? ? ? duurzaamheidEENKWESTIEVANDUURZAAMHEIDINTIJDENRUIMTE32De tijdmachineDe betonwereld wacht in de komendejaren een aardigaantal eeuwfeesten. Flinkwatrond deeeuwwisseling in gewapend beton ontworpen kunstwerken, zoals het Hofpleinviaduct inRotterdam en de sluis in het Merwedekanaal in Utrecht, verjaren voorde honderdste maal.Dankzij een incidentele opknapbeurt in het verleden is dat mogelijk. De laatste stalen ver-wanten - weliswaar een kwart tot een halve eeuw ouder, zoals de Hemspoorbrug en despoorbruggen in Rotterdam -werden afgebroken en vervangen door betonnen tunnels. Nietalleen technische veroudering doorvermoeiing, maar ook economische veroudering als ge-volg van onvoldoende wordende capaciteit, geluidshinder en visueel ongenoegen van deomwonenden speelden hier een rol. Met gebouwen uit de genoemde periode is het andersgesteld. Waar oorlog, vaart der volkeren en projectontwikkelaars de gebouwen met rust lie-ten, staan ze er nog, ongeacht het materiaal waarmee ze zijn gebouwd. Gebouwen hebbennu eenmaal een groter potentieel dan kunstwerken om door herbestemming de economi-sche levensduurte verlengen. De Wiebenga-hal in Maastricht en het verzorgingstehuis Zon-nestraal te Hilversum en de Nirwanaflat in Den Haag van de architect Duiker zijn daar mooievoorbeelden van. Ook deze gebouwen zijn herhaaldelijk opgeknapt en zouden wellicht metmoderne inzichten watminder onderhoud hebben gevergd. Maar kwaliteitin technische eneconomische zin, ofwel duurzaamheid in de tijd en overdachte functionaliteit waren in de ba-sis van het ontwerp aanwezig.Ditsoort duurzaamheid spreekt mensen wel aan. Hetzit natuurlijk ook wel een beetje in onsen eigenlijk in de hele dierenwereld. Hethergebruik van een nest doorouderen is een natuur-lijke zaak. Dat staatnaast het oefenen door de nieuwe generatie van het benodigde instinctom een nieuw nestje te bouwen.Praten in de ruimteVaneen ander duurzaamheidsbegrip, helaas in het Nederlands benoemd met hetzelfdewoord, is sprake indien schaarse deelfacetten van hetbouwproces, zoals energie of bouw-materialen worden medebeschouwd in duurzaamheidsevaluaties. In het Engels heet dat'Sustainability' en in het Duits 'Haltbarkeit'. Hier is sprake van een wisselwerking tussen na-tuur en dier.Nagestreefd dientteworden datwe aan ons nageslachteen wereld nalaten die dezelfde mo"gelijkheden biedt als de huidige wereld ons biedt. Maar wat zijn dan dezelfde mogelijkhe-den? Biedtdewereld geen ongekendemogelijkheden? Ofmogen we daar pas op speculerenals we ze kennen? Het is duidelijk; snel nadatde vraag is gesteld zitten we nietalleen middenin een filosofisch debat, maar ook in een wereld van toenemende regelgeving, waarin arbi-trair ofop politieke overwegingen zo men wil, is vastgesteld watwelen nietgoed is. Zo lijkt hetalthans.De acceptatie dat niet persoonlijk gevoelde schaarste toch tot zorgvuldig gedrag moet lei-den, is problematisch. Dat weet iedere vooroorlogse ouder die, met z'n oorlogservaring alsargument, zijn kinderentot het eten van restjes of gebruik van de achterkantvan bedrukt pa-pier probeert aan te zetten.In het natuurlijke optimistische levensbeeld van de mens past zo'n redenering niet. Voormens en dier geldt dat schaarste eerst gevoeld moet worden om tot gedragsaanpassing teleiden.Biologisch intermezzoStel erwordt een vernietigend betonkevertje ontdekt. Men zalmaar al tegraag aan onze kin-deren leren dat het stoute beestje zich zo aan het milieu heeft aangepast dat het cementleerde vreten en verteren. Knap van datbeestje, h?, Jantje Beton! De waarheid is echter, datde soort waartoe het diertje behoorde vrijwel geheel uitstierf bij gebrek aan voedzaam tro-pisch hardhout en dat alleen die exemplaren die door toenemende aangeboren afwijkingenCEM ENT1996/6van generatie op generatie van hetbeton snoepten, overleefden. Een flinke dosis radioacti"viteit uit ozongaten en lekkende kerncentrales versnelde de mutaties. Ga maar naar de die"rentuin Ofhet tropisch aquarium en de ontkenning van het Darwiaanse gegeven Van variatieen selectie door de natuur komt je tegemoet. Alle beesljes pasten zich aan, let maar op.Overleven met regels ?n inzichtHet bovenstaande voerttottwee conclusies. Teil eerste dattotschaars verklaren wat nietalsschaars wordt ervaren tot niets leidt. Datis een basiswet van de economie. Ten tweede dathet niet goed denkbaar is om verstandig over de toekomst van de wereld te praten zonder"een helder model te ontwikkelen.Dit geeft de noodzaak aan van zowel regelgeving met b?behorendekosten, als inzicht b? degebruiker. Het gevaar bestaat nu echter dat die gebruiker zich een houding gaat aanmetenvan: 'vertel me maarwatde regels zijn, dan zal ik wel controleren of het ontworpen product eraan voldoet'. Code"checking dus, als modern computerondersteund equivalent van hetech"temilieubewuste ontwerpen.B? echt ontwerpen behoren immers" binnen de randvoorwaar"den en functionele eisen van een probleem" de vorm, de afmetingen en de materiaalspecifi~caties te worden gezocht die een echte oplossing bieden.Laat de zorg om het milieu nietleiden tot 'milieurekenen', maartot milieubewust ontwerpen,gebaseerd op inzicht in t?d en ruimte van deze gecompliceerde problematiek.De redactie van Cement heeft een aantal Nederlandse specialisten gevraagd in de komen"de nummers van Cement deze zaken ten aanzien van beton op een r?l;ie te zetten. Materia"len en hun bronnen, de wetgeving, zoals hetbouwstoffenbesluit en vele andere relevante za"ken komen daarb? aan de orde.Misschieniserdaarna det?d en de ruimte om eens watvoorbeeldente behandelen. ?Ookbijde introductie van gewapend beton inNederland, rond 1900, werd uitgebreid aan"dacht besteed aan duurzaamheid. Met dittoestel werden door dr.ir.A.C.C.G. van He"mert, scheurwijdten bepaald in liggers ge"maakt met Nederlandse grondstoffenINRICHTING VOOR DE DEPnOEVIl'W VAN BALKEN IN GEWAPEND BETON.DOORSNEDE A"B.Schaal 1: 16.CEMENT1996/6 33