C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWater b ou wcement 2002 332In het kader van de Betuweroutewordt in Zevenaar een tunnelgebouwd die geschikt is voor tweesporen. Zoals alle tunnels in hetBetuweroutetraject is ook dezetunnelgeschiktvoor`doublestack',dat wil zeggen dat op de trein tweecontainers op elkaar kunnen wor-den gestapeld.De tunnel heeft een totale lengtevan circa 2500 m, waarvan 1500 mis gesloten. In dit gesloten deelzijn de afzonderlijke moten 24 mlang (fig. 1). De beide sporen zijninhetgeslotentunneldeelgeschei-den door een betonnen midden-wand.B o u w m e t h o d i e kVoor het realiseren van de tunnelis gekozen voor de `cut and cover'-methode. Dit houdt in dat er metdamwandenbouwkuipenwordengemaakt, waarbinnen de eigen-lijke tunnel met een tunnelbekis-ting kan worden gebouwd.In deze bouwkuipen (circa 100 mlang, 16 m breed en 11 m diep),wordt op circa 0,3 m boven hetuiteindelijke dakniveau een stem-pelraam aangebracht (fig. 2). Nahet ontgraven worden de paleningebracht en wordt onderwater-beton gestort. Na verharding vanhet onderwaterbeton wordt debouwkuipleeggepompt.Indedro-ge bouwkuip wordt eerst een uit-vullaag van beton aangebracht(werkvloer circa 125 mm dik).De constructievloeren worden terplaatse van de wanden voorzienvan 350 mm hoge opstorten omeen goede aanzet te verkrijgenvoor de tunnelbekisting (foto 3).Aangeziendetunnelbekistingeentempo heeft van 1 moot per week,moeten alle voorafgaande werk-zaamheden in hetzelfde tempowordenuitgevoerd.Voorelkebouw-kuip van 100 m is dus per disci-pline vier weken tijd beschikbaar.Zo wordt duidelijk dat de totaleplanning van het werk afgestemdmoet zijn op de voortgang van detunnelbekisting (foto 3).T u n n e l b e k i s t i n gHet ontwerp van de tunnelbekis-ting is volledig afgestemd op de terealiseren weekcyclus. Hiertoe isBekisting vaak allesbepalende factor in relatie tot zekerheid bouwprocesEen tunnelbekistingdoet het elke weeking. B.T.A. Lobbezoo, BTC Gelderse PoortZoals zo vaak moet het altijd weer sneller. De voorbereiding van projectenneemt tegenwoordig steeds meer tijd in beslag. Inspraakprocedures, onteige-ning van terreinen, omleggen van nutsvoorzieningen enz. kosten veel tijd.Zodra dit alles achter de rug is, kan men bijna niet wachten op de ingebruik-name van wat is bedacht. Als bovendien de tijdgebonden bouwkosten hoogzijn, kan met een snellere bouwmethode veel worden bespaard. Er is dus geldbeschikbaar om te investeren in een snelle uitvoeringswijze. Alles komt dan inhet teken te staan van het halen van de cyclus. De bedrijfszekerheid van debekisting is in dat proces uitermate belangrijk.NAP.bs.var.zuidelijk Betuwespoormeetlijnnoordelijk BetuwespoorMV.ca.+11,00bs. +7,745bk. dakdamwanduitvullaag-5,500 / -5,400doorsnede Aonderwaterbetonpalenbk. damw.+11,50 / +11,601250125013461258001775600501 | Langsdoorsnede tunnel2 | Dwarsdoorsnede tunnelC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWater bou wcement 2002 3 33een aantal uitgangspunten vast-gesteld,voortgekomenuitanalysevan eerder gerealiseerde tunnel-projecten. Van een aantal werkenis nagegaan waar de problemenzaten bij het behalen van de week-cyclus. Deze analyse heeft het vol-gende opgeleverd:? Het vlechtwerk van de wandenmoet vooraf gereed zijn. Dit isin conflict met het kopschotvan de tunnelbekisting. Hier-door kan circa 1 m van dewandwapening niet wordenaangebracht. Daarom wordtdeze laatste meter wandwape-ning als korf geprefabriceerd.? Het schoonmaken en oli?nvan de tunnelbekisting maggeen invloed hebben op hetdoorrollen van de kist. Daar-om moeten de wandschottenvan de bekisting onafhankelijkvan het dek vrij kunnen wordenontkist met een ruimte vancirca 0,8 m tussen de gestortewand en het bekistingsschot(fig. 4).? Centerpennen zijn, zeker bijdeze 8,5 m hoge wanden, vaakmoeilijk te lossen. De tunnel-bekisting moet dus centerpen-vrij zijn. Dit voorkomt tevensdat buitenschot en tunnel-bekisting precies tegenoverelkaar moeten worden gescho-ven om de centerpennen doorte kunnen voeren. Dit is dustijdwinst.? Omdat direct boven het temaken dek een stempelraamaanwezig is, moet alles verrijd-baar zijn. Uithijsen van delengroter dan 4 m tussen dezestempels is niet mogelijk.Deze gegevens zijn voor de ont-werpers van de bekisting een be-hoorlijke uitdaging geweest. Metname de hoogte-breedteverhou-ding is zodanig, dat er veel voor-zieningen in de vloer nodig ble-ken om de bekisting stabiel tehouden.3 | Tunnelbekistingopgesteld in Zevenaarfoto: Frans Tak, VeenendaalC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWater b ou wcement 2002 334B e k i s t i n g s c y c l u sDetunnelbekistingwordtinhoog-te op vier plaatsen doorgestem-peld. De wandschotten van debekisting kunnen worden inge-klapt door de stempels los tedraaien en dan om te klappen. Deloopbordessen schuiven tussendespantendoormeenaarbinnen.Het dek kan nog steeds wordenondersteund. Om de stabiliteit tewaarborgen wordt de bekistingv??r het storten afgestempeld ophet aansluitpunt van vloer enwandopstort. Tevens wordt de be-kistingswagen met zware trek-pennen op de vloer vastgezet.De buitenbekisting wordt op dedamwandenafgestempeld.Nahetvlechten van de dakwapening kanbeton worden gestort.De volgende dag wordt, uiteraardna controle van de betonsterkte,een begin gemaakt met het in-klappen van de zijschotten van detunnelbekisting en het lossen vande buitenschotten. Het inklappenvan de wanden en het aflaten vandetunnelbekistingheeftplaatsmethydraulische vijzels. De wand-schotten kunnen dan wordenschoongemaakt en van ontkis-tingsolie worden voorzien, terwijlhet dek nog wordt ondersteund.De tweede dag na het storten, nanogmaals controle van de beton-sterkte, kan het dek worden ont-kist. Door het aflaten van de hy-draulische vijzels aan de onder-zijde komt de gehele tunnelkistnaar beneden en op de wielen testaan, klaar om doorgetrokken teworden naar de volgende moot.Deze procedure herhaalt zich duselkeweekvooreentunneldeelvan24 m.Z e k e r h e i dIn het ontwerp is dus duidelijkrekening gehouden met de week-cyclus die per se moet wordengehaald. Daarom is ook aandachtbesteed aan die onderdelen dieaan slijtage onderhevig zijn. Zozijn de wielen van de buiten-schotten door een hydraulischsysteem met elkaar verbonden,zodat elk wiel evenveel druk krijgt(hydraulische vering). De tunnel-bekisting is afgeleverd met denodige reserve-onderdelen zoalswielen,stempelsenz.Dezeonder-delen zijn zodanig bevestigd datdeze gedurende de weekcycluskunnen worden vervangen. Debekisting wordt verrold met tweelieren.Uiteraard is ook de organisatie ophet werk van groot belang omdezesnelheidtebehalen.Deinzetvan de bouwplaatsmedewerkersmoet zo effici?nt mogelijk zijn.De twee dagen na het storten zijnzeer intensief. Daarna is het voorde vlechter een hele toer om incirca anderhalve dag de wapeningvan het dek erin te krijgen. Zoveelmogelijkonderdelenvandewape-ning worden daarom vooraf ophet werk geprefabriceerd.Al deze inspanningen zijn tot nutoe lonend gebleken. Op dit mo-ment is ruim de helft van de 64moten gemaakt, waarbij vanafde vierde moot niet meer vande weekcyclus is afgeweken. Eenprima resultaat. Projectgegevensopdrachtgever:NS Railinfrabeheer b.v. op het werkvertegenwoordigd doorProjectorganisatie Betuwerouteconstructief ontwerp:BTC Gelderse Poort v.o.f.aannemer:BTC Gelderse Poort, waarin: BallastNedam Infra, HBG Civiel, Van Hattumen Blankevoort, Strukton Betonbouwbekistingsontwerp:Van Hattum en Blankevoortbekistingsleverancier:ERBA-Hollandleverancier betonspecie:BTG Betonfertigteile GmbHkolommen torens`brandwerendebekleding(doorclient)stempelsbordessenwielentrekpen1346014460890 5590 500 5590 890725 725121121150800 8005001295 3000 1295 3000 129512959395800225525784575017051710171019701490230040552535085022550039904 | Doorsnedetunnelbekisting