De 'Hannover Messe' 1957 (1)De l le Technische Jaarbeurs van Hannover is gehouden van 28 apriltot 7 mei 1957. Dit jaar hadden ruim 4 000 deelnemers de beschik-king over 240000 m2overdekte expositieruimte en 140000 m2buiten-terrein ('Freigel?nde').Evenals vorig jaar heeft de in 1955/1956 gebouwde betonnen Hermes-toren, die het 'Freigel?nde' schijnt te overheersen (foto /), een zeergrote belangstelling getrokken en duizenden Messe-bezoekers eenprachtig uitzicht geboden.In onderstaand artikel volgt een beschrijving van een aantal machines,werktuigen en werkmethoden, die voor de nederlandse betonbouw enbetonwarenindustrie van belang kunnen zijn omdat zij door hunnieuwe of verbeterde uitvoering nieuwe toepassingsmogelijkhedenbieden.In de volgende aflevering van Cement wordt dit artikel voortgezet.Sleepschoppen, Elba-Werk/EttlingenBij laad-, los-, graaf- en vulwerkzaamheden kan men met behulpvan een sleepschop gewoonlijk een grote besparing aan tijd enarbeid bereiken. De fabricage en toepassing van deze hulpwerk-tuigen hebben dan ook in een periode van nog geen 10 jaar eenzeer grote vlucht genomen.De serie Ettlinger-sleepschoppen, die door het op dit gebied ge-specialiseerde Elba-Werk wordt gefabriceerd, bleek op dezeHannover Messe met een kleine sleepschop te zijn uitgebreid, die--evenals de overeenkomstige doch zwaardere uitvoeringen'Dalli' en 'Bully'--van een passende fantasienaam is voorzien, nl.joly. Het lierwerk (foto 2) van deze kleine sleepschop wordtd.m.v. een tandwieloverbrenging door een 1?-pk elektromotoraangedreven. Aan de handgreep van de schop bevindt zich eendrukknop, waarmee men via een afzonderlijke stuurstroomkabel?f een in de trekkabel aanwezige leiding de elektromagnetischekoppeling kan bedienen. De bedieningsstroom is 12 V en dus on-gevaarlijk. De kabeltrommel kan een 7 mm dikke staaldraadkabelvan max. 30 m lengte opwinden. De trekkracht bedraagt bij con-tinu gebruik 200 kg en kan kortstondig tot 500 kg worden opge-voerd. Voor de verankering van het lierwerk verdient het aan-beveling om deze op een zgn. schildpad-onderstuk te monteren,waardoor tevens een goede kabelgeleider wordt verkregen. Dezesleepschop blijkt met succes te worden toegepast bij kleine beton-speciemengers met een max. trommelinhoud van 375 liter.In het bizonder voor grondverzet en het dichten van sleuven e.d.is de zgn. Micky-Mot ontwikkeld, waarvan het lierwerk op eendrie-wielig onderstel is geplaatst. Door een tweede elektro-magnetische koppeling kan de motor van de lier ook het onder-stel aandrijven, zodat men deze kabellier op eigen kracht kanlaten rijden met een snelheid van ca. 4 km/h. Door de geprofi-leerde wielen en m.b.v. de beide steunen is het onderstel op deondergrond vast te zetten. De aandrijving geschiedt gewoonlijkdoor een 6 pk dieselmotor. De lier heeft een trekkracht van ge-middeld 500 kg (continu gebruik) en van max. 1000 kg.Horizontale cementtransporteurs/EIba-WerkDe Ettlinger-schroeftransporteur voor horizontaal cementtrans-port is reeds eerder beschreven in Cement 8 (1956) Nr. I3-I4.Nieuw is echter de toepassing in serie, waarbij een aantal trans-porteurs zodanig achter elkaar is geplaatst (foto 3), dat de uitlaat-opening van de een kan worden verbonden met de vulopeningvan de volgende. Op deze wijze kan men grotere afstanden tussencementsilo en ophaalbak overbruggen. Daar de transporteurs,die in standaarduitvoering elk een lengte van 3 m hebben, vantwee vulopeningen zijn voorzien, kunnen op deze wijze ookmeerdere cementsilo's tegelijk worden geledigd. Elke transpor-teur wordt aangedreven door een 1?-pk elektromotor. Bij op-stelling in serie worden deze motoren gelijktijdig uitgeschakelddoor een kwikrelais, dat zich in de afweeginrichting van de laatstetransporteur bevindt en bij het bereiken van de juiste doseringin werking treedt.Kleine stationaire betonspeciemenger, Metallbau/StuttgartNaast de, reeds eerder in Cement 5 (1953) Nr. 1-2 beschreven,verrijdbare Zyklos-menger met gedwongen menging, waarbij demengbak tevens als transportbak dienst doet, exposeerde defabrikant op deze Messe een stationaire dwangmenger (foto 4),die eveneens volgens het zgn. gelijkstroom-dwangmengprincipewerkt. Bij dit principe wordt een intensieve menging verkregendoor verdeel- en keerschotten, die in de mengbak zijn aange-bracht, en door een draaiend mengschoepenkruis. De menging isdaardoor zo intensief, dat een mengtijd van 60 sec ruim voldoendeis. De mengkuip, die een inhoud van 250 I heeft, wordt oliehy-Cement 9 (1957) Nr. 5-4foto /. een klein gedeelte van het 'Freigel?nde' met de Hermes-torenfoto 2. het op een zgn. schildpad-onderstuk geplaatste lierwerk vaneen kleine sleepschopfoto 3. achter elkaar geplaatste cementtransporteursmet afweeginrichtingfoto 4. stationaire betonspeciemenger235Cement 9 (1957) Nr. 5-6fig. 5. gelijkstroommenger met gekantelde mengkuipen opgeklapt mengkruismogen van 7--8 pk. De trechter voor het toeslagmateriaal heefteen inhoud van 0,75 m3en kan met de hand of een transportbande.d. worden gevuld. Het cementreservoir heeft een inhoud van145 liter. De watertoevoer geschiedt door aansluiting op dewaterleiding. De mengautomaat heeft een lengte van 4,5 m. eenbreedte van 1,10 m, een hocgte van 1,60 m en een gewicht vanI650 kg.Onderzoekingen door de Technische Hochschule te Aken en hetStatens Byggeforskningsinstiiut te Kopenhagen hebben aange-toond, dat een dergelijke machinale dosering naar volume (meteen maximale variatie van ? I--2%) minstens dezelfde nauw-keurigheid bezit als de gebr?kelijke en dikwijls voorgeschrevendosering naar gewicht. Bovendien blijkt men met deze eenvoudigeen transportabele mengautomaat een constante homogeniteitvan het mengsel te kunnen verkrijgen.Speciebereiding met toevoeging van cement/watermeng-sel, Stetter/MemmingenDoor de machinefabriek Ste :ter is op deze Hannover Messe eenzgn. cementmenger 'zur Diskussion gestellt', waarmee men eengeheel nieuwe fase in de bei.onspeciebereiding wil invoeren. Bijhet ontwikkelen van deze nieuwe mengmethode is men uitgegaanvan de gedachte, dat de capaciteit van de huidige speciemengersuitsluitend nog te vergroten is door een vergroting van de afme-tingen, wat uiteraard tot eer vermeerdering van het gewicht enbovendien tot een stijging v;in de verbruikskosten moet leiden.draulisch opgeheven en gekanteld, waardoor de specie in eenkruiwagen, japanner e.d. kan worden gestort (fig. 5). Ook hetmengkruis wordt d.m.v. oliedruk in de mengbak gebracht entijdens het legen van de menger omhoog gezwenkt. De bedieninggeschiedt met een op de zijkant gemonteerde handle, waarmeealle handelingen worden verricht. Daar de rand van de mengbakslechts 80 cm boven de vloer ligt, is de menger gemakkelijk tevullen. Zo nodig kan ook een ophaalinrichting met ophaalbakworden aangebracht.Continu-werkende mengautomaten, PAG-Maschinenbau/Bad OeynhausenMet deze mengautomaten (foto 6), die volgens het principe vande zgn. gedwongen menging werken, kan men een zeer gelijk-matig mengsel verkrijgen, omdat de hoeveelheden cement,water en toeslagmaterialen, die op een bepaald moment wordenvermengd, betrekkelijk klein zijn. Daardoor kan ook met een vrijkleine mengenergie worden volstaan. De werking van een derge-lijke betonspecieautomaat is in grote lijnen als volgt (fig. 7):Aan het ene uiteinde bevindt zich een trechter voor het toeslag-materiaal, die --afhankelijk van het aantal gebruikte frakties-- intwee of drie kamers wordt verdeeld. De uiterste kamer wordtaltijd voor het fijnste toeslagmateriaal, bijv. zand, gebruikt. Aande onderzijde is een transportschroef aangebracht, die zodanig isgeconstrueerd, dat gelijktijdig een bepaalde hoeveelheid van dediverse frakties wordt meegevoerd. Aan het einde van dezetransportschroef bevinden zich de doseerschuiven, waarmee mende gewenste hoeveelheid van het toeslagmateriaal kan afstellen.Aan het begin van de meng-transportschroef, waar het gedoseer-de toeslagmateriaal arriveert, wordt door een andere transport-schroef de gedoseerde cementhoeveelheid aangevoerd. Daar dewatertoevoeging ongeveer boven het midden van de meng-transportschroef geschiedt, vindt eerst menging van de drogematerialen plaats, waarna dit mengsel met het toegevoegdewater tot de gewenste betonspecie wordt gemengd.De produktie van een dergelijke automaat bedraagt, afhankelijkvan het aantal omwentelingen van de meng-transportschroef (30,45 en 60 omw./min.), resp. 6, 9 en 12 m3/h. De aandrijving ge-schiedt door een elektro-, benzine- of dieselmotor met een ver-foto 6. continu werkende betonspedemengerfig. 8. onder cementsilo geplaatste cement-watermengerIndien men echter v??r het begin van de eigenlijke specieberei-ding alle toe te voegen cernentdeeltjes reeds met water heeft om-huld en vervolgens dit cement/watermengsel aan de toeslag-materialen toevoegt, zal een kortere mengtijd mogelijk zijn.Om deze voormenging te verkrijgen is een speciale menginstalla-tie geconstrueerd (fig. 8), die onder een cementsilo dient tefig. 7. doorsnede van een betonautomaot volgens foto 6236 Cement 9 (1957) Nr. 5-6worden geplaatst. In het onderste gedeelte van deze menger be-vindt zich een mengschoepenkruis. Na het inschakelen, desge-wenst vanaf de speciemenger, worden het cement, het water enzo nodig een of andere hulpstof door een weegarm naar ge-wicht gedoseerd en vervolgens intensief gemengd. Daar hetbovenste en onderste gedeelte van de cementmenger. door hunbizondere constructie, tijdens deze bewerking enigszins in elkaarschuiven, ontstaat er in de menger een overdruk, die voldoendeis om het cement/watermengsel via een pijpleiding naar de op-haalbak of direkt in de mengtrommel van de speciemenger tekunnen transporteren. Indien men een dergelijke installatie opeen bouwterrein plaatst, waar reeds sleepschoppen, gewichts-dosering van de toeslagmaterialen en bovendien een zgn. vrije-valmenger worden toegepast, schijnt men een bijna continue specie-produktie te kunnen bereiken.Hoewel ongetwijfeld nog veel laboratoriumwerk en praktischeproeven zullen moeten worden uitgevoerd voordat het overtui-gend bewijs van de vermeende voordelen zal zijn geleverd, ver-dient deze cementmenger wellicht nu reeds de bizondere aan-dacht.Hydraulisch werkende betonspeciepompen, Torkret/EssenDe werking van deze pompen, die na enige jaren van onderzoeken praktische toepassing onlangs hun definitieve vorm hebbengekregen, is geheel anders dan van de tot nu toe gebruikelijkeuitvoeringen. Het kenmerkende (geoctrooieerde) principe is, datin een pompcilinder een zuiger d.m.v. een waterstroom heen enweer wordt bewogen, terwijl een hydraulisch werkende afsluit-schuif voor de alternerende aan- en afvoer van de specie zorgt.Kenmerkend voor deze speciepomp (foto 9) is bovendien hetfeit, dat hij uit twee afzonderlijke gedeelten bestaat, nl. het aan-drijvingsmechanisme (met centrifugaalpomp en elektromotor) ende eigenlijke betonspeciepomp (met pompcilinder, vultrechter enleidingaansluiting). In de pompcilinder bevindt zich een lossezuiger, die niet aan zuigerstangen e.d. is bevestigd. De heen enweer gaande beweging van deze zuiger vindt zijn oorzaak in dealternerende zuig- en drukkracht van de waterstroom, die doorde centrifugaalpomp wordt opgewekt. De afsluiting tussen depompcilinder en de buisleiding ?f tussen de cilinder en de vul-trechter geschiedt door de hydraulisch werkende afsluitschuif inlaagste resp. hoogste stand (fig. 10). Door de werking van dezeschuif staat de pompcilinder tijdens een zuigslag van de pomp inverbinding met de trechter, waardoor de cilinder met speciewordt volgezogen. Tijdens een persslag is de cilinder echter metde buisleiding verbonden, zodat dan de specie in de leiding wordtgeperst.In het aandrijvingsapparaat bevinden zich, behalve de boven-genoemde onderdelen en een waterreservoir, bovendien dekleppen, die de richting van de waterstroom veranderen, en hetschakelmechanisme, dat de beweging van de afsluitschuif regelt.Wanneer de zuiger zijn uiterste standen bereikt, worden dezekleppen en dit mechanisme door magneetschakelaars in werkinggesteld.Het aandrijvingsapparaat en de eigenlijke speciepomp, die elk opeen ??n-assig onderstel zijn gemonteerd, zijn onderling verbondendoor een flexibele leiding voor de waterstroom (die de zuigerheen en weer beweegt) en bovendien door twee slangen voor dehydraulische bediening van de afsluitschuif.De afsluitschuif en de zuiger vormen de enige bewegende onder-delen van deze pomp, die met betonspecie in aanraking komen.Zij zijn daarom van slijtvast materiaal gemaakt en kunnen boven-dien snel en gemakkelijk worden vervangen.Deze betonpomp wordt momenteel in twee uitvoeringen gele-foto 9. betonspeciepompfoto 11. tronsport-betonmenger op vrochtauiochossisverd, nl. met een transportcapaciteit van 10--20 resp. 20--30m3/h. De afmetingen van beice typen zijn gelijk; alleen het ver-mogen van de elektromotor verschilt en bedraagt 27 resp. 52 pk,waardoor het aandrijvingsapparaat van beide uitvoeringen 1450resp. 1600 kg weegt. Het gewicht van de eigenlijke pomp is inbeide gevallen 1100 kg.Met dergelijke pompen is eer transportafstand van ca. 300 m eneen opvoerhoogte van ca. 50 reeds bereikt; door het opvoerenvan de capaciteit van de centrifugaalpomp moeten nog grotereafstanden mogelijk zijn.De persleiding heeft een inwendige diameter van 150 of 180 mmen wordt samengesteld uit rechte en gebogen stukken.De snelle en eenvoudige opstelling, de eenvoudige bediening encontrole, het lichte gewicht, het geringe aantal bewegende onder-delen en daardoor de geringe slijtage, de regelbare capaciteit enz.vormen alle even zo veel argumenten om de toepassingsmogelijk-heden van deze nieuwe en verbluffend eervoudige betonspecie-pomp nader te onderzoeken.Transportbeton-mengers, Dolberg - G l as er & Pfl a um /EssenIndien men van de voordelen van een centrale opslag- en afweeg-installatie (bijv. van een zgn. betonmortelbedrijf) gebruik wilmaken, kunnen voor het transport van de betonspecie zgn.transportbeton-mengers worden ingeschakeld. De ge?xposeerdemenger (foto 11), die door de --tot het Krupp-concern behoren-de-- D.G.P.-fabriek wordt vervaardigd, is zodanig geconstru-eerd, dat hij op elk normaal vrachtautochassis kan worden ge-plaatst. Er is een afzonderlijke watertank aangebracht, zodat nahet vullen de droge materialen en het aanmaakwater gescheidenzijn. Tijdens het transport schakelt de chauffeur op het gewenstemoment de watertoevoer in, terwijl hij de menger in bewegingzet. Daar op deze wijze het tijdstip van aanmaken en dus het beginvan de binding geheel kunnen worden geregeld, is de transport-afstand in principe onbeperkt en worden de mogelijke bezwarenvan verkeersstremmingen en sterke zonneschijn opgeheven.De roterende en kiepende beweging van de mengtrommel en dewerking van de waterpomp geschieden door drie zgn. oliehydrau-lische motoren. De daarvoor benodigde oliedruk wordt geleverddoor een oliepomp, die d.m.v een speciale overbrenging door devrachtautomotor wordt aangedreven. Men kan de menger nietalleen vanuit de chauffeursksbine maar ook aan de achterzijdevan de auto m.b.v. enkele handles bedienen.De mengtrommel, die als vrije-val omkeermenger werkt, is ver-krijgbaar met een inhoud van 2 of 4 m3.Het is mogelijk de installatie op een aanhangwagen te plaatsen,waarbij de gewenste oliedruk dan d.m.v. een slang op de olie-hydraulisch werkende motoren wordt overgebracht.Desgewenst kan deze transportbeton-menger als zandstrooieren als grindspreider worden gebruikt.239Cernent 9 (1957) Nr 5-6foto 12. ??n-raikransporteur op helling 1:1E?n-railtransporteur, Schwi ng/Wanne-EickelDe meest opvallende eigenschap van deze transporteur, die overeen enkele rail rijdt, is, dat hij hellingen tot I : I (d.w.z. tot 45?) kannemen (foto 12). Dit wordt mogelijk gemaakt door de toepassingvan railelementen, die aan de zijkanten van 'wratvormige' uitsteek-sels zijn voorzien. De loopvlakken van de horizontale evenwichts-wielen bezitten overeenkomstige 'uithollingen', waarmee detransporteur tijdens het nemen van hellingen tegen de genoemdeuitsteeksels wordt gesteund. Tussen het aandrijf- en het gelei-dingswielstel (1,80 m h.o.h.) is een zadelvormig frame bevestigd,waarin de bak zodanig scharnierend is opgehangen, dat dezealtijd in de normale vertikale stand blijft.De motorwagen (grootste lengte en breedte 2,60 resp. 1,10 m,gewicht met bak ca. 600 kg) is voorzien van een luchtgekoelde2-takt benzinemotor van 7? pk en bezit zowel voor- als achteruittwee rijsnelheden, ni. van ? en 1? m/sec. Het schakelen geschiedtmet de hand of door speciale railpluggen.De bakken van motor-en aanhangwagen hebben elk een inhoud,van 250 of 375 liter. Bij horizontale railbaan en bij hellingen totI : 12 en tot I : 6 kan de motorwagen resp. drie, twee en een ge-vulde aanhangwagen(s) trekken.De railbaan wordt opgebouwd uit rechte elementen van 3 mlengte en met een gewicht van ca. 80 kg. Voor het uitvoeren vanbochten, met een straal van min. 3 m, gebruikt men gebogenelementen met een gewicht van ca. 60 kg. Voor horizontale rail-banen en voor hellingen tot I : 3 kunnen de normale railelemen-ten worden toegepast, voor steilere hellingen (tot 1:1) dientmen de bovengenoemde speciale elementen in de railbaan op tenemen. Daar deze transporteur dergelijke steile hellingen kannemen, is hij zonder bezwaar in bouwputten, bij hoge bouw-werken e.d. toe te passen en kan hij desgewenst langs terrein-hellingen en hoog over wegen worden geleid.Uiteraard kan men de railbaan ook van wissels en draaischijvenvoorzien. Door de normale, aan twee zijden lossende bak dooreen kiepbak, een platform, een onderlosser e.d. te vervangen, ishet aantal toepassingsmogelijkheden te vergroten.Rationeel opgebouwde betonspecie-installaties,Arbau/HeidelbergOm de werkzaamheden bij de betonspeciebereiding zo econo-misch mogelijk te doen geschieden worden zgn. standaard-beton-installaties opgebouwd, waarbij de beschikbare sleepschop,cementsilo, speciemenger e.d. op een betrekkelijk klein opper-vlak rondom een zgn. toevoerverdeler zijn gegroepeerd. Dezepyramidevormige verdeler is aan de achterzijde voorzien van eenaantal C-profielen, waaraan radiaal geplaatste houten scheidings-wanden zodanig kunnen worden bevestigd, dat een dagvoorraadfig. 14. schema von een betonspecie-instollatie volgens foto 13foto 13. betonspecie-installatie met centrale toevoerverdeleren doseerwagenvan de toeslagmaterialen in een beperkte ruimte gescheiden (inmax. 5 frakties) kan worden opgeslagen. Aan de voorzijde bevin -den zich segmentvormige schuiven, die mechanisch, half- of vol-automatisch worden geregeld. De toeslagmiterialen komen viadeze kleppen in een lager gelejen doseersilo. Het cement wordtbijv. door een schroeftransporteur aangevoerd, daarna afgewogenen eveneens in de doseersilo gestort. De componenten komenvervolgens in de lager gelegen ophaalbak van de speciemenger.Indien het graven van een put voor doseersilo en ophaalba!< opmoeilijkheden stuit, bijv. door grondwater, rotsbodem, aan-wezige leidingen en kabels e.d. plaatst men de toevoerverdelerop een verhoging, waarbij zo lodig een hellende vloer voor desleepschop dient te worden aangebracht (foto 13, fig. 14). De op-stelling behoeft slechts zo hoog te zijn, dat een lage, op rails rij-dende doseerwagen onder de segmentvormige schuiven kankomen. Wanneer deze wagen gevuld is, rijdt hij automatisch totboven de ophaalbak, waarna de lediging automatisch plaats vindt.Als voordelen van dergelijke installaties worden genoemd: grotenauwkeurigheid bij afwegen en doseren, waarbij de menselijkefaktor vrijwel geheel is uitgeschakeld; slechts twee man bedie-ning, nl. de molenbaas, die behalve de eigenlijke menging ook dedosering en afweging instelt, en een hulparbeider, die met desleepschop werkt; het betrekkelijk kleine grondoppervlak, waar-op alles is gegroepeerd. Dit laatste voordeel komt vooral tot uitingbij het bouwen in de winter.Machines voor de betonwarenindustrie, Schlosser/MichelbachDe verschillende machines van deze fabriek waren opgesteldrondom een ontvangruimte (foto 15), die ir een betontechnischtijdschrift zeker vermeld dient te worden. Dit semi-permanentegebouwtje, dat tijdens deze Hannover Messe door zijn vorm enkleur de aandacht van velen heeft getrokken, is gebouwd vanbetonprodukten, die alle met Schlosser-mach nes zijn vervaardigd.De geel geverfde linker zijwand wordt gevo-md door een aantalfoto 15. jaarbeursstand van een fabriek van machinesvoor de betonwarenindustrie240 Cement 9 (1957) Nr. 5-6foto's 16-17. universele betontrilpers voor de vervaardiging van trottoirbanden, bestratingsblokken, e.d.naast en op elkaar geplaatste betonbuizen. Het grote gevelraamis samengesteld uit getrilde beton-elementen. De voorgevel ende muren van de bovenverdieping zijn van licht-betonblokkenopgetrokken en van een witte pleisterlaag voorzien. De fel blauwerechter zijwand is eveneens opgebouwd uit licht-betonblokken,die zonder meer zijn geverfd. De machinefabrikant en de betref-fende architect verdienen alle lof voor de zinvolle en praktischebetontoepassing bij de opbouw van deze stand.Ge?xposeerd werden o.m. tegenstroommengers, beproevings-persen en machines voor de vervaardiging van bouwelementen,stenen, balken en buizen van beton. Er was tevens een kompleteinstallatie voor de vervaardiging van betonstenen e.d. opgesteld,opgebouwd uit een tegenstroommenger, een steentrilmachine,een kabeltransporteur en een installatie voor het machinaal in-brengen van de onderlegplanken. De reeds in Cement 9 (1957)Nr. 3-4 beschreven nieuwe buizentrilmachine, die in ??n arbeids-gang vier betonbuizen tegelijk vervaardigt, was in deze uitvoeringvoor de eerste maal op de Hannover Messe aanwezig.Op de bovenverdieping van het bovengenoemde gebouwtjewerden voor belangstellenden enige films gedraaid, die een objec-tief overzicht geven van moderne betonwarenfabrieken in Duits-land, Zwitserland en Nederland. Het was verheugend te mogenvernemen, dat deze films binnenkort ook in ons land komen.Universele betontrilpersen, Proventus/BremenDe vervaardiging van diverse betonprodukten geschiedt met dezekleine doch universele betontrilpers (foto's 16 en 17) door eencombinatie van onder- en boventrillingen en van stempeldruk.Aan de bodemplaat van de vormkast en op de stempelplaat zijnvibratoren bevestigd, die in tegengestelde richting werken. Debodem- en stempelplaat zijn zodanig geconstrueerd, dat de tril-energie vrijwel geheel op het te verdichten mengsel wordt over-gebracht en nauwelijks door de stijve vormkast wordt opge-nomen. De werkwijze is als volgt: Na het vullen van de vormka;tbrengt men de zwenkbare perskop boven de vorm en laat menm.b.v. het bovenste handwiel de stempelplaat op de bovenkantvan de specie zakken. Na het inschakelen van de beide vibratorenvergroot men de bovendruk door meerdere slagen aan het hand-wiel te geven. Tegen het einde van de betrekkelijk korte triltijdbereikt de stempeldruk zijn maximale waarde van ca. 8 ton, diedoor de 'tangbeweging' van de overbrenging wordt veroorzaakt.De beide vibratoren zijn zodanig uitgevoerd, dat na elkaar devoor elke korrelgrootte meest gunstige amplitude wordt door-lopen. Afhankelijk van het te vervaardigen produkt kunnen deboven- en ondertrillingen onafhankelijk van elkaar worden gewij-zigd en ingesteld. Na het uitschakelen van de vibratorendraait men de stempelplaat omhoog en drukt men m.b.v, de grotehandwielen, na het zijwaarts zwenken van de perskop, het ge-vormde produkt uit de vormkast.Door het vervangen van vormkast en stempelplaat kan men dezeuniversele machine geschikt maken voor de vervaardiging vantrottoir- en opsluitbanden, traptreden, trottoirtegels en straat-stenen, e.d. De grootste afmetingen van de te vervaardigen Pro-dukten bedragen: lengte 100 cm, breedte 30 cm en hoogte 24 cm.De dagproduktie bedraagt, afhankelijk van het formaat, 300--2400stuks, d.w.z. bij I trottoirband resp. 6 tegels per arbeidsgang.Bij een juiste specicsamenstelling vervaardigt men met deze ma-chine dichte en homogene betonprodukten, die scherpkantigzijn, gladde en gesloten oppervlakken bezitten en aan de zwaarsteeisen voldoen.Cement 9 (1957) Nr. 5-6Trilapparatuur, Bosch/SiuttgartBosch-vibratoren worden in principe gevormd door een kleinekortsluitmotor 220/380 V, waarbij op elk /an de uiteinden van derotor-as een excentrisch gewicht is bevestigd, dat een centrifu-gaalkracht van I25 kg leven:. Door deze gewichten met metalenschijven te verzwaren kan men de totale centrifugaalkracht van250 tot 1050 kg opvoeren. Bij continu gebruik moet men metniet meer dan 500 kg werkei, in andere gevallen blijkt 750--1050kg het gunstigst te zijn. Daar de rotor-as ca. 3 000 toeren/min.maakt, levert de vibrator ca. 3 000 trillingen/min. Dergelijkevibratoren zijn ook verkrijgbaar met luchtkoeling (wat bij con-tinu gebruik gewenst is) en met mechanische of elektrische rem(waardoor de motor bij het uitschakelen onmiddellijk tot stil-stand komt).Toepassingen vinden plaats in betontrilmachines en -triltafels,aan betonbekistingen en -vormen, tegen cementsilo's e.d. Eenkleiner type, met centrifugialkrachten van 75--175 kg, is in deBosch-triistamper (foto 18) gemonteerd, die bij de vervaardigingvan betonprodukten wordt gebruikt. De vibrator is daarbijvoorzien van een verbindingsstuk, waarin de stangen van deverschillende stempels kunnen worden vastgeklemd. Bovendienzijn twee handgrepen aangebracht, die door toepassing vanrubberbuffers nagenoeg trilingvrij blijven. v.d.V.(voortzetting in het volgende nummer)foto 18. toepossing van een trilstamper bij de vervaardigingvan betonprodukten243