thema Brand faculteit Bouwkunde 7 2 009 26 thema Brand faculteit Bouwkunde Op 13 mei 2008 om tien over halfvijf in de middag stortte een deel van het gebouw van de faculteit Bouwkunde in Delft in. Dit als gevolg van een brand die even na negen uur begon. Het beton deed daarbij zijn (brandwerende) werk. Misschien niet zo goed als 'iedereen' had verwacht, maar wel volgens het boekje. Een reconstructie Brand faculteit Bouwkunde 7 2 009 27 1 Brand in de faculteit Bouwkunde heeft het gebouw grotendeels verwoest Beschrijving van het gebouw Het gebouw voor Bouwkunde is gereedgekomen in 1970 naar een ontwerp van J.H. van den Broek (architect) en bouw- en adviesbureau ir. K. Bakker en ir. H.A. Dicke (constructeur), het latere D3BN. Het bestond uit een hoogbouw van twaalf lagen boven een uitgebreide, paviljoenvormige onderbouw van twee lagen. Het geheel was onderkelderd. De hoogbouw bestond uit een centrale liftenhal met twee vleugels, de noord- en zuidvleu- gel. In de vleugels waren per twee verdiepingen twee kantoorla- gen naast een dubbelhoge atelierruimte (fig. 2). In die atelier - ruimte was aansluitend op de bovenste van de twee kantorenla- gen een hangvloer (staal met hout) aangebracht, over een deel van het oppervlak. De draagconstructie bestond grotendeels uit ter plaatse gestort beton. In de paviljoens in de onderbouw werden in verband met de grote overspanningen (tot ruim 19 m) veel balken toegepast. De stabiliteit van de hoogbouw werd verzorgd door de wanden rond de liften, het trappenhuis en twee installatieschachten in de liftenhal, aangevuld met schijven in de vleugels: tien van 300 x 2700 mm en twee van 450/500 x 5400 mm (de uiterste schijven) (foto 5). De kolommen in de hoogbouw hadden een afmeting van 500 x 500 mm. Op de begane grond hadden de deels in de buitenlucht staande kolommen een extra dekking van 10 mm. De afmeting kwam daarmee op 520 x 520 mm. De kolommen stonden ten opzichte van de gevel circa 300 mm naar binnen, waardoor achter de kolommen leidingen konden worden door - gevoerd. De vloeren van de hoogbouw waren opgebouwd uit u-vormige, op de bouwplaats geprefabriceerde elementen van 250 en 400 mm hoog, met op een verloren bekisting van houten delen gestorte tussenstroken. Ter plaatse van de gevelkolommen en de stabiliteitswanden bevonden zich platte balken met een overspanning van 5,40 m. 1 prof.ir. Kees van Weeren TU Delft, faculteit Bouwkunde / K.A.T. Kunst, Advies en Techniek thema Brand faculteit Bouwkunde 7 2 009 28 ping terecht, waardoor het besturingssysteem in het ongerede raakte. Volgens een deskundigenrapport kan hierdoor een situ - atie zijn ontstaan waarbij de motor van de bekerlift werd geblok - keerd, de weerstand is opengeklapt, een draad van die weerstand is gaan gloeien en het aanwezige kunststof is gaan branden. Twee student hulpverleners probeerden met een handblusser de vuurballen te blussen, die door de automaat werden uitge - spuugd. Dit was tevergeefs. De koffieautomaat was samen met een andere automaat ondergebracht in een meubel van mdf, bekleed met 5 mm polyester (foto 7). De elektriciteitsaansluiting was ingebouwd, waardoor de automaat niet snel spanningsloos kon worden gemaakt. De stoppenkast in de omgeving was afge - sloten, dus ook daar kon de spanning niet direct van het appa - raat worden gehaald. Toen enige tijd later medewerkers van het facilitair management ter plaatse kwamen, lukte dat wel. Maar toen was de brand al een feit. De brand verspreidde zich snel en vulde in zeer korte tijd het hele compartiment met een dichte rook. Dit laatste kwam wellicht door het in brand raken van de polyesterbekleding van het meubel rond de koffieautomaat, die ook bijgedragen kan hebben aan de snelle ontwikkeling van de brand. De ontwikkeling van de brand en het effect van de aanwezige brandcompartimentering op de branduitbreiding worden meer gedetailleerd beschreven in [8]. Ontruiming Naast het verdriet over het verlies van een gebouw en veel persoonlijke eigendommen, overheerste bij de brand toch vooral de opluchting over de succesvolle ontruiming. Alle systemen werkten, er hoefde nog geen pleister te worden uitge- reikt, ook niet bij de brandweer. Sinds de cafébrand in Volendam op 1 januari 2001 zijn er binnen de TU Delft en de faculteit Bouwkunde veel maatregelen genomen ter vergroting van de brandveiligheid, vooral de veilig - heid voor de studenten en medewerkers. Vanwege de grote toename van het aantal studenten sinds de bouw waren de vluchtwegen niet meer toereikend. Daarom is een extra brand - In de ateliers was de overspanning van de vloeren circa 10 m, de hoogte van de vloerelementen was 400 mm. Aan de zijde van de kantoren was de overspanning van de vloeren circa 7,60 m, de hoogte van de vloerelementen was daar 250 mm. Ter plaatse van de gevel was aan de vloer het betonnen binnen- spouwblad (borstwering) van 1650 mm (op de even verdiepin- gen) of 950 mm (oneven verdiepingen) hoog gestort (foto 6). Deze binnenspouwbladen waren niet rechtstreeks met de gevelkolommen verbonden; er zat circa 500 mm tussen. Deze ruimte was bedoeld om de horizontale doorvoer van leidingen langs de gevel mogelijk te maken. De platte gevelbalken met de daar aan vast gestorte binnen- spouwbladen, werden zowel op buiging als op wringing belast. Een belangrijk deel van de inklemming van de ribbenvloeren in de gevelkolommen (en in de stabiliteitsschijven) werd via deze wringing naar de kolommen overgebracht. Ontstaan van de brand Zoals iedere brand had ook die op de faculteit Bouwkunde een kleine oorzaak; een opeenstapeling van vele factoren leidde uiteindelijk tot het dramatische gevolg. Een ondeugdelijke koppeling in een waterleiding in de zuidvleugel begaf het na 40 jaar. Het lekwater kwam in een koffieautomaat op de 6e verdie - 2 3 noordvleugel liftenhal bezweken kolommen zuidvleugel 29 2 Dwarsdoorsnede over de noordvleugel, in de hoogbouw links de dub - bel hoge ateliers en rechts de kantorenbron: archief TU Delft FM&VG3 Plattegrond van een verdieping in de hoogbouw. Bij de instorting scharnierden de vloeren (gearceerd) langs de oplegging (stippellijn)bron: archief TU Delft FM&VG4 Atelier op 6e verdieping zuidvleugel met de hangvloer. Met de cirkel is de locatie van de koffieautomaat aangegeven waar de brand is begonnenfoto: faculteit Bouwkunde5 Hal begane grond met stabiliteitsschijven uit de hoogbouw. De verloren houten bekisting van de ter plaatse gestorte vloerstroken is zichtbaarfoto: faculteit Bouwkunde Met het oog op instortingsgevaar gaf Bouw- en Woningtoezicht na enkele uren aan dat het gebouw moest worden ontruimd. Dit omdat de gevelkolommen zichtbaar aangetast raakten. Boven - dien werd rekening gehouden met het gegeven dat een 'normale' betonconstructie een brandwerendheid van 90 minuten bezit en de weerstand tegen branddoorslag en brandoverslag van de brandwerende scheidingen maximaal 30 minuten bedroeg. Om 12:15 uur hadden alle brandweermedewerkers het gebouw verlaten. Op dat ogenblik stonden van de zuidvleugel de 6e tot en met de 12e verdieping in brand. Rond het gebouw werd een veiligheidsafstand voor instorting aangehouden van 2x de gebouwhoogte. Dit omdat het gebouw meegetrokken zou kunnen worden door een gedeeltelijke instorting. Daarom is rond 13 uur ook het naastgelegen pand van Rijkswaterstaat ontruimd. Deze veiligheidsafstand was achteraf gezien ruim genomen. Deze opmerking mag echter niet als kritiek op deze beslissing worden beschouwd. Het gaat hier om beslissingen die zeer snel moeten worden genomen op basis van zeer beperkte informatie. En een verkeerde beslissing kan dodelijke ongevallen tot gevolg hebben, waarbij de brandweermedewerkers het groot - ste risico lopen. In feite had de ter plaatse gestorte stabiliteitsconstructie van kernen, schijven en verbindende vloeren zo veel incasserings- vermogen, en daarmee een zo veel grotere brandwerendheid dan de kolommen, dat meetrekken van het gebouw door een gedeeltelijke instorting niet aan de orde was. Dat is bij de sloop ook gebleken. Pas toen de gehele zuidvleugel vanaf de 6e verdieping tot het dak in brand stond, was er sprake van een grootschalige uitbreiding van de brand naar de liftenhal, die een apart brand- compartiment vormde. Daarna breidde de brand zich uit naar de noordvleugel. Al die tijd was er nog geen sprake van brand beneden de 6e verdieping. Nadat de brand circa 2 uur op de 7e verdieping van de noord - vleugel (en op alle verdiepingen daarboven) had gewoed, bezwe - ken hier de gevelkolommen aan de zijde van de kantoren. Pas toen breidde de brand zich beneden de 6e verdieping uit. Het duurde vervolgens nog uren voordat de brand beneden de 6e verdieping weer 'terug' kwam in de liftenhal en de zuidvleugel. trap buiten het gebouw gerealiseerd. Verder is er een ontruimings - installatie gemaakt, is de bedrijfshulpverlening (BHV) getraind en zijn ontruimingen geoefend. De brand- en rookwerendheid van een aantal scheidingen werd bovendien verbeterd. Na de brandalarmering werd de situatie door BHV-ers beoordeeld en op basis daarvan werd om circa 9:15 uur de ontruimingsinstal - latie geactiveerd. In aanvulling daarop werd door BHV-ers nog 'geveegd'. Alle ruimtes werden gecontroleerd op achterblijvers. Om 9:45 uur werd nog één medewerker, die de ontruimingsinstallatie niet had gehoord, uit het gebouw gehaald. Uitbreiding van de brand De brand kon gemakkelijk van de 6e verdieping overslaan naar de 7e verdieping. In feite betrof het hier één brandcompartment. Er was een open, met een rooster afgedekte strook als meest directe verbinding. Verder was er slechts een scheiding in de vorm van grote glazen ruiten rond de inhangvloeren, die uitslui- tend als geluidwering diende. Als gevolg van de tijdens de brand heersende noordoostenwind (windkracht 3) werden de vlammen naar de westgevel aan de Mekelweg geblazen waar de dubbelhoge ontwerpateliers waren gelegen. Na korte tijd sloegen daar de vlammen uit de ramen. Ongeveer per uur breidde het vuur zich uit naar het bovengelegen compartiment, weer bestaande uit 2 verdiepingen. Van deze brandperiode was gedurende circa een halfuur sprake van een uit - slaande brand. Per compartiment duurde de brand 1½ tot 2 uur. 4 5 thema Brand faculteit Bouwkunde 30 Snelle uitbreiding en lange brandduur Naast de gedeeltelijke instorting waren vooral bijzonder de snelle uitbreiding direct na het ontstaan van de brand en de relatief lange brandduur per brandcompartiment. Uit een voorlopige simulatie van prof. Brian Meecham en zijn studen - ten Fire Engineering van het Worcester Polytechnic Institute (VS) kwam naar voren dat de brand zich vanuit de koffieauto - maat inderdaad zeer snel kon ontwikkelen met een hoge temperatuur. Dat is enerzijds het gevolg van de grote hoeveel - heid brandstof. Hierbij speelde de 5 mm polyester op het meubel rond de automaten in de beginperiode van de brand een belangrijke rol. Anderzijds ligt de oorzaak in het 'opgeslo - ten' zijn van de brandhaard tussen twee betonschijven en een laag plafond. De relatief lange brandduur per compartiment houdt ongetwij - feld verband met de grote hoeveelheden brandbaar materiaal in de gebouwconstructie en het interieur. De plafonds waren beves - tigd op een uitgebreide houtconstructie, de houten bekisting van de tussenstroken in de vloer was na de bouw voor een belangrijk deel achtergebleven en ook de wanden van de kantoren, met geïntegreerde kasten, waren van hout. In de kantoren waren zeer uitgebreide boekenverzamelingen en dossiers aanwezig. Zonder deze grote brandbelasting zou van een gedeeltelijke instorting wellicht geen sprake zijn geweest, de brand zou dan per compartiment zeker korter hebben geduurd. Feitelijke brandwerendheid bij gedeeltelijke instorting Bij de gedeeltelijke instorting bezweken de gevelkolommen op as U-10 t/m U-3. U-3 was de kolom aan het einde van de vleugel en U-10 de laatste kolom naast de betonnen leiding- schacht in het midden van het gebouw. Het tijdstip van het Instorting Om kwart voor vier bezweken de gevelkolommen van de kanto - ren in de noordvleugel op de 7e verdieping. Toen het stof van de instorting was opgetrokken, werd duidelijk dat door het bezwij - ken van de kolommen de vloeren waren gescharnierd langs de oplegging op de platte balken tussen de stabiliteitsschijven (fig. 3, foto 9). De meeste vloeren waren voor een belangrijk deel blijven hangen aan de onderwapening van de ribben. De wapening was deels losgescheurd, zodat de vloeren een extra stuk naar beneden kwamen te hangen. De bovenwapening zal zijn bezweken. Door het bezwijken van de vloeren ontstond een horizontale schokbelasting op het gebouw. Volgens een ooggetuige, die de instorting vanaf de kopzijde van de noordvleugel zag gebeuren, bewoog het gebouw hierdoor aan de bovenzijde circa 1,5 m heen en weer. Nadere berekeningen zouden moeten aantonen in hoeverre dit juist kan zijn geweest, of dat de emotie van het ogenblik een belangrijke rol heeft gespeeld. Door de horizontale beweging van het gebouw zal de aansluiting van de kolommen aan de platte gevelbalken aan de andere gevel - zijde beschadigd zijn. Dat is mede een reden waarom vanuit de autoriteiten zeer terughoudend is gereageerd op verzoeken het uitgebrande gebouw te betreden. Bij een latere inspectie van het gebouw vanuit een kraanbak door medewerkers van Bouw- en Woningtoezicht, was duidelijk te zien dat de kolommen in de resterende gebouwconstructie plaatselijk sterk waren aangetast (foto 10). 6 Brand faculteit Bouwkunde 7 2 009 31 6 Gevel met ter plaatse gestorte binnen spouwbladen foto: faculteit Bouwkunde7 Meubel van mdf met polyester, waarin de koffie- en de snoepautomaat zijn ingebouwd. De ophangconstructie van het plafond bestaat uit een uitgebreide houtconstructiefoto: faculteit Bouwkunde8 Om halfvijf waren er nog maar vanuit één raam in de noordvleugel vlammen te zien, van de kamer van de auteurfoto: Rob Jastrzebski Kan een gebouw zo maar instorten bij brand; zijn hoge gebouwen wel veilig bij brand en hoe staat het met de nog veel hogere faculteit EWI? Bij het brede publiek bestaat onwetendheid over het verschil tussen publieke en private verantwoordelijkheden bij brand. Zeker bij bestaande gebouwen heeft de overheid als eerste prio- riteit dat een gebouw veilig kan worden ontruimd en dus hooguit tijdelijk veilig genoeg moet zijn voor binnentredende hulpverleners. Dit is bij velen onbekend en wordt nauwelijks geaccepteerd. Het blusbaar zijn van een brand is een private verantwoorde- lijkheid. Met een financiële risicoafweging kan worden aange- toond dat de investeringen om iedere brand blusbaar te maken niet rendabel zijn. Dat deze investeringen daarom niet worden genomen, ook niet bij faculteit EWI, schokte sommige toehoor - ders zichtbaar en hoorbaar. breken van het vensterglas ter plaatse (temperatuur boven de 300 °C) varieerde per kolom. In tabel 1 is de tijdsduur aangegeven vanaf het breken van het glas tot aan de gedeeltelijke instorting. Bij kolom U-3 was het glas ten tijde van de gedeeltelijke instorting nog niet gebroken. Er mag dan ook van worden uitgegaan dat deze kolom toen nog niet was aangetast. Ter plaatse van kolom 8 bevond zich een compartimentsscheiding met een weerstand tegen branddoorslag en brandoverslag van 30 minuten. Dat kan het relatief grote verschil in tijdsduur tussen kolom U-7 en U-8 verklaren. Van de foto's en video van de instor - ting is niet eenduidig af te lezen welke kolom als eerste in de rij bezweek. De indruk bestaat wel dat dit ergens in het midden van de kolommenrij is gebeurd. Dat zou dan tot de conclusie kunnen leiden dat de feitelijke brandwerendheid van deze kolom (onder deze brandomstandigheden) 1 tot 1½ uur heeft bedragen. Ten opzichte van de eis voor bestaande bouw van 30 minuten, en voor nieuwbouw van 60 minuten dus ruim voldoende. Vragen Bij de vele lezingen die de auteur over de brand heeft gehou- den, werden verschillende vragen gesteld, zowel vanuit het algemene publiek als vanuit deskundigen op het gebied van brand en/of constructie. De vragen die in het kader van dit artikel van belang worden geacht zijn: ? Kan een gebouw zo maar instorten bij brand; zijn hoge gebouwen wel veilig bij brand en hoe staat het met de nog veel hogere faculteit EWI? ? Waarom is de zuidvleugel niet ook ingestort? ? Zou bij een brand die vanaf beneden was gestart, maar verder een zelfde verloop zou hebben gehad, sprake zijn geweest van een eerdere instorting? kolom tijdsduur in minuten U-3 glas niet gebroken U-4 35 U-5 57 U-6 74 U-7 83 U-8 125 U-9 166 U-10 180 of meer Tabel 1 Tijd tussen het breken van het glas en de gedeeltelijke instorting 8 7 Brand faculteit Bouwkunde 7 2 009 32 ? literatuur en bronnen 1 Brand bij Bouwkunde ? Evaluatie van de crisisbeheersing en vergunningverlening rond de verwoestende brand bij de Faculteit Bouwkunde van de TU Delft. COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement, 22 december 2008 2 Evaluatierapport ? Evaluatie crisismanagement tijdens brand 13 mei 2008. Ernst & Young, 12 januari 2009 3 Feitenonderzoek brand Faculteit Bouwkunde TU Delft ? Interseco. 7 januari 2009 4 Dossier bouwtekeningen en -berekeningen Directie FM Vastgoed TU Delft 5 Bouwkunde ? Portret van een gebouw 1970 ? 2008 6 Fotoarchief Faculteit Bouwkunde 7 Gesprekken met ooggetuigen, grotendeels in het kader van de International Fire Research Group 8 Weeren, C. van, Compartimentering bij brand Bouwkunde. Bouwfysica, nummer 3-2009, NVBV zal de brandwerendheid naar boven toenemen. Immers, de grootste afname in draagvermogen bij een kolom treedt op wanneer de dekking op het betonstaal is verdwenen door afspatten en/of vergruizen, en het betonstaal wordt blootgesteld aan de hitte van de brand. Afhankelijk van de hoogte varieert de wapening van de kolom en daarmee ook de grootte van de afname in draagvermogen bij het vrijkomen van de wapening. Bij het gebouw voor Bouwkunde zorgde het effect van het buigend moment in de kolommen voor een veel beperktere teruggang in de hoeveelheid wapening in de kolom, en daarmee, samen met het verschil in (kubusdruk)sterkte in een veel kleiner of zelfs ontbrekend verschil in de brandwerendheid van de kolom op de 3e en de 7e verdieping. Of er dus sprake zou zijn geweest van een eerdere instorting bij een brand vanaf de 3e verdieping is niet met zekerheid te zeggen. Berging van goederen Na de brand bleek de laagbouw voor het grootste deel onbe- schadigd te zijn. Belangrijke inventarisonderdelen daar waren de bibliotheekcollectie, de stoelencollectie, de maquettecollec- tie, de afstudeeradministratie (die als enige onderdeel van de administratie nog niet was gedigitaliseerd) en apparatuur in de vormstudie/maquettehal. Daarnaast stonden tussen enkele van de paviljoens nog containerketen, waarin een deel van de staf van de faculteit was gehuisvest. Na de brand is vanaf de buitenzijde de constructieve staat van het gebouw beoordeeld. Hierbij was Bouw- en Woningtoezicht de belangrijkste partij. De meeste van de belangrijke inventaris- onderdelen waren gelegen naast de zuidvleugel, waarvan de constructieve staat als duidelijk beter dan die van de noord- vleugel (met zijn gedeeltelijke instorting en horizontale schok) werd beoordeeld. Op basis van een zorgvuldig gemaakt draai- boek met permanente visuele bewaking van het gebouw en portofooncontact tussen de betrokkenen, heeft de brandweer op basis van vrijwilligheid de stoelencollectie, de maquettecol- Waarom is de zuidvleugel niet ook ingestort? De twee vleugels waren elkaars spiegelbeeld. De belastingen op de gevelkolommen waren in beide gevallen gelijk. Ook de brandbe - lasting was op beide plaatsen niet duidelijk verschillend. Er zijn echter enkele andere verschillen, waaronder de wind en het blus - werk. Waarschijnlijk is daardoor de zuidvleugel wel blijven staan. De wind, met een snelheid van 14 tot 16 km/uur, waaide min of meer loodrecht op de vleugels, naar de westgevel (aan de Mekel - weg) toe. Aan deze gevel waren ook veel meer uitslaande vlam- men dan aan de oostgevel. De kantoren lagen in de zuidvleugel aan de oostgevel en in de noordvleugel aan de westgevel. In de zuidvleugel is op de 6e verdieping enkele uren geblust, via de gang die direct aan de kantoren grensde. In de noordvleugel is niet geblust. Toen de brand de noordvleugel bereikte, had de brand - weer het gebouw al ontruimd. Volgens informatie van een bevel - voerder van de brandweer duurde de brand in de zuidvleugel in het brandcompartiment van de 6e en 7e verdieping circa 1½ uur, terwijl dat in de noordvleugel ongeveer 2 uur duurde. Dat zou het gevolg van het bluswerk geweest kunnen zijn. Zou bij een brand die vanaf beneden was gestart, maar verder een zelfde verloop zou hebben gehad, sprake zijn geweest van een eerdere instorting? We vergelijken de bezweken kolommen op de 7e en de 3e verdieping. Het beton bevatte tot de 4e verdieping 375 kg/m 3 hoogovencement en had een 28-daagse kubusdruksterkte van ten minste 350 kg/cm 2 (K350). Vanaf de 4e verdieping tot het dak was het cementgehalte 325 kg/m 3 en de kubusdruksterkte ten minste 300 kg/cm 2 (K300). De kolommen 500 x 500 mm waren op de 7e verdieping gewa - pend met 12 Ø32, aldaar via overlappingslassen verjongend naar 8 Ø22 en 4 Ø24, en op de 3e verdieping met 16 Ø32 QR 40. De normaalkracht was op de 7e verdieping 1882 kN en op de 3e 2935 kN. Het buigend moment volgens de berekening was op de 7e verdieping 52,7 kNm en op de 3e 64,5 kNm, dus vrijwel gelijk. Bij kolommen met over de gehele hoogte een zelfde (forse) afmeting, die uitsluitend door normaalkrachten worden belast, thema 9 Brand faculteit Bouwkunde 7 2 009 33 9 De kamervloer, die in figuur 3 was gearceerd, hangt hier verticaal naar beneden foto: Gemeente Delft 10 Kolom met gespatte dekking, vooral in de kolomhoeken foto: Gemeente Delft Een ideeënprijsvraag voor nieuwbouw werd door minister Plas- terk gelanceerd op de Architectuur Biënnale in Venetië en leverde honderden inzendingen op vanuit de gehele wereld. De door de brand nog verder toegenomen nationale en internationale bekendheid van de faculteit Bouwkunde heeft geleid tot een uitbreiding van internationale samenwerking. Ook is de instroom van studenten sterk vergroot. Verder onderzoek Over het gebouw en het verloop van de brand zijn veel gegevens beschikbaar: rapporten, bouwtekeningen, foto's, video's en verslagen van ooggetuigen. Daarom is de brand een goede casus om verder te documenteren en te bestuderen. In de Verenigde Staten is het initia - tief genomen om te komen tot een database, waarvoor de brand van Bouwkunde een eerste casus zou kunnen zijn. Hier wordt verder aan gewerkt door een International Fire Research Group, bestaande uit Brian Meacham en Haejun Park (Worcester Polytechnic Institute), Michael Engelhardt (University of Texas at Austin), Venkatesh Kodur (Michigan State University), IJsbrand van Straalen (TNO), Kees van Weeren, (Technische Universiteit Delft), René de Feijter en Kees Both (Efectis). Deze groep is enkele keren bij elkaar geweest en heeft onder meer gesproken met brandweer en hulpverleners. In de Verenigde Staten zullen verdere analyses en simulaties van het ontstaan en verloop van de brand worden uitgevoerd. Wellicht kan dit onderzoek ook nog een bijdrage leveren aan de onderzoeken, die de laatste tijd in Nederland zijn opgestart naar brand en brandwerendheid. De onderzoekinstellingen NIFV, Efectis en TNO hebben gezamenlijk een visie ontwikkeld op brandveiligheid in de bouw en de rol van onderzoek daarin. Zij sluiten daarmee aan bij het lopende Actiepro - gramma Brandveiligheid van de ministeries VROM en BZK. Daarin is geconcludeerd dat het huidige systeem voor brandpreven - tie aan de grenzen van zijn mogelijkheden is gekomen. Er bestaan te weinig mogelijkheden om innovatieve brandveiligheidsmaatrege - len, gebaseerd op risicoanalyses, toe te passen. De ontwikkelde missie, visie en strategie worden in 2009 in samenspraak met belanghebbenden uitgewerkt. Het doel hiervan is de programme - ring van onderzoek voor het komende decennium. Conclusies De brand van de faculteit Bouwkunde heeft ten aanzien van de brandwerendheid van deze ter plaatse gestorte betonconstructie met deze vuurbelasting laten zien dat: ? de brandwerendheid van de kolommen ten minste 60 tot 90 minuten bedroeg; ? de brandwerendheid van het samenstel van kernen, vloeren en stabiliteitswanden zeker (veel?) meer dan 90 minuten bedroeg. ? lectie en de afstudeeradministratie uit het gebouw gebracht. De bibliotheek, die naast de liftenhal was gelegen, op korte afstand van de noordvleugel, werd niet veilig genoeg geacht om te betreden. Daarom is de bibliotheek door de sloper van een stevige bescherming op het dak voorzien. De inhoud is daarna alsnog gered. Tijdens de sloop is apparatuur uit de vormstudie/maquettehal gered. De containerketen konden ook vrijwel onbeschadigd worden weggetakeld. Andere nog gave onderdelen van de inventaris zijn voor het grootste deel gesneuveld bij de sloop. Sloop De sloop begon met de noordvleugel. De bovenste lagen zijn gebeuld, met de bekende stalen bal. Daarna was de constructie bereikbaar met een knabbelaar. Tijdens het slopen werd steeds water verneveld en soms ook schuim gespoten, om eventueel vrijkomend asbest te binden. Bij de sloop bleek de liftenhal met de vier kernen veel zwaarder te slopen dan de vleugels, die in langsrichting van het gebouw weinig stijve onderdelen bezaten. Nieuwe kansen Iedere ramp creëert nieuwe kansen. Dat geldt ook voor deze ramp. In de media is vaak verslag gedaan van de snelheid waarmee de faculteit weer op orde kwam. Bij de wederopbouw van de voorzieningen is uitgebreid gebruikgemaakt van de aanwezige expertise op de faculteit, op het gebied van program- ma's van eisen, projectmanagement, architectuur, restauratie en bouwtechniek. 10