? utiliteitsbouw ? uitvoeringsorganisatie ?ir.J.H.Brlnkhuis, BDG Architekten Ingenieurs, Zwolleir.J.Kooijman, Hollandsche Beton- en Waterbouw bv, Goudair.K. Visser, Visser & Smit bouw bv, PapendrechtIn Noordoost?Nederland is momenteel de gr~otste gasgestookte electriciteitscentralevan Europa, de Eemscentrale, in aanbouw. Hetproject omvat bouwkundige en civiele wer-ken voor de centrale, alsmede civiele werken voor een koelwatersysteem.In Cement1994, nr. 10 is onder meer aandacht besteed aan de locatiekeuze en het alge?meen ontwerp. In dit artikel komen enkele ontwerp- en uitvoeringsaspecten aan de ordebetreffende de fundering van de gebouwen en de koelwaterleidingen.DEEEMSCENTRALE (11)CD Overzicht van de bouwactiviteitenFoto: Aerophoto Eelde8Aanbesteding en contract gen, Hollandsche Beton Maatschappij uitOp 1 april 1992 werd de aanbesteding aan- Utrecht/Rijswijk en Hollandsche Beton- engekondigd van de bouwkundige werkzaam- Waterbouw uit Gouda. Elk van deze vier be-heden aan de nieuwe Eemscentrale (foto 1). drijven heeft in BCE een belang van 25 %.Aan de aanbestedingging een selectie voor-af. Na een tweetal selectierondes vond uit- Om vertragingen in de oplevering te vermij-eindelijk op 10 juli 1992 onder drie partijen den heeft de opdrachtgever in het contractaanbesteding plaats voor het eerste gedeel- hoge boetebepalingen opgenomen. Voor-tevan de nieuwbouw, te weten devijfproduk- zien zijn 33 deelopleveringen (zogenoemdetie-eenheden, de bijgebouwen en de koelwa- 'milestones'), waarvoor per oplevering enterleidingen. Het koelwaterdeel buitendijks per kalenderdag een boetebepaling geldt.inclusief druktorens is later aanbesteed. De reden voor deze boeteclausule is het le-De opdracht werd op 13 jUli 1992 verstrekt veringscontract voor de brandstof van deaan de Bouwcombinatie Eemscentrale(BCE), een samenwerkingsverband van Rot-tinghuis' Aannemingsbedrijf uit Groningen,Visser & Smit Bouw uit Papendrecht/Gronin-gasturbines. De opdrachtgever heeft zichverplicht tot een eerste leverdatum en eenjaarlijkse afname van 2 miljard m3 gas metmaximum en minimum afname per dag.CEMENT1995/1De bouwwerkzaamheden (fig. 2) voor deaannemer omvatten:? vijf produktie-eenheden, inclusief de ver-schillende machinefundaties;? een algemene voorzieningengebouw eneen dienstengebouw;? circa 6 km betonnen koelwaterleiding meteen doorsnede van 2 m x2 m;? twee gasontvangststations;? een bluspompengebouw met twee reser-voirs;? diverse terreinleidingen.Verder heeft de aannemer de co?rdinatieuover de verschillende onderaannemers voorde staalconstructie en de prefab betonnengevel- en dakbeplating.1 fnloatdruktoren 5 Dienstengebouw6 UiUootdruktoren2 Ondergrondse koelwaterleidingen3 EC3 tjm EC7 (Produktie-eenheden)4 AV-gebouw7 Retourleidin9 koelwater8 Bestaande Centrale EC20Voor de uitvoeringvan de werkzaamheden iseen projectorganisatie samengesteld van @ Lay-out van het bouwterreincirca 30 medewerkers, afkomstig van devierdeelnemende partners. ? Principe-doorsnede STEG-eenheidAlle betonwerkzaamheden zijn uitgevoerd 1. koelwaterleiding (aanvoer)met eigen bouwplaatsmedewerkers, in de 2. broekstukpiekperiode circa 70 personen. Bij de onder- 3. condensoraannemers waren in de piekperiode 250 tot 4. condensaat-pompput300 medewerkers aan het werk. 5. koelwaterleiding (afvoer)6. turbinefundamentNaastdegestelde opleverdata kent de bouw 7. turbinetafelnog twee zeer belangrijke facetten, te wetenveiligheid en kwaliteit.Buiten de door de opdrachtgever gesteldeeisen, is door de aannemer een ProjectplanArbeidsomstandigheden en Milieu opge-steld, waarin veiligheidseisen en -procedu-res zijn vastgelegd. Iedere medewerkerwordtoverditplan ge?nformeerd en op de uit-voering ervan wordt toegezien.Ten behoeve van de kwaliteitsbeheersingvan het bouwproces is een projectgerichtkwaliteitsplan, gebaseerd op NEN-ISO 9001,opgesteld. Uitgangspunt is dat de aannemerverantwoordelijk isvoorde uitvoeringvan het8. generator9. stoomturbine10. gasturbine11. demper12. afgassenketel13. schoorsteen14. luchtinlaat-filterhuizenwerk. Dit projectgerichte kwaliteitsplan met Doorde verschillende keuringsplannen is de eigenlijke centrale. De totale 'trein' van gas-specifieke keuringsplannen geeft de op- aannemer gehouden voortdurend zijn eigen turbine, stoomturbine en generator bevindtdrachtgever het vertrouwen, dat aan de ge- activiteiten te controleren en te registreren. zich op een turbinetafel in het machinehuis.vraagde (overeengekomen) kwaliteit vanprodukten en diensten wordt voldaan.Het opgestelde kwaliteitsplan beslaat ondermeer:? projectorganisatie;? detailprocedures van alle onderdelen;? hoofdactiviteiten met werkinstructies, re-gistraties, keuringsplannen, enz.;? kwaliteitsactiviteitenplan met taken.CEMENT1995/1Het toezicht van de opdrachtgever bestaatuit verificatie van procesactiviteiten, verifi-catie van resultaten aan de hand van docu-menten, uitvoeren van steekproeven en op-nemen van eindresultaten.Algemene lay-outDe produktie-eenheden (fig. 3) vormen deProceslucht wordt via filterhuizen op het dakvan de produktie-eenheden naar de gastur-bine geleid. Verbrande gassen begeven zichvia een geluiddemper naar de ketel, waarstoom wordt opgewekt voor de stoomturbi-ne. Stoomturbine en gasturbine drijven degenerator aan. Via transformatoren wordtelektriciteit aan het 220/380 kV net gele-verd. ~9? utiliteitsbouw ? constructief ontwerp?@ Bodemopbouw van de bouwlocatie Karakteristieke sondering BodemopbouwOnder de turbines in de turbinekelder be-profiel herkomstoorspronkelijk maaiveldvindt zich een condensor waarmee stoom 2 .:sr zandopgespoten eindweer tot water wordt gecondenseerd. Alskoelwater hiervoor wordt via een stelsel vanondergrondse betonnen leidingen vanuit deWaddenzee zeewater aangevoerd. In de tur-binekelder aan weerszijden van de conden-sor gebeurt dit in een glasvezelversterktekunststof leiding.De funderingen van de produktie-eenhedenzijn te onderscheiden in een ketelhuis, ma-chinehuis en transformatorruimte. In tegen-steliingtotwat bij andere centrales gebruike-lijk is, bestaat de fundering van de produk-tie-eenheden uit een geheel afgesloten, on-derheide betonvloer. Deze vloer doet dienstals fundering van de bovenbouw en is vloei-stofdicht (en dus milieubeschermend).Bodemgesteldheid en funderingDe locatie van de Eemscentrale wordt ge-vormd door aan het eind van de jaren zestigingedijkt en opgespoten wadgebied aan demonding van de Eems. De bodemopbouw isals volgt te schematiseren (fig. 4):? van NAP = ?tot circa 3 m +NAP ophoog-zand;? van NAP = ?tot circa 2 m - NAP een laagleemhoudend zand;? van 2 m - NAPtot8? 9,5 m - NAP fijn zandmet lokaal een dun kleiig laagje;? slappe klei met een laagdikte van 4,5 tot6,5m;? van 13,5? 14,5m - NAPtoteen dieptevan18 m - NAP fijn zand (Pleistoceen) metco-nusweerstanden van 10 tot 30 MN/m2;? van 18 m - NAP tot 21 m - NAP zand, lo-kaallosgepakt, met conusweerstandenvan 5 ? 10 MN/m2;? van 21 tot 35 m - NAP zand en grind, lo-kaal doorsneden met dunne kleilaagjes;? van 35 tot 55 m - NAP zand met conus-weerstanden van 10 tot 40 MN/m2.PaalkeuzeEen studie naar het meest geschikte paaIty-pe, waarbij zowel technische als economi-sche aspecten zijn beschouwd, heeft geleidtot de keuze van geprefabriceerde, voorge-spannen heipalen. Belangrijke voordelenvan dit paaltype worden met name gevormddoor:10NAP=O ~ r--'bouwpu1bodem fu1w.ringen~jaren '60leemhoudendzandF-;;p=- ~ utbodem turbinefundamenten~ b---'~:::=r-