen tijdens de bouw en in de eindsituatie. De constructie isvoorzien van gezeegde en schuin geplaatste liggers, die devervormingen ten gevolge van het eigengewicht en de perma-nente belastingen teniet zouden moeten doen. De verplaatsin-gen zijn tijdens de uitvoering volledig gemonitoord en blekenmet kleine afwijkingen te voldoen aan de vooraf berekendewaarden.Het atrium met een luchtkussendakIn het hart van het gebouw bevindt zich een groot atrium,omringd door de drie vleugels (fig. 4). Het dak van dit driehoe-kige binnenplein wordt gevormd door een luchtkussendak,zijde bouwdeel Bzijde bouwdeel CMNVWXYZ1615141312111098765432 O N M L KSSJ H G FD C B AZYXWV2345678891213141516Bzijde bouwdeel AJ pROjeCtgegevensopdrachtgever ROC van Twente (v??r defusie ROC Twente Plus)architect Syb van Breda (Royal HaskoningArchitecten)projectmanagement SBMBouwmanagement Groepconstructieadviseur Royal Haskoninginstallatieadviseur SchreuderGroephoofdaannemer BAM UtiliteitsbouwTabel 2 Varianten parkeerkeldervariant grondkering verankeringafsluitingbouwputbodemverticaalevenwichtverticaaldraagvermogen1 laag 1a damwand onverankerd injecteren bodem massa betonwand +palen1b damwand groutankers 1 rij injecteren bodem massa betonwand +palen1c damwand groutankers 1 rij onderwaterbeton trekpalen betonwand +palen1d damwand groutankers 1 rij kleilaag massa betonwand +palen1e damwand groutankers 1 rij bemaling+ bemaling+ betonwand +palen2 lagen 2a damwand groutankers 1 rij onderwaterbeton trekpalen betonwand +palen2b damwand groutankers 2 rijen onderwaterbeton trekpalen betonwand +palen2c combiwand groutankers 1 rij onderwaterbeton trekpalen combiwand2d diepwand groutankers 1 rij onderwaterbeton trekpalen diepwand3 lagen 3a combiwand groutankers 1 rij onderwaterbeton trekpalen combiwand3b diepwand groutankers 1 rij onderwaterbeton trekpalen diepwand3c combiwand groutankers 2 rijen onderwaterbeton trekpalen combiwand3d diepwand groutankers 2 rijen onderwaterbeton trekpalen diepwand= beschouwde variantenTabel 1 Resultaten kostenramingvariant plattegrond 1 4 2 2 2 3 3variant constructie 1c 1c 2a 2c 2d 3b 3caantal bouwlagen kelder 1 1 2 2 2 3 3grondkering damw damw damw combiw diepw diepw combiwprijs inclusief kelderw kelderw + overg.laag kelderw aantal parkeerplaatsen 392 512 536 536 536 804 804totaalkosten [/pp] 7843 8856 7528 7426 8383 9770 7986relatieve kosten 106 119 101 100 113 132 108verhoogd naar 5 kN/m2, waardoor een flexibel indeelbaargebouw ontstond waar gebruiksfuncties ook in de toekomstkunnen wijzigen. Dit bleek bij de start van de bouw al goed uitte pakken, toen het ROC Twente Plus een fusie aanging met hetROC uit Hengelo. De opleidingen die in de school zoudenkomen werden aangepast, maar dat was voor de constructiegeen enkel probleem.4Evenwichtskunstenaar 12011 3516795063+16.108185818581692801772+14.250+12.392+10.7005063 5063 5063 5063R854245063 506335439?152,4 x 6,3 (S355)RODANtrekstang ?272x ?139,7 x 5,02x?139,7x5,0?152,4 x 16 (S355)?60,3x5,054 In het hart van het gebouw bevindt zich een groot atrium,omringd door de drie vleugels5 Een grotere kolomvrije ruimte is verkregen door plaatselijkVvormige kolommen toe te passen foto: Roel Pieper6 Gekozen is voor het toepassen van lensvormige vakwerkliggerswaardoor veel licht in het atrium valt en het geheel een open entransparant karakter heeft gekregen.In het oorspronkelijke ontwerp van de architect werd uitgegaanvan het toepassen van een ruimtevakwerk met driehoekigekussens. Dit bleek een t? dure oplossing. Gezamenlijk met dearchitect is daarom een aantal alternatieven bekeken. Naast hetruimtevakwerk zijn diverse vormen van driehoeksliggersontworpen. Gekozen is uiteindelijk voor het toepassen vanlensvormige vakwerkliggers met een maximale overspanningvan 35 m, die aan de onder? en bovenzijde onderling zijngekoppeld door staven (fig. 6).De (goedkopere) rechthoekige luchtkussens zijn gemonteerdop gordingen die diagonaal over de lensliggers zijn geplaatst,zodat toch het door de architect gewenste driehoekige beeldwerd verkregen. De constructie van het atriumdak is slechtsaan ??n vleugel in horizontale richting vastgezet, om geenopgelegde vervormingen en verhinderde vervormingen tengevolge van temperatuurswisselingen op te hoeven nemen.Door de gecre?erde driehoeken in de constructie kunnen ookde horizontale krachten worden opgenomen, die kunnenontstaan als een kussen door een calamiteit lek zou gaan.Uitbreiding fase 2Kort na de oplevering van fase 1 is gestart met het ontwerp en debouw van fase 2. Er is een sportfaciliteit toegevoegd, die in fase 1was vervallen omdat er niet voldoende ruimte was in het plan.De kelder van fase 2 is groter dan de opbouw. De fundering vanhet deel dat vooralsnog alleen ondergronds is gebouwd, is echterberekend op een mogelijke uitbreiding met een drie verdiepin-gen hoge vleugel en is daarmee klaar voor de toekomst. 6