themaEen uniek project820104themaEen uniek projectDe Noord/Zuidlijn is een nieuwe metrolijn dieAmsterdam-Noord verbindt met Amsterdam-Zuid.Na een lange politieke voorbereiding werd in april2003 met de aanleg begonnen. Door diverse proble-men is het project veel in het nieuws geweest, vooralnegatief. Dieptepunt was het stilleggen van een deelvan de bouw tussen september 2008 en augustus2009. Maar momenteel is de Noord/Zuidlijn weervolop in uitvoering. Het project blijkt nationaal ?ninternationaal in veel opzichten uniek.Bij Noord/Zuidlijn is communicatie met buitenwereld van groot belangEen uniek project 51 Zinksleuf AmsterdamCentraal Stationfoto: Roevin2 Trac? Noord/ZuidlijnMedio 2008 raakte de bouw van de Noord/Zuidlijn in zwaarweer. Twee lekkages op de Vijzelgracht, gevolgd door verzak-kingen van enkele panden, maakten dat het werk aan detoekomstige stations Vijzelgracht en Rokin voor alle zekerheidwerd stilgelegd. Dit had natuurlijk gevolgen voor de voortgangvan het tunnelboren ? en uiteindelijk dus voor het totaleproject. Die donkere periode kort samengevat: de planning enfinanci?n moesten ernstig worden bijgesteld en het imago leedzware schade. Een commissie onder leiding van oud-ministerCees Veerman onderzocht of de bouw verder moest gaan, enkwam op 4 juni 2009 tot het advies dat de Noord/Zuidlijnmoest worden voltooid.In de moeilijke periode bleek pas goed hoe complex dit bouw-project in elkaar steekt. Niet alleen in technisch opzicht maarook in organisatorisch opzicht was veel flexibiliteit nodig. Beves-tigd werd hoe belangrijk de buitenwereld is tijdens de voortgangvan de bouw en welke rol communicatie hierin speelt.MensenwerkNatuurlijk, de Noord/Zuidlijn wordt gemaakt uit staal, ijzer,steen en beton. Om ervoor te zorgen dat de stations, detunnels, de rails en de systemen goed en veilig wordengebouwd, is er veel gerekend, getekend, ontworpen en onder-zocht. En na de tekentafel volgde de uitvoering met hogekranen, grote machinerie en indrukwekkende boormachines.Toch komt het slagen of falen van dit project vooral neer opmensen. Mensen (bewoners en ondernemers) die wordengeraakt door de impact en de langdurige overlast van deuitvoering. Mensen die het slalommen langs afzettingen enomleidingen zat zijn. Mensen die ongerust zijn over de risico's1ing. Jan Bijkerk1)Dienst Noord/Zuidlijn1) ing. Jan Bijkerk is Directeur Uitvoering van de Dienst Noord/Zuidlijn2VervolgCement 2004/2 stond ook al in hetteken van de Noord/Zuidlijn. Ditnummer is te raadplegen opwww.cementonline.nl.Een uniek project820106thema3 Twee reusachtige tunneldelen van de Noord/Zuidlijn komen onder het IJ enonder het Centraal Stationte liggen. Ze zijn vanuit hetbouwdok naast de Sixhaven over het IJ weggesleept naar een tijdelijke`parkeerplaats'in de Suezhaven foto: G? Dubbelman/Hollandse Hoogtevan de bouw voor hun stad. Maar ook mensen die met passieen vakmanschap werken aan het boren van de tunnels, debouw van de stations. ?n mensen die staan te popelen omstraks in 16 minuten van Noord naar Zuid onder het centrumvan Amsterdam te flitsen. Allemaal mensen die niet kunnenwachten totdat de Noord/Zuidlijn in gebruik wordt genomen,om welke reden dan ook.DraagvlakAls de Noord/Zuidlijn geen draagvlak heeft, leveren alleinspanningen nooit een werkend vervoerssysteem op. Wehebben gemerkt dat je, als je het zorgvuldig aanpakt, wel dege-lijk invloed kunt uitoefenen op dat draagvlak, door open eneerlijk te zijn.De huidige stand van zaken? BuikslotermeerpleinHet station is in ruwbouw gereed.? Johan van HasseltwegIn ruwbouw gereed.? Amsterdam Centraal StationDe zinksleuf onder het station wordt uitge-baggerd, vervolgens wordt het betonwerkaan de De Ruyterkade afgemaakt en kan hettunnelelement worden ingevaren (naarverwachting 1e helft 2011). Als dit volledig isafgezonken, zijn de andere tunneldelen inhet IJ aan de beurt.? Voorplein Centraal StationDe vloer is gestort (6000 m3beton) en dewand met de middendiepe put, waar deverbinding met de Oostlijn komt, is doorge-broken. Momenteel worden de betonnenvoorzetwanden tegen de diepwanden aangemaakt.? BoortunnelDe oostelijke en westelijke buis tussenDamrak en Rokin zijn geboord. Tunnelboor-machines Gravin en Noortje zijn geparkeerdtegen station Rokin aan.? Station RokinUitgegraven tot 24 m diepte. Naar verwach-ting zal in november de laatste grondworden weggehaald.? Station VijzelgrachtUitgegraven tot bijna 22 m. Eerste stuk (van11) van het perrondak is aangebracht. Intotaal moet een diepte van 32 m wordenbereikt. De laatste 7 m graafwerk gebeurtonder verhoogde luchtdruk om opbarstenvan de bodem te voorkomen.? Station CeintuurbaanOnderste vloer is gestort. Station is in cascogereed. Afmaken ruwbouw (voorzetwanden)is gestart.? Startschacht ScheldepleinDe ombouw tot het nieuwe vertrekpunt vande boormachines vanaf Zuid is in volle gang.? Station EuropapleinIn ruwbouw gereed.? Tunnel onder A10Ruwbouw in afrondende fase.? Station ZuidHier sluit de Noord/Zuidlijn straks op aan,hier ligt tot nu toe het enige stukje rails vande Noord/Zuidlijn. Momenteel wordt hetviaduct over de Beethovenstraat gebouwd.34Een uniek project 82010 74 Er is veel animo voor rondleidingen,georganiseerd voor particulieren,bedrijven en scholen. Op de fotoeen bezoek aan boormachineNoortje foto: G? Dubbelman/HollandseHoogte5 Inhijsen van vier dakliggers opStation Zuid foto: Liesbeth Dingemanscontact hebben met deze bewoners, hebben goed werk verricht.En de mensen die langs de bouwputten wonen, denken actiefmee. Ze komen vaak met uitstekende oplossingen voor proble-men. Ook richting pers nemen we tegenwoordig zelf het initia-tief, en wachten niet langer af totdat ons iets wordt gevraagd.Een inspanning die ons veel positieve free publicity oplevert.TrotsAnno 2010 is de Noord/Zuidlijn gelukkig weer volop in uitvoe-ring. In Noord en Zuid is de ruwbouw grotendeels klaar. Hetgraven in de stations Rokin en Vijzelgracht is weer hervat, inhet diepste station Ceintuurbaan zijn zelfs alle vloeren algestort. Hier is onder verhoogde luchtdruk gegraven ? eentechniek die gedeeltelijk ook in de Vijzelgracht wordt ingezet.En dan hebben we natuurlijk de eerste twee tunnelbuizen metsucces geboord, van de startschacht in het Damrak tot aan hetRokin.Intussen zijn wij ons er terdege van bewust dat we bouwpresta-ties leveren die voor Nederland, en soms zelfs wereldwijd,uniek zijn. Deze inleiding op een speciaal themanummer overalle facetten van de Noord/Zuidlijn, heb ik dan ook met gepastetrots geschreven. Twee voorbeelden:? We laten de bouw ondergronds van dichtbij bekijken via hetUitkijkpunt op het Rokin en in de startschacht op hetDamrak.? Er worden verschillende rondleidingen georganiseerd, voorzowel particulieren als bedrijven en scholen. Hiervoor is veelanimo (foto 4).Het project blijkt de mensen te interesseren: het informatiecen-trum ontving dit jaar de 250 000e bezoeker. Maar het vertrou-wen, d?t moet wel dagelijks worden verdiend!Een andere belangrijke partij zijn de stakeholders: de politiek,de fysieke omgeving, waterschappen, noem maar op. ??n vande belangrijkste aanbevelingen van de Commissie Veermanluidde dan ook dat de omgevingscommunicatie sterk moestworden verbeterd: betrek de omgeving bij de bouw, verteleerlijk en open wat er aan de hand is, inclusief de mogelijkerisico's. Daar heeft de organisatie flink in ge?nvesteerd. Dat weuiteindelijk de omwonenden mee hebben gekregen, is gewel-dig. De contractmanagers en projectbegeleiders die directTabel 1 Betrokken partijen Noord/Zuidlijnorganisatie betrokkenheidGemeente Amsterdam, DienstNoord/Zuidlijnopdrachtgever van de NZlijn; het management, contractmanagement, toezicht en communicatieAdviesbureau Noord/Zuidlijnv.o.f. (Witteveen+Bos en RoyalHaskoning)ontwerp van o.a. boortunnel onder binnenstad, diepestations, voorplein CS, station Europaplein, zinktunnel encaissons en het monitoringsysteemIngenieursbureau Amsterdam(IBA)tijdelijke maatregelen rond aanleg; ontwerp van stationsin Noord en de aansluiting op station WTC in ZuidSaturn (Dura Vermeer en Z?blin) bouw boortunnels en mitigerende maatregelenHerrenknecht leverancier tunnelboormachines, procescontrole tunnelborenStrukton Betonbouw bouw metrostation CS (samen met aannemer Van OordACZ) en afzinken tunnelelementenHeijmans Beton en Waterbouw bouw Nieuwe Brug bij het Damrak (brug 303) en de driecaissons tussen station CS en het Damrak; bouwtunneldelen tunnel onder het IJ (samen met Strukton)Max B?gl bouw drie diepe stations: Rokin, Vijzelgracht enCeintuurbaanNelis Infra tijdelijke maatregelen op het RokinProRail medeopdrachtgever voor bouwdeel onder NSstationCS; zorgt voor publieksvoorlichting rond CS en voor (her)inrichting van centrale hal van het stationSol Data en Grontmij ontwikkeling en installatie monitoringsysteem voorbeheersing van risico's door registreren van alle bewegingen in grond, funderingen en bebouwingVan Hattum en Blankevoort bouwen eindschacht van de tunnelboormachine op hetScheldeplein en het station Europaplein met aanliggende tunnelconstructiesVobi bouw doorkruising van de Noord/Zuidlijn met A10 Zuid(in combinatie met aannemers Dekker en Van der Horst)MNO Vervat aanleg tunnel langs NoordHollands kanaalBallast Nedam Infra Noord West bouw station Johan van Hasseltweg en de NieuweLeeuwarderwegBAM Civiel bouw station BuikslotermeerpleinB.V. AannemingsmaatschappijJ. Seignettetijdelijke maatregelen5