7E JAARGANG9-10De economische voordelenvan voorgespannen betonOCTOBER1955CEMENTtijdschrift gewijd aancement en betonalgemeen-redacteur :ing. G, J. Hamer(verantwoordelijk voor de inhoud)redactie-secretaris :H. M. Mosredactie-adres:Herengracht 507, Amsterdam-C,telefoonnummer: 38531administratie-adres :Nw. Achtergracht 102-104, A'dam-C,tel. 56968, Postgiro 525812 t.n.v. N.V.Uitg. Mij. ,,Met Couragie", A'damabonnementsprijzen :1. Nederland, Indonesi?,Overzeese Gebiedsdelen,Belgi? en Luxemburg 9,-- p.j.2. Studie-abonnementen voorT.H.-studenten, M.T.S,-ersen militairen 5,?--p.j.3. Buitenland 12,-- p. j.overneming van artikelen en illu-straties na schriftelijke toestemminguitgave ENCI-CEMIJ n.v.Het bovengenoemde onderwerp is behan-deld voor het tweede congres van de F.I.P.*,dat in Amsterdam gehouden is. Het is be-handeld in de vorm van een mededeling,d.w.z. er is geen bepaalde zitting van hetcongres aan gedachtenwisseling gewijd.De mededelingen, die de congressisten ont-vangen hebben, bestaan uit ??n Nederlandsebijdrage van 24 blz. van de daartoe door deS.T.U.V.O. ingestelde commissie, een Fransebijdrage van 11 blz., een Italiaanse van 2 blz.,twee Belgische bijdragen, ??n van 2 blz. en??n van 3 blz. en tenslotte uit een rapportvan de voor het Congres benoemde alge-meen rapporteur, A. W. Hill, van 8 blz.Men ziet hoe verschillend de ruimte was,die de schrijvers meenden nodig te hebbenom dit onderwerp te behandelen. Maar ookde wijze van behandeling is geheel verschil-lend.De Nederlandse commissie, waarvan ook deschrijver deel uitmaakte, zocht het vooralin de bewijskracht van de uitgevoerde con-structies; na een korte, algemene inleidingvolgt een lijst van meer dan 100 in ons landuitgevoerde werken, met --waar mogelijk--opmerkingen over de economie en techni-sche of architectonische voordelen.De Franse bijdrage geeft eerst een histori-sche beschouwing en splitst daarna de bouw-werken in bruggen, bouwwerken voor deindustrie, woonhuizen, reservoirs, water-bouwkundige werken, vliegvelden en we-gen, herstellingen van bestaande construc-ties en voorgespannen betonproducten alsbalken, buizen, palen en dwarsliggers.De algemeen rapporteur geeft meer eengoede analyse van het probleem en een be-handeling van de verschillende facetten.Het bestuderen van deze rapporten is zekerde moeite waard, vooral voor hen, die zichspeciaal voor de economie interesseren.Doch ook de ontwerper, die zich hiervoorniet speciaal interesseert, is wel genood-zaakt zich hiermee bezig te houden. En ten-slotte is de economie zo belangrijk, dat hetjuist is, dat deze in dit blad nog eens aan deorde gesteld wordt.De totaal-indruk, die de rapporten bij mijgevestigd hebben, is een zeer duidelijke, nl. :het voorgespannen beton is nog in een stadiumvan ontwikkeling en veel meer dan tot nu is ge-schied, moet men zich afvragen, of bouwen indit materiaal de voorkeur verdient.Alvorens over te gaan tot de behandelingvan de rapporten, wil ik er nog even de aan-dacht op vestigen, dat wij te doen hebbenmet een nieuw bouwmateriaal, dat andereeigenschappen heeft dan het gewapende be-ton, waarmee wij allen zo vertrouwd zijn.Terwijl gewapend beton altijd haarscheurenheeft, is het mogelijk een voorgespannenbetonconstructie te maken zonder haar-scheuren. Hierdoor is voorgespannen betonzeer geschikt in agressieve media. Voorge-spannen beton is lichter dan gewapend be-* F?d?ration Internationale de la Pr?contrainteton en daarom meer geschikt voor groteoverspanningen. Wegens deze eigenschap-pen zullen er gevallen zijn, waarin voorge-spannen beton het aangewezen bouwmate-riaal is, hoewel het misschien niet de goed-koopste oplossing geeft.Bij de beoordeling, in welk bouwmateriaaleen constructie moet worden uitgevoerd,wordt dikwijls de fout gemaakt, dat al tezeer gelet wordt op de directe bouwkosten r.andere belangrijke factoren worden minderzwaar gewogen. Daarom wil ik eerst nog;eens uitdrukkelijk de aandacht vestigen op::de duurzaamheid, de lage kosten varnonderhoud, de bestendigheid tegenvuur, zeewater en agressieve stoffen,die met voorgespannen beton kunnen wor-den bereikt.In de afgelopen jaren na de oorlog zijn veleontwerpers en uitvoerders vertrouwd ge-worden met het nieuwe materiaal en dekinderziekten zijn overwonnen, zodat menthans vertrouwen mag hebben, dat een goedbouwwerk tot stand komt.Bij het maken van een ontwerp is het detaak van de architect of ingenieur met hethem ter beschikking gestelde geld een zogoed mogelijke oplossing te vinden. Het ont-werp moet goed zijn en het bouwwerk moetvoor een redelijke prijs gemaakt kunnenworden, doch het moet ook in de toekomstblijven voldoen. Hij dient daarom, volgensH i 11, te letten op de volgende factoren :a. bouwkostenb. normale onderhoudskostenc. het beschikbaar zijn van materialen ertarbeidskrachtend. de tijd nodig om te bouwene. aesthetische voordelenf. veiligheid met het oog op bepaalde ge-varen (bijv. brand, storm)g. speciale voordelenh. het sparer! van nationale hulpbronnenDe belangrijkheid van elke factor zal vari-eren met de aard van het ontwerp en met detijdsomstandigheden; zo kunnen bijvoor-beeld oorlogs- of politieke omstandighedenvan invloed zijn.De bouwkostenReeds in vele gevallen is gebleken, dat wer-ken in voorgespannen beton goedkoper wa-ren dan in gewapend beton of in staal. Het iszelfs zo, dat men voor bepaalde gebiedenveilig kan aannemen, dat voorgespannenbeton de goedkoopste oplossing is, bijvoor-beeld bij bruggen en reservoirs van bepaaldeafmetingen. Voor bruggen zit het voordeelvoornamelijk in de geringe hoeveelhedenmateriaal en het geringe eigen gewicht. Bijreservoirs is er meestal eeh zeer grote be-sparing op de hoeveelheden beton en staalmogelijk, terwijl men tevens een constructiezonder haarscheuren verkrijgt.Cement 7 (1955) Nr 9-10door dr ir B. Visser219Het is wel interessant, nu eens even een min of meer willekeurigegreep te doen uit de overvloed van gegevens, die in de rapportenbeschikbaar zijn.Hill vermeldt, dat voor een gashouder in York een besparing opde bouwkosten van 13,5% en voor een reservoir in Birminghameen besparing van 8% is bereikt.Bij de Amstelbrug in Amsterdam is een besparing bereikt vanf249 000,--. Dit voordeel is verkregen door gebruik te maken vanprefab-onderdelen. Deze zijn op een tijdelijke steiger op de juisteplaats gesteld en aan elkaar verbonden d.m.v. voorspanning. Hetmaken van een brug in gewapend beton zou een kostbare steigerover de gehele breedte van de Amstel hebben vereist. De bespa-ring zat hier in hoofdzaak in de hulpwerken. Men ziet, hoe het hiergelukt is, door gebruikmaking van de specifieke eigenschappenvan het materiaal, het geringe gewicht* en het door voorspanningtot een geheel maken van verschillende onderdelen, tot een goedeen economische oplossing te komen.Bij de thans in uitvoering zijnde brug over het Zijkanaal I te Am-sterdam kon ook een besparing worden bereikt. Omdat dezebrug ter plaatse van een bestaande brug komt, moest er eerst openige afstand een tijdelijke brug worden gemaakt. Deze brugwordt gemaakt met elders gemaakte voorgespannen betonbalkenvan 20 m lengte. Reeds door het benutten van deze balken voor detijdelijke brug kon een besparing van f55 000,-- worden verkre-gen. Doordat de pijlers van de nieuwe brug eenvoudiger kondenworden dan bij een constructie in gewapend beton, is bovendienop de nieuwe brug zelf een besparing van f30 000,-- bereikt.De oprit naar de Julianabrug in Alphen aan den Rijn gaf een be-sparing van 9%.Bij de aanbesteding van de brug in de Oirschotse dijk te Eindhovenbleek de prijs van voorgespannen beton 5% lager dan die van ge-wapend beton.Bij de aanbesteding van een opslagloods voorgoederen te Schipholbleek voorgespannen beton het goedkoopst. Hetzelfde was hetgeval bij de aanbesteding van een ondersteuningsconstructie vooreen pijpleiding in Limburg.De bouwkosten in voorgespannen beton van een verdeelstationvoor hoogspanning in Limburg bleken 20% lager dan in staal. Bo-vendien zijn de onderhoudskosten aanzienlijk lager in voorgespan-nen beton.De Franse bijdrage geeft uitvoerig de resultaten weer van aan-bestedingen van bruggen, met prijzen voor staal, gewapend betonen voorgespannen beton; meermalen gaf voorgespannen betoneen voordeel van 5 tot 10%. Deze vermeldt ook, dat in verschil-lende landen voor de grotere reservoirs een besparing van soms30% mogelijk was.* Zie bijv. het frappant lagere materiaalverbruik bij de Amstelbrug in voor-gespannen beton, dat fig. 2 (blz. Hl) in nr 5-6 van 'Cement' aangeeft.staien bekisting voor gedeelte van T-vormige brugligger,ter contr?le opgesteld in de fabriekDe Italiaanse bijdrage geeft enkele sprekende voorbeelden. Vooreen brug over de Tiber en ??n over de Po was de besparing 32%resp. 35%; voor een industriegebouw was de besparing 30% invergelijking met gewapend beton en 20% vergeleken met staal.Voor een reservoir was de besparing zelfs 45% vergeleken metgewapend beton.Ook de Belgische bijdrage vermeldde besparingen tot 30%.Uit een en ander blijkt duidelijk, dat reeds --alleen lettendeop de bouwkosten-- in vele gevallen voorgespannen beton hetaangewezen materiaal is. Men krijgt wel de indruk, dat in het bui-tenland de omstandigheden voor voorgespannen beton aanzienlijkgunstiger zijn dan in ons land; echter weet ik natuurlijk niet, inhoeverre de buitenlandse gegevens representatief zijn voor dezeomstandigheden.Een belangrijke oorzaak van de goede figuur, die voorgespannenbeton maakt, is wel het betrekkelijk geringe gewicht. Daardoorleent het zich zeer goed voor grote overspanningen. Doch ook bijkleine overspanningen is het gewicht van invloed. Men kan daar-door in vele gevallen overgaan tot het maken van prefab-onder-delen en montage daarvan. Door voorspanning is het weer moge-lijk om de onderdelen tot een stevig geheel te verenigen tot eenconstructie, die niet onderdoet voor een monolitische gewapend-betonconstructie.Door het geringere gewicht kunnen soms de funderingen goed-koper worden. Het beter gebruik, dat men bij reservoirs van dematerialen beton en wapening kan maken, leidt in deze gevallentot besparingen. Terloops zij nog vermeld, dat in sommige gevallende minder kostbare steigerwerken tot aanzienlijke besparingenkunnen leiden.transport vaneen onderdeel van de brug over de Amstel te Amsterdam met behulp van drijvende bokken naar de bouwplaatsDe bokken zijn op het punt om tussen de houten hulpsteigers in te varen, waarop het onderdeel tiidelijk zal dragen. Links op de voorgrond is ??nvan de definitieve pijlers zichtbaar.OnderhoudskostenAfgezien van een enkele toepassing gedurende de oorlog, begintde toepassing in ons land in 1949. In Frankrijk is de toepassing veeleerder begonnen. In onze naaste omgeving hebben wij dus noggeen langdurige ervaring. Het materiaal beton kennen wij echterreeds veel langer. Wanneer wij er nu aan denken, dat men alleenvoorgespannen beton kan maken met beton van zeer goede kwali-teit en dat er, in tegenstelling met het gewapend beton, geen haar-scheuren in voorkomen, dan moeten wij wel tot de conclusiekomen met een materiaal te doen te hebben van grote weerstandtegen alle mogelijke invloeden en van grote duurzaamheid.Dan wil ik er nog op wijzen dat, wanneer men een vergelijkingmaakt met een constructie, die bijvoorbeeld regelmatig geverfdmoet worden, men niet alleen moet rekenen met de kosten vandit verven alleen, doch ook met de hinder voor het bedrijf, die eengevolg is van dit verven.Het beschikbaar zijn van de bouwmaterialenen arbeidskrachtenIn een min of meer normale tijd, als waarin wij thans leven, speelthet beschikbaar zijn van de bouwmaterialen een rol,, die minderbelangrijk is dan die van de prijs en de doelmatigheid. In tijden vanpolitieke spanning of oorlog is het dikwijls van veel meer belang.Wat de beschikbare arbeidskrachten betreft, dit is thans een be-langrijke factor. Hoewel in vele gevallen voorgespannen betoneen arbeidsintensief materiaal is, zijn er andere gevallen, waarinmen tot een besparing van arbeidskrachten of tot een betere ver-deling van de arbeidskrachten over een groter gebied kan komen.Ik denk hierbij aan de mogelijkheden, die m on tage bouw biedt.Wil men bijvoorbeeld een brug in gewapend beton bouwen, danheeft men veel timmerlieden voor de bekisting nodig. Maakt mende brug in voorgespannen beton, dan kan men met enkele kistenvoor een groot aantal balken van ongeveer gelijke vorm volstaanen deze balken monteren; zelfs kan men deze liggers op grote af-stand van de bouwplaats maken.Wij moeten hierbij ook letten op de hoeveelheid bekisting-mate-riaal, die in verschillende gevallen nodig is.De bouwtijdIn vele gevallen is door gebruikmaking van prefab-elementen enmontagebouween aanzienlijke verkorting van de bouwtijd moge-lijk, vooral wanneer men de prefab-elementen kan maken in datdeel van de winterperiode, wanneer een gewapend-betonwerkkans loopt door lage temperaturen vertraging te ondervinden. Debouwheren, die de financi?le voordelen van een korte bouwtijddikwijls zeer duidelijk voor ogen hebben, zullen een architect, diehiermee behoorlijk rekening houdt, zeer waarderen.?esthetische voordelenEr zullen gevallen zijn, dat wij deze ook onder de economie kunnenbetrekken. Zou er bijvoorbeeld een nieuw, groot warenhuis ineen grote stad moeten komen, dan zullen de eigenaars de voor-keur geven aan een gebouw van moderne architectuur met eigenkarakter, een gebouw, dat als het ware het publiek trekt en dusde omzet vergroot.Een mooie brug over een grote rivier kan het landschap of stads-beeld verfraaien en touristen trekken.Zo zijn er meer gevallen, waarin de schoonheid of aantrekkelijk-heid van een bouwwerk financi?le voordelen oplevert.Veiligheid met het oog op bepaalde gevarenUit proeven, die gedurende de laatste jaren zijn uitgevoerd, is welgebleken, dat de weerstand tegen brand van een goed uitgevoerdeconstructie in voorgespannen beton even groot is als die van eengewapend-betonconstructie. Tengevolge van de afwezigheid vanhaarscheuren, is de weerstand van voorgespannen beton in eenchemisch agressieve omgeving groter dan van gewapend beton ofstaal.Speciale voordelenDoordat voorgespannen beton een materiaal is met bijzondereeigenschappen, die bijvoorbeeld gewapend beton en staal missen,kan toepassing in sommige gevallen voordelen geven, die met geenander materiaal te verkrijgen zijn.Door het vrijzijn van haarscheuren kunnen in sommige gevallenbij reservoirs kostbare behandelingen of bekledingen van hetoppervlak achterwege blijven. Bij schaaldaken kan men met behulpvan voorspanning tot grotere overspanningen komen.Het sparen van nationale hulpbronnenIn normale tijden is dit wel niet zo van belang, maar onder bepaal-de omstandigheden zou het van invloed kunnen zijn. Doordat voorvoorgespannen beton minder beton nodig is, is er ook mindercement nodig en daardoor weer minder kolen.Reeds verschillende fabrikanten van betonwaren in ons land heb-ben zich toegelegd op de fabricage van palen, buizen, balken,dwarsliggers, enz. in voorgespannen beton; de gestadige uitbrei-ding van hun productie is wel een bewijs van de economie van dezewaren.Ik hoop, dat het lezen van dit artikel aanleiding zal zijn, dat nogmeer dan voorheen aan voorgespannen beton aandacht zal wordenbesteed. Mochten er lezers zijn, die een bevestiging door middelvan overvloedig cijfermateriaal wensen, dan kan ik hun aanradende op dit onderwerp betrekking hebbende rapporten te bestu-deren.The economical advantages of prestressedconcreteby Dr. . Visser ce.At the 2nd congress of the F.i.P. (InternationalFederation of Prestressed Concrete) held atAmsterdam, reports have been made about the'Economical Advantages of Prestressed Concrete'.It is not yet sufficiently realised, that for certaincategories of structures the over-all buildingcosts of the prestressed concrete structure arelower than in the case of reinforced concrete orsteel. For other types of structures incidentalcircumstances can have an influence.Moreover, prestressed concrete offers advantagesas to maintenance costs, availability of building-materials and man-power, the building-period,the architectural aspect and the durability.As reinforced concrete and steel lack some of theproperties of prestressed concrete, the lattermaterial is in some cases the natural solution.The possibilities of prestressed concrete shouldbe more taken into account when decidingabout the materials to be used for a special design.Les avantages ?conomiques du b?tonpr?contraintpar M. B. Wsser, ing?nieur docteurA l'occasion du 2me congr?s de ia F.I.P. ? Amster-dam des communications ont ?t? faites sur 'Lesavantages ?conomiques du b?ton pr?contraint'.On ne reconna?t toujours pas assez que danscertains domaines les co?ts de construction dupr?contraint sont plus bas qu'au cas du b?tonarm? ou de l'acier. En d'autres cas les conditionssecondaires jouent un r?le.Le b?ton pr?contraint a en outre des avantagesen ce qui concerne les co?ts d'entretien, ladisponibilit? de mat?riaux de construction et dela ma?n-d'oeuvre, le d?lai de construction, l'aspectarchitectonique et fa durabilit?.Le b?ton pr?contraint est parfois la solutiontoute indiqu?e ? cause de ses propri?t?s sp?-cifiques.Il y a lieu de penser plus souvent au b?ton pr?-contraint, quand il s'agit de d?cider sur le choixdes mat?riaux pour une construction quelconque.Die ?konomischen Vorteile des Spannbetonsvon Dr.-Ing. . VisserUeber die ?konomischen Vorteile des Spann-betons wurde anl?sslich des zweiten F.l.P.-Kongresses in Amsterdam -kurz wiedergegeben-Folgendes mitgeteilt:Es ist noch nicht gen?gend bekannt, dass es jetztschon Gebiete gibt, wo die Kosten f?r die Aus-f?hrung von Bauwerken in Spannbeton niedrigerzu stehen kommen, als in Stahlbeton oder Stahl.In anderen F?llen wieder k?nnen Begleiterschei-nungen eine Rolle spielen.Spannbeton kann ?berdies hinsichtlich derUnterhaltungskosten, der Verf?gbarkeit ?berBaumaterialien und Arbeitskr?fte, sowie be-treffs der Architektur und Haltbarkeit, Vorteilebieten. Da der Spannbeton ein Material mitEigenschaften ist, die Stahlbeton und Stahlmissen, ?st in bestimmten F?llen seine Verwen-dung die angewiesene L?sung.Noch vielmehr als es bis jetzt der Fall war, mussSpannbeton in Erw?gung gezogen werden, wennman dar?ber zu entscheiden hat, aus welchemMaterial eine Konstruktion ausgef?hrt werdensoll.Verzamelbandvoor dejaargangen 1955 en1956In deze band kunt U, door middel van een naaldsysteem, de 12edities van deze jaargangen tezamen voegen, waardoor U eenprachtig boekwerk verkrijgt.De prijs van deze band bedraagt f4,50 per stuk, franco huis.Bestellingen kunnen worden gericht aan:ADMINISTRATIE 'CEMENT', NIEUWE ACHTERGRACHT 102-104, AMSTERDAM-CCement 7 (1955) Nr 9-10 221
Reacties