? ? ? bouwkostenprof.dr.lr.H.A.J. de Ridder, Hollandse Beton- en Waterbouw BV/TU DelftDesign & Construct-contracten (D&C) zijn niet meer weg te denken uit vele technischedisciplines. Ook eenmalige, complexe civieltechnische projecten worden tegenwoordigmeer en meer aanbesteed met een D&C-opdracht. Aan deze contractvorm kleven zowelvoor-als nadelen. OmdatD&Cin principealleen een taakinhoudt, zal hetmogelijkmoetenzijn een contractvorm te kiezen die de voordelen van D&C onverlet laat, doch de nadelenneutraliseert. In ditartikel wordt een dergelijkecontractvorm besproken. Hetis een kortesamenvattingvan een studie naareen ideale contractvorm voor D&Cvan complexe civiel-technische systemen [:1.].EENGEKWANTIFICEERDPRESTATIECONTRACTEEN NIEUWE CONTRACTVORM VOOR DESIGN & CONSTRUCTDe belangrijkste reden voor het meer enmeertoepassen van een Design & Construct-opdracht is, dat met zo'n contractvorm denieuwe wettelijke richtlijnen ten aanzien vanintegratie in het ontwerp van milieu- en arbo-zaken het beste worden gediend. Er zijn nogmeer voordelen. De klant doet zaken metslechts ??n partij met duidelijke verantwoor-delijkheden. Er is sprake van betere afstem-mingtussen ontwerp en uitvoering. De totaleD&C als probleemoplossingsprocesDe structuurDesign & Construct is in wezen een pro-bleemoplossingsproces. Indien iemand eenD&C-taak krijgt, dan fungeert hij/Zij daarmeeals probleemoplosser. De structuur van eenprobleemoplossingsproces is ten aanzienvan de relaties in zijn meest algemene vormweergegeven in figuur 1.bouwtijd kan aanmerkelijk worden bekort Het probleem.....door mogelijke overlappingen van fasen en Zo te zien speelt er nogal wat voordat eenschattingen van tijd en kosten zijn meestal probleem als opgelost kan worden be-betrouwbaarder. schouwd. Om te bepalen wat er moet gebeu-Erzijn ook nadelen. Zo is erdevan beide par- ren, is het handig om eerst te defini?ren wattijen gehoorde klacht dat dit soort projecten een probleem eigenlijk is. Een probleem kanslechtkan worden bestuurd. Veelal iserspra- worden gedefinieerd als het verschil tussenke van een moeilijk te bewaren balans tus- een gewenste situatie en een bestaande si-sen initi?le kosten en onderhoudskosten. tuatie.Vaak is er sprake van te vroegtijdige vastleg- ??n van de belangrijkste kenmerken van eengingen, waardoor eenmaal ingeslagen we- probleem is dat er een probleemhebber is.gen, die onjuist blijken te zijn, toch worden Voor een probleemhebber bepalen de ge-vervolgd. wenste situatie en de bestaande situatie decontext waarbinnen een oplossing moetworden gezocht Omdat de probleemhebberCD De structuur van relaties tussen probleem en oplossing niet alleen op de wereld is, wordt de contextniet alleen door de probleemhebber be-paald maar ook door zijn omgeving. Omdatde meeste probleemhebbers niet in staatzijn hun problemen op te lossen, schakelenzij meestal probleemoplossers in.PROBLEEM:1.6/ WENSENV BIJWERKINGEN~~ BElASTINGEN ~ OPLOSSING~BEPERKINGEN /.....en de oplossingEen oplossing heeft meestal een vorm. Eenprobleemoplosser zoekt altijd naareen vormin een context. De gewenste situatie is hetmeest bepalend voor het vinden van eenCEMENT1995/10vorm. Vandaar dat bovenin het kolommetje werpprobleem bij de aanvang vaak zeer ma-tussen probleem en oplossing de wensenstaan vermeld. Geen oplossing zonder de in-troductie van een nieuw probleem, wordtweleens gezegd. Dit heeft vooral betrekkingtig gedefinieerd is. Dat komt voornamelijkdoor de perceptie van de probleemhebber,die bepaald wordt door subjectiviteit, relati-viteit en partialiteit. In gewoon Nederlandsop de omgeving van de probleemhebber. komt het erop neer dat:Wat hij mooi vindt, vindt de omgeving niet al- ? er teveel gewenst wordt, waarbij sommigetijd mooi. Daarom staan de bijwerkingen in wensen ook nog eens tegenstrijdig zijn;de kolom tussen probleem en oplossing di- ? de bijwerkingen (lees: omgeving) niet be-rect onder de wensen.Geen oplossing kan functioneren zonderdatergebruikvan wordtgemaakt. Uithetgebruikvolgen de belastingen op de oplossing. Diebelastingen komen zowel vanuit de gebrui-ker als de omgeving. Geen probleemoplos-singsproces heeft plaats zonder beperkin-gen. Deze beperkingen worden niet alleendoor de probleemhebber bepaald (geld entijd), maar ook door de omgeving (regelge-ving, bestaande zaken). Wensen, bijwerkin-gen, belastingen en beperkingen kunnenworden beschouwd als ontwerpaspecten.Het doelHet doel van een probleemoplossingspro-ces is harmonie te vinden tussen vorm (op-lossing) en context (probleem). Die harmo-nie wordt bereikt door een vorm te vindenwaarbij:? de wensen worden gemaximaliseerd;? de bijwerkingen worden geminimaliseerd;? de belastingen worden geminimaliseerd;? de beperkingen in acht worden genomen,ofwel de mogelijkheden worden benut.hoorlijk worden meegenomen;? de belastingen worden onderschat;? de beperkingen niet goed in kaart zijn ge-bracht.AI met al, het bereiken van harmonie tussenprobleem en oplossing als doel van D&C lijktop heteerstegezicht nietergeenvoudig. Watwel al kan worden geconcludeerd is, dat deprobleemoplosser aan alle ontwerpaspec-ten gelijke aandacht moet schenken.De risico's van D&CDe risico's van probleemoplossingsproces-sen hebben betrekkingop effectiviteit (doel-treffendheid) en effici?ntie (doelmatigheid).Effectiviteit is gedefinieerd als het quoti?ntvan de werkelijke prestatie van de oplossingen de normprestatie van de oplossing aanhet begin van het oplossingsproces. Denormprestatie kan worden gezien als hetvol-doen aan het programma van eisen (PVE)dat wordt afgeleid uit de wensen en de bij-werkingen.Effici?ntie is gedefinieerd als het quoti?ntnonn-prestatieprobleem actie@ De norm-prestatie in de tijdbeschrijving, dan worden de risico's snel dui-delijk. Gesteld kan worden dat de probleem-perceptie van de probleemhebberresulteertin een onderschatting van het probleemop-lossingsproces. Dat is het belangrijkste risi-co, omdat daardoor bijna alle projecten -groot ofklein -zowel in kosten als in tijd uit dehand lopen.Dit uit de hand lopen wordt uitgebreid beves-tigd door de omvangrijke literatuur over pro-jectoverschrijdingen. De onderschatting vanhet probleemoplossingsproces komt tot ui-ting in een onderschatting van de normpres-tatie. In figuur 2 is aangegeven dat de norm-prestatie toeneemt als functie van detijd. Detoename zelf kan worden beschouwd als ini-ti?le onzekerheid.Hoe meer onzekerheden aan het begin vanhet project, hoe groter de toename van denormprestatie zal zijn. In de figuur is te ziendatdegrootstetoename van de normpresta-van de norminspanningen en de werkelijke tie plaatsheeft in de ontwerpfase, omdatMet bovenstaand doel wordt de indruk ge- inspanningen. De norminspanning bestaatwekt dat een ontwerpopgave kan worden ge- uit het beschikbare budget (??n van de eer-optimaliseerd. Dat is vooralsnog niet moge- ste dingen die worden vastgesteld) en hetlijk. Dit heeft verschillende oorzaken. De be- tijdsChema.langrijkste oorzaak is dat er geen ondubbel-daar de meeste onzekerheden worden om-gezet in de zekerheden van een ontwerp.Omdat de' prestatie - zoals gezegd - evenre-dig is met de inspanning, kan ten aanzienvan de inspanningen eenzelfde figuur wor-zinnige nutsfunctie kan worden bepaald, Een probleemoplossingsproces wordt afge- den geschetst. Ook daar zien we een toena-omdatwensen, bijwerkingen, belastingen en rekend op het produkt van effectiviteit en ef- me van de inspanningen (figuur 3). ~beperkingen verschillende dimensies heb- fici?ntie, dat groter dan 1 moet zijn. Dit isben maar vooral ook worden bepaald vanuitverschillende belangen.Een andere belangrijke oorzaak is dat er be-slissingen moeten worden genomen ondergrote onzekerheid. Nooit zijn alle alternatie-ven bekend, laat staan de effecten van de al-echter niet het enige verband tussen effecti-viteit en effici?ntie. Gesteld kan namelijkworden dat de prestatie van de oplossingevenredig is met de inspanningen. Aan hetbegin van een project zijn de inspanningenbeschikbaar (geld en tijd) en is er nog geenternatieven. Daarboven komt nog eens het sprake van wat voor prestatie dan ook. Aanfeit dat in een ontwerpproces alles met alles het eind van het project zijn de inspanningenschijnt samen te hangen en dat om uiteinde- achter de rug (geld en tijd zijn op) en is er delijk tot een oplossing te komen alles moet bereikte prestatie van de oplossing.veranderen. Indien een en ander wordt gezet in het lichtDat laatste is logisch, omdat het hele ont- van de nogal matig gedefinieerde probleem-CEMENT1995!10? De norm-inspanning in de tijdinspanningnorminspanningI-:::==-+-::::;:=-+~=:::-+---"Iijdprobleem actie17?kostenbudget?geschatte kostentijdensO&Cgemaakte kostenf----t-9'''.anlde kosten@ Sturing op basis van schattingDe lijnen van de figuren 2 en 3 ontstaan doorhet rigide vasthouden aan het voldoen aanhet programma van eisen. In werkelijkheidleidt dat onveranderlijk tot een produkt datmeer kan dan nodig is, doch tevens teveeltijd en teveel geld heeftgekost. Op zichzelfisdit allemaal niet verontrustend. Wat wel ver-ontrustend is, is dat D&C-taken met eenlump-sum contractvorm worden geregeld.De motivatie is dat de D&C-probleemoplos-ser volledig verantwoordelijk is en alle risi-co's draagt van het D&C-proces.Het is interessant na te gaan wat er in zo'ngeval gebeurt. Bekend is dat traditioneelwerkende probleemoplossers in de bouw(hierna te noemen aannemers) hun procesop werkelijk gemaakte kosten sturen. In fi-guur 4 zijn de kosten aangegeven zoals wer-kelijk gemaakt in een D&C-project. Te zienvalt wat iedereen allang wist:? de bijdrage van het ontwerp tot de totalekosten is klein, maarde invloed op de tota-le kosten is hoog;? de bijdrage van de uitvoering tot de totalekosten is hoog, maar de invloed is klein.De traditionele aannemer knijpt bij tegenval-lers de geldkraan dicht, waardoor hij de pro-blemen alleen maar erger maakt. De proble-? Uiteindelijk gemaakte kosten? bouwkostenmen worden vooruit geschoven, doch dienendoor de D&C-taak uitendelijk toch te wordenopgelost. Uiteindelijk zien we een kostencur-ve verschijnen zoals aangegeven in figuur 5.Het zal duidelijk zijn dat de probleemoplos-Ervalt veel voorte zeggen om alle variabelente gebruiken bij het opvangen van onvoorzie-netegenvallers. Ditsteltde probleemhebberin staat om bij grote tegenvallers het projectbij te sturen door de normprestatie eventu-ser het extra uitgegeven geld zal claimen en eel aan te passen. Dat kan bijvoorbeeld doorhet zal tevens duidelijk zijn dat daar een ge- een iets minder luxe uitvoering of een ver-deeltevan wordttoegekend.lmmers, hetzijngemaakte kosten. Uiteindelijk zijn er door derigide contractvorm twee verliezers:? de probleemhebber, omdat hij meer moetbetalen voor een oplossing die meer kandan eigenlijk nodig is;? de aannemer, omdat hij geld mee moetbrengen om het D&C-project tot een eindete brengen.De beheersing van D&C-risico'sDe vraag is nu hoe je zo'n situatie die ergvaak voorkomt kunt vermijden. Dat begint bijeen voor het verdelen van risico algemeengeaccepteerd principe, namelijk dat risico'sgedragen dienen te worden door die partijdie ze het best kan beheersen [2] en het be-sef dat het probleemoplossingsproces altijdtegenvalt. Op basis daarvan bekijkt de pro-bleemhebber voortdurend of hij/Zij al danniet een iets mindere prestatie kan/mag ac-cepteren met een daarbij behorende even-redige besparing van inspanningen.In een D&C-sistuatie kan de probleemoplos-ser alleen het risico dragen voor zijn eigenproces. Fouten in ontwerp en uitvoering ofdomme inkoop zijn altijd voor rekening vande probleemoplosser. Het accepteren vaneen iets mindere prestatie evenwel kan nooitaan de probleemoplosser worden overgela-ten: dat is altijd een zaak van de probleem-hebber. Aldus kan een principi?le scheidingworden gemaakttussen perceptierisico's enprocesrisico's.Perceptierisico's als gevolg van echte onze-kerheden aan het begin van het project kun-nen alleen door de probleemhebber wordenschuiving naar iets meer onderhoud.Een dergelijk model:1 voorkomt dat de probleemoplosser gaatsjoemelen met de kwaliteit, hetgeen allesalleen maar erger maakt,2 bevordert dat er bij onverwachte tegenval-lers naar fundamenteel goede oplossin-gen kan worden gezocht en3 voorkomt dat er na afloop een gevecht omextra geld ontstaat (claims en arbitrageza-ken), omdat de gevolgen van tegenvallersvan te voren - dus op een moment datjenog niet in een conflict zit - zijn geregeld.Het dragen van de perceptierisico's kan al-leen worden gerealiseerd als de probleem-hebber ze ook kan beheersen. Dit betekentin de praktijk dat de probleemhebber moetkunnen ingrijpen in het proces ten aanzienvan de prestatie van de oplossing. Het pro-ject wordt dan als volgt beheerst.? Aan het begin wordt de normprestatie metbehulp van het programma van eisen ge-kwantificeerd.? Er wordt een vaste prijs afgesproken voorde levering van de normprestatie.? Een eventuele verandering in de norm-prestatie wordt gekwantificeerd.? De opdrachtgever heeft het recht de norm-prestatie aan te passen teneinde de gevol-gen van de verandering te reduceren.? Met het evenredigheidsprincipe wordt deuiteindelijke verandering in de normpres-tatie in middelen (tijd en/of geld) gecom-penseerd. Een compensatie in alleen tijd isniet re?el en in tijd en geld nietaan te beve-len, waardoor devoorkeur uitgaat naareencompensatie in alleen geld.claim beheerst. Een probleemoplosser kan nietin-budgetgemaakte kosten18houdelijk/functioneel beslissen: dat kan al- Om dit te kunnen doen dienen zes vragen teleen de probleemhebber. worden beantwoord.Procesrisico's dienen volledig door de pro- 1 Hoe kwantificeer je de normprestatie aanbleemoplosser te worden beheerst, omdat het begin van het project?de probleemoplossingstaak vollediggedele- 2 Hoe kwantificeer je de verandering in degeerd is. Een probleemhebber kan en mag normprestatie als gevolg van de perceptie-niet lastig worden gevallen met de gevolgen problematiek?van slecht geregelde processen of verkeerd 3 Hoe vertaal je de verandering in de norm-ingeschatte werkbaarheid. prestatie in een inspanningscompensatie?CEMENT1995/104 Hoe grijptde probleemhebberin in het pro- wordt gekenmerkt door het vroegtijdig kie-ces met een aanpassingvan de normpresta- zen van een oplossing en net zolang (somstie? jaren) sleutelen totdat deze oplossingmin of5 Hoe organiseer je een dergelijk risicobe- meer aan de eisen voldoet.heersingssysteem?6 Hoe kun je dit contractueel regelen? Om het ontwerpwerk op doel te sturen is hetabsoluut noodzakelijk om de zaakte vereen-De organisatieMet de structuur van figuur 1 als uitgangs-punt dient er een organisatiestructuur voorhet ontwerpproces te worden opgezet. Om-dathetontwerpprocesgestuurd dienttewor-den, gaat het daarbij om co?rdinatie waarbijde informatie-overdracht centraal staat. In fi-guur 6 is stapsgewijs de manier aangegevenvoudigen. Zowel de eisen als de elementenvan de oplossing dienen daartoe te wordengeclusterd. De vraag daarbij is of het pro-bleem/oplossingssysteem op eenvoudigemanier dient te worden gedecomponeerd incomplexe delen of op complexe manier ge-decomponeerd in eenvoudige delen.Op het hoogste niveau wordt gekozen voorwaarop het ontwerpproces georganiseerd het eerste en op het laagste niveau voor hetdient te worden teneinde doelsturing moge- laatste.lijk te maken. Op het hoogste niveau zijn de eisen geclus-terd in zogenoemde aspect-systemen, dieVanuit de wensen, de bijwerkingen, de belas- zo specifiek, zo onafhankelijk en zo gelijkvcJntingen en de beperkingen wordt een groot gewicht als mogelijk zijn. De elementen be-aantal eisen aan de oplossing gesteld. Het horend tot detoekomstige oplossingwordenvoldoen aan alle eisen komt theoretischovereen met het bereiken van de normpres-tatie. De eisen spelen dus een belangrijke rolen hebben een structuur zoals aangegevenin de linkerkant van figuur 6a. Vanuit eengeclusterd in sub-systemen die zo onafhan-kelijk mogelijk zijn.Binnen de sub-systemen is het ontwerpwerkeen stuk overzichtelijker geworden, omdatmaar een deel van het systeem wordt be-centrale eis 'adequaat' kunnen de eisen als- schouwd. Binnen het sub-systeem wordt opmaar verder worden gedecomponeerd toteen groot aantal deeleisen.Een ontwerper heeft al die eisen in zijn hoofden dient daarbij de best passende oplossingte vinden. Die oplossing is niet rechtstreeksvanuit de eisen af te leiden. Het vinden vaneen oplossingiseen cyclisch 'trial-and-error'-proces dat echter altijd met een concreteconceptoplossing begint. De structuur vanzo'n conceptoplossing is weergegeven in derechterhelft van figuur 6a.Zowel de eisen als de elementen van de con-ceptoplossing hebben onderlinge relaties(figuur 6b). De laatste kunnen worden ge?n-terpreteerd als eisen. Immers, als twee ele-menten een relatie hebben, dan zijn zij on-derworpen aan dezelfde eis. Deze koppelingvan elementen en eisen is weergegeven in fi-guur 6c. De totale wir-war aan relaties is ge-schetst in figuur 6d. Beseft moet worden datallesvarieert doch de relaties behouden die-nen te blijven.Opgemerkt kan worden dat het ontwerppro-bleem op deze manier niet op te lossen valt.complexe wijze aan eenvoudige elementengewerkt. Dit betekent wel dat er alleen opkorte termijn kan worden gewerkt, omdat hetgeheel maar beperkte tijd buiten beschou-wing kan worden gelaten. Het lange-termijn-gedrag wordt periodiek met behulp van deaspect-systemen bewaakt. Het aldus ver-eenvoudigde probleem/oplossingssysteemis weergegeven in figuur 6e.De feitelijke doelsturingDe lange-termijnprestatie wordt volledigweergegeven door de verzameling aspect-systemen. Voor devereiste doelsturing is hetnoodzakelijk dat deze aspect-systemen li-neair gekwantificeerd kunnen worden. As-pect-systemen zoals functionaliteit, be-trouwbaarheid, beschikbaarheid en duur-zaamheid dienen daartoe nog verder te wor-den gedecomponeerd. Zonder hier diep opin te gaan kan worden gesteld, dat voor hetgedragvan civieltechnische systemen zevenkwantificeerbare aspect-systemen kunnenworden gedefinieerd: capaciteit, sterkte,In de huidige situatie is het ontwerpproces stijfheid, stabiliteit, gewicht, onderhoud envan complexe systemen dan ook een moei- geometrie.zaam proces van vallen en opstaan, dat Met behulp van deze aspect-systemen kanCEMENT1995/10Probleem Oplossingo~???~ ~~programma Eisen enrandvoorwaardenElementenRelaties tussen Relatiesrandvoorwaarden tussen elementenen eisenRelaties tussenrandvoorwaarden,eisen en elementenHet ontwerpprobleem:de relaties? Organisatie van ontwerpprocesbcdezowel de normprestatievan hetstartconceptworden bepaald als de werkelijke prestatievan het ontwerp gedurende het D&C-proces.Belangrijk daarbij is dat de onderlinge rela-ties tussen de aspect-systemen worden ge-honoreerd. Die onderlinge relaties kunnenworden weergegeven in een relatiematrix.Daarbij worden drie soorten relaties aange-geven, waarvan - om het niet moeilijker temaken dan het al is -wordt aangenomen datze van gelijke sterkte zijn.? Conflicterende relatie, die weliswaar veelontwerpwerk geeft maar aan uitvoerings-werk minder kost (werkelijk te maken kos-ten zitten in de uitvoering). In de matrixwordt deze relatie aangegeven met -1.? Concurrerende relatie, die minder ont-werpwerk geeft maar ?foor de onderling fy-sieke implicatiesveel kost in de implemen-tatiefase. In de matrix wordt deze relatieaangegeven met +1.? Onafhankelijkheid, aangegeven met O.19? ? ? bouwkostenIndien de verschillende aspecten van de on- te 20% meer moet zijn dan was voorzien. As- Conclusiesderschatte normprestatie van de concept- peet-systeem 2 wordt dan .1,2 in plaats van Met het principe dat een vaste prijs voor eenoplossing aan het begin van een D&C-taak .1. Deze situatie wordt dan: concept wordt afgegeven en dat tegenval-van kentallen worden voorzien, dan kan denormprestatie vectorieel worden weergege-ven. De kentallen worden genormeerd(100% gesteld) en de normprestatie wordtverkregen door de genormeerde aspect-sys-teemvectortevermenigvuldigen metde rela-tiematrix (afbeeldingsmatrix). Ook wijzigin-gen kunnen dan eenvoudig worden doorge-rekend.Een voorbeeld.Stel het gedrag van een systeem wordt be-schreven door drie aspect-systemen (Al:capaciteit, A2: sterkte en A3: onderhoud).Het startconcept heeft de volgende kental-len: Al = 1000 mensen per jaar, A2 = 20KNm en A3 = elke 5 jaar schilderen. Die as-pecten moeten worden uitgedrukt in initi?leinspanningen:? meer capaciteit vereist meer investering:positief;? meer sterkte vereist meer investering: po-sitief;? minder onderhoud vereist meer initi?le in-vestering: positief.De relaties tussen de drie aspect-systemenzijn als volgt:? hoe sterker deste minderonderhoud en vi-ce versa;? hoe meer capaciteit des te meer onder-houd en vice versa;? hoe meer capaciteit des te sterker en viceversa.De relatie-matrix wordt daarmee:111De normprestatie-vector wordt verkregen uitde vermenigvuldiging:en bedraagt: ,jll = 3,32 (dimensieloos!!).Na verloop van tijd blijkt datde vereiste sterk-20(1 1 -1) (1) ( 1,2 )1 .1 1 x 1,2 = 3,2-.1 1 1 1 1,2met als normprestatievector: ,j13,123,62. Dit betekent 9,1% compensatie voorde probleemoplosser.Dit vindt de probleemhebber wel wat gortig.Besloten wordt om op initi?le kosten te be-zuinigen ten koste van hettoekomstig onder-houd: 1 keer per 4 jaar. Dit betekent dat as-pect-systeem 3 kleinerwordt: 1/.1,25 = 0,8.De nieuwe toestand wordt daarmee:(.1 .1 -.1) (1) ( .1,4 )1 1 .1 x .1,2 3-1 1 1 0,8 1en deze normprestatievector is na vectori?levermenigvuldiging: ,j11,96 = 3,46.De extra inspann!ngen die de probleemop-losser nodig heeft voor de onvoorziene te-genvaller bedragen nu nog 4,2% van de be-grote inspanningen. Omdat het niet verstan-dig is van de planning af te wijken wordt aan-bevolen de compensatie alleen in de vormvan geld te doen. Omdatvoor kleine afwijkin-gen geld en tijd uitwisselbaar zijn, bedraagtde compensatie dustwee keer het percenta-ge (2 x 4,2 = 8,4%).Stel dat het aanneembedrag f 100 000,-was, dan krijgt de probleemoplosser een be-drag van f 8400,- extra om het probleemIers met betrekking tot de prestatie van hetsysteem verrekenbaar zijn op een van te vo-ren vast te stellen wijze, is er een mogelijk-heid om het ontwerpproces van complexesystemen te beheersen. Dit is nodig om dezeer in zwang zijnde D&C-taak naar behorente kunnen uitvoeren. De voordelen (fig. 7)zijn duidelijk:? Omdat de probleemoplosser niet meer derisico's hoeft mee te nemen voor allerleiniet in te schatten onzekerheden (zo dit almogelijkis), is de aanvangsprijs al een stuklager dan in de huidige D&C-cultuurgebrui-kelijk is.? Omdat een probleemoplossingsprocesqua inspanningen altijd wordt onderschat,komen de partijen altijd terecht in een con-flictsituatie. In dit systeem worden tegen-vallers geregeld voordat de conflictsituatieis ingetreden, hetgeen de zaak beter han-teerbaar maakt.? Het is voor de probleemhebber mogelijkom inte grijpen in het probleemoplossings-proces. Dit is mogelijk het belangrijkstevoordeel van het beheersingssysteem.? Met dit systeem zullen er tijdens of na af-loop van een werk geen claims meer kun-nen worden ingediend, eenvoudigweg om-dat wijzigingen en de consequenties daar-van volledig van te voren zijn geregeld.Literatuur1. Ridder, H.A.J. de, Design & Construct ofComplex Civil Engineering Systems, DelftUniversity Press, Delft, 1994.2. Simon, H.A., The Architecture of Complexi-fundamenteel op te lossen. ty' in: The Sciences ofthe Artificial, Cambrid-Dit principe kan verder worden uitgewerkt ge, 1969.voor systemen met meerdere fasesyste-men, zoals uitvoeringsfase, gebruiksfase ensloopfase, met ieder zijn eigen aspecten.Cf) Doe/sturing betekent besparing?CEMENT1995/10