C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gO nt wer p co m p et i t i ecement 2004 8 47ROBUSTNESS was het themavan de International ConcreteDesign Competition for Students2003/04. Deze ontwerpcompetitieis een initiatief van een aantalnationale federaties in de Euro-pese cementindustrie. De eersteeditie werd ondersteund dooracht landen: Zweden, Engeland,Ierland, Nederland, Duitsland,Belgi?, Portugal en Turkije. ENCIis de Nederlandse partner in deorganisatie en was tevens interna-tionaal co?rdinator van dezeeerste editie.A m b i t i e v a n d ec o m p e t i t i eEr zijn vele ontwerpcompetitiesvoor studenten. Dikwijls reikt deambitie daarvan niet veel verderdan vergroting van de naamsbe-kendheid van bedrijven. Dat isjammer, want een wedstrijd kanuitstekend worden ingezet omeen inhoudelijk hoger pro-gramma uit te werken; zo kaneen competitie bijdragen aanonderzoek en innovatie. De Con-crete Design Competition heeftde ambitie en potentie dat wel tedoen. Het tot stand brengen vaneen duurzaam communicatienet-werk tussen onderwijs en indu-strie en het bevorderen van eenonderzoekende houding in hetontwerp behoren tot de voor-naamste doelstellingen.Elke cyclus heeft als thema eenspecifieke eigenschap of kwaliteitvan beton. De opgave is dan omvoorstellen te ontwikkelen voorvernieuwende toepassingen vanbeton, ge?nspireerd op dat thema.Er is dus geen klassieke ontwerp-opgave. Uiteraard is een goedarchitectonisch ontwerp nodigom het vernieuwende idee over-tuigend te presenteren. Voor-naamste beoordelingscriterium isechter `toegepaste intelligentie'.J u r yDe competitie kent twee niveausvan jurering, nationaal en interna-tionaal. Nationale jury's in de deel-nemende landen hadden elk drienationale winnaars als nominatiesvoor de internationale prijzendoorgestuurd naar de internatio-nale jury.Alle studenten betrokken bij denationale winnaars, zijn uitgeno-digd voor de Master Class Con-crete Design, die eind augustus isgehouden in het Berlage Instituutte Rotterdam. Bij de eindpresenta-tie van de Master Class zijn deinternationale winnaars bekendgemaakt.M a s t e r C l a s s C o n c r e t eD e s i g nIn de Master Class zijn de stu-denten getraind in een nieuweontwerpmethode, genaamd `rapidprototyping'. In tegenstelling totde gebruikelijke benadering,waarbij ??n oplossing wordtgepresenteerd voor een probleemof behoefte, wordt bij rapid proto-typing een opgave benaderdvanuit diverse invalshoeken,resulterend in een hele familievan ontwerpvarianten.Bovendien was de Master Classgefocust op een nieuwe produc-tietechniek voor beton, namelijkhet gebruik van driedimensionalemallen, die worden gesneden engefreesd uit relatief zacht materi-aal, zoals polyurethaan of poly-styreen hardschuim. Daardoor iseen directe koppeling mogelijkvan digitale ontwerptekeningennaar computergestuurde produc-tiemachines. Dit vergt meer dangemiddelde kennis van 3D ont-werpsoftware. Op al deze kennis-terreinen (ontwerpmethode,betontechnologie en productie-techniek) waren professioneleexperts aanwezig in de MasterClass. Dankzij medewerking vande TU Delft konden zelfs tijdensde Master Class minimallen en -Concrete Design Competitiondaagt uit tot innovatieing. J.H. K?hne, ENCI bvNu de resultaten van de eerste editie van Concrete Design Competitionbeschikbaar zijn, mag worden gesteld dat deze internationale studenten-competitie de potentie heeft een succesvol innovatieplatform te worden.Zowel de competitie zelf als de aansluitende Master Class heeft de studen-ten een enorme stimulans gegeven tot onderzoek van beton in architec-tuur.Nationale jury voor NederlandKoen van Velsen (voorzitter),architectDon Murphy, architectJuliette Bekkering, architectRen? van Zuuk , architectJoop Paul, constructeurInternationale juryMichael Speaks (USA), voorzitterAmandus Sattler (Duitsland)Paul Robbrecht (Belgi?)Derek Tynan (Ierland)Rob Nijsse (Nederland)Selahattin Onur (Turkije)Alan Stanton (Engeland)Goncalo Byrne (Portugal)Gert Wingardh (Zweden)J u r y C o n c r e t e D e s i g n C o m p e t i t i o nC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gO nt wer p co m p et i t i ecement 2004 848modellen worden gemaakt.Alles bij elkaar was sprake vaneen unieke leerervaring op hetgebied van vormgeving vanbeton.De resultaten van zowel de compe-titie als de Master Class wordengepubliceerd in het ConcreteDesign Book on Robustness. Bijde presentatie van het boek,komend voorjaar, zal ook de vol-gende editie van de competitieworden aangekondigd.De Nederlandse jury verkoos devolgende inzendingen:Eerste prijs ( 3000)LS205 ? Sunken Concrete Decora-tionsontwerper: Luc Schouten; DesignAcademy EindhovenTweede prijs ( 2000)EN888 ? The Wandering Stoneontwerper: Bas van der Pol;TU DelftDerde prijs ( 1000)SO124 ? Hangoverontwerper: Niels Verkooijen;TU DelftVermeldenswaard is dat SO124naderhand in de internationaleIn dit project lijkt de ontwerper gefascineerd door derepeterende productie van prefab beton, dat zich goedleent voor decoratieve elementen. Door het productiepro-ces opnieuw te overdenken, kan een standaard productworden gemaakt met referenties naar het traditionelevakmanschap.De ontwerper heeft het ornament laten verzinken ?n hetelement, waardoor het onkwetsbaar is voor beschadigingen bovendien niet hinderlijk is bij stapeling, transporten montage van het element.Het idee van bas-reli?f in beton is uniek. Zo zijn detypisch klassieke decoratiemotieven, die verwijzen naaruitvoering in stucwerk, in een nieuwe context geplaatst;ze hebben een nieuwe betekenis verkregen.De presentatie van het concept is sterk en overtuigend.In twee foto's wordt het hele verhaal verteld: ??n is eenrechthoekige ruimte, samengesteld uit vlakke betonele-menten, effici?nt maar saai; de ander is een vergelijk-bare ruimte, maar met rijke atmosfeer, dankzij decora-ties in vloer- en wandelementen.L S 2 0 5 ? S u n k e n C o n c r e t e D e c o r a t i o n sC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gO nt wer p co m p et i t i ecement 2004 8 49Hier gaat het om een architectonisch ontwerp voor een bezoekerspavil-joen bij een mergelgroeve; een po?tisch concept en absoluut robuust.Het gebouw is opgevat als ??n massa, een enorme steen, met daarinuitgeholde ruimten, zoals in de omringende heuvels en gesteenten.Beton is hier niet gebruikt als louter bekledingsmateriaal noch alsgewoon een structuurelement, maar beide verenigd in ??n oplossing.Intrigerend is het idee dat de verwering van beton kan worden benutals ontwerpgegeven.De jury betreurt dat geen indicatie is gegeven over h?e de verweringpositief kan worden be?nvloed of beheerst.E N 8 8 8 ? T h e W a n d e r i n g S t o n eCitaat Nederlandse juryDe ontwerper presenteert een voorstel voor overgedimensioneerde enschuine kolommen met een holle kern. Kern van het voorstel is datkolommen, die worden geproduceerd als een standaard product, perproject worden toegepast in een geheel individuele oplossing en daar-door steeds unieke resultaten genereren. Het idee van schuingeplaatstekolommen is niet geheel nieuw; de afgelopen jaren was er in feite eenarchitectonische hype rondom schuingeplaatste kolommen.In dit voorstel wordt een integrale benadering getoond, waarin de ont-werpbenadering wordt gecombineerd met het productie- en montage-proces. Dit is precies wat de jury zo waardeert.Ook is opgemerkt dat kennelijk wordt genegeerd dat als consequentievan het spel met de kolommen complexe constructieve situaties ont-staan in de vloeren. Daardoor lijkt het bijna uitgesloten deze kolom-men te combineren met prefab vloeren; de vloeren zullen ter plaatsemoeten worden gestort.Het ontwerp wordt gekarakteriseerd als een slim, trendy en sexy ideevoor kolommen.Citaat Internationale juryDe jury was verrast door de directheid,eenvoud en flexibiliteit van het construc-tieve systeem dat is ontwikkeld. De pre-sentatie speelt op impliciete wijze directin op de ontwerpopgave door het ontwor-pen kolomsysteem te tonen in uiteenlo-pende toepassingen. Er is een robuustconstructief systeem ontwikkeld; de bruik-baarheid is onderzocht in diverse om-standigheden, met elk zijn eigen presta-tie-eisen. De presentatie omvat referentiebeelden aan natuurlijkestructuren en zelfs aan sporten, die de sterkte en aanpasbaarheid vanhet kolomsysteem verbeelden.De jury beseft evenwel dat het systeem is beperkt tot ??n element. Er isgeen indicatie gegeven hoe het kolomsysteem samenwerkt met vloerpla-ten. Als deze relaties zouden zijn uitgewerkt, had dit tot een nog meerrobuust systeem kunnen leiden.S O 1 2 4 - H a n g o v e rC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gO nt wer p co m p et i t i ecement 2004 850jury is beloond met een eervollevermelding.B e s c h o u w i n g v a n d ei n t e r n a t i o n a l e j u r yDe meest interessante inzendingenhadden betrekking op bouwsyste-men en/of gebouwsystemen, metvoorstellen voor nieuwe compo-nenten of technologie?n. Dezevoorstellen zijn meestal toepasbaarop uiteenlopende schaal, van microtot macro. Deze inzendingenwaren eenvoudiger te bediscussi?-ren, omdat de waarde toepasbaar isop zowel elementen als construc-tiesystemen.In diverse inzendingen was nagela-ten een betekenisvolle toepassingvoor te stellen voor op zichzelf inte-ressante idee?n voor materiaalei-genschappen. Andersom waren erook inzendingen met sterke con-cepten, die niet voldoende warenonderbouwd of ontwikkeld. In dezegevallen waren de studenten ken-nelijk te vroeg gestopt met hetdenkwerk dat nodig was voor huninzending.De jury was onder de indruk vande inzendingen van studenten dieniet aan een architectuurschoolmaar bijvoorbeeld aan academiesvoor industrieel ontwerp studeren.Over het algemeen waren dezeinzendingen opvallend sterk inconcept, experiment en presentatie.De internationale jury heeft beslo-ten het prijzengeld ( 6000) te ver-delen over twee eerste prijzen entwee eervolle vermeldingen.Eerste prijs ( 2500)CC001 - Open Sourceontwerpers: Afshin Mehin, Chris-topher Glaister and ThomasRosen; Royal College of Art,LondonEerste prijs ( 2500)TC120 - Spatial Skeleton Structureontwerper: Il Hoon Roh; RoyalCollege of Art, LondonEervolle vermelding ( 500)SO124 - Hangoverontwerper: Niels Verkooijen; DelftUniversity of TechnologyEervolle vermelding ( 500)DK021 - Hazelwoodontwerper: David Kelly; UniversityCollege, Dublin Het motto `open source' is geleend van software ontwikke-laars die een gezamenlijke code gebruiken, ten einde hunproducten te kunnen laten draaien op uiteenlopende soft-wareplatforms of besturingssystemen. Dit is ook een soortrobuustheid. Zulke softwarecodes worden meer robuustals uiteenlopende disciplines eventuele knelpunten opspo-ren. Zo ontstaan `communities' (gemeenschappen).In overeenstemming hiermee wordt in CC001 explicietgewerkt met tijdafhankelijke ontwikkelingen in eenmoderne gemeenschap. Dit is precies de kern vanrobuustheid zoals gedefinieerd in de prijsvraagopgave.CC001 steunt in belangrijke mate op materiaalkundigonderzoek en productontwikkeling en laat zien hoe betonkan worden toegepast om structuren te maken die zichkunnen aanpassen bij veranderende behoeften of juist sti-muleren tot verandering van gebruik. Er is een systeemvan betonelementen onderzocht waarvan de kleur veran-dert als signaal voor functionele veranderingen per dag,week, maand of jaar; op basis hiervan kunnen bijvoor-beeld publieke ruimten worden ingericht voor wisselendgebruik.CC001 was ook de enige inzending waarbij een echt pro-totype van het ontworpen materiaal was opgenomen inde presentatie. Aan ??n van de panelen is een betonele-mentje bevestigd, voorzien van een elektrische aanslui-ting. Door inschakeling van de elektrische spanning ver-andert het betonelementje van kleur, van zwart naar wit.Juist deze kleine presentatie maakte heel expliciet dat inCC001 het belang van experimenteel materiaalonder-zoek is gezien en benut.C C 0 0 1 ? O p e n S o u r c eC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gO nt wer p co m p et i t i ecement 2004 8 51Dit voorstel is gebaseerd op het gebruik van pneumatische middelenvoor het cre?ren van een niet-geordende ruimtelijke skeletstructuur.Deze pneumatische middelen zouden ballonnen kunnen zijn ofmatrassen, op hun plaats gehouden in een betonskelet. Na het aan-brengen van luchtdruk, kunnen aanvullende betonstructuren wordengemaakt, die associaties oproepen met zeepbellen, rif- of sponsstructu-ren.De wijze waarop organische en anorganische systemen zich in de loopder tijd ontwikkelen is meer dan een metafoor in deze inzending. Hetontwikkelingsproces en uiteindelijke ontwerp zijn - zoals in velenatuurlijke systemen - bijzonder flexibel, reagerend op veranderendeomstandigheden, en daardoor inderdaad robuust. Bijzonder interes-sant in dit opzicht is het iteratieve en interactieve proces van ontwer-pen en testen, waarmee deontwerper een aantal fasenheeft doorlopen. Na elke testis nieuwe intelligentie toege-voegd aan het proces. Tegelij-kertijd is in de ontworpenstructuur een eigen intelli-gentie ontstaan.T C 1 2 0 - S p a t i a l S k e l e t o n S t r u c t u r eDe jury was ingenomen met de zorgvuldige aandacht voor context,natuur en vakmanschap in DK021. Voor enkelen in de jury was dit??n van de weinige inzendingen die de inherente eigenschappen vanbeton werkelijk tot uitgangspunt hadden gemaakt.Het gepresenteerde ontwerp gaat vooral impliciet in op de ontwerpop-gave, door een haventje te ontwikkelen dat zowel reageert op de kust-lijn als het water. De presentatie toont visuele verbindingen met hetmilieu en impliciet ook met natuurlijke, veranderende systemen. Deingreep met betonstructuren is eerder een uitbreiding dan een vervan-ging van de relaties tussen natuurlijke systemen van kust en water.D K 0 2 1 - H a z e l w o o d