?.__~~~~~~~~.-.J.,--~~~~~~~~ __?__-=a,-,rb:..:e:.:..id:..:s:..:o-=m-=s:..:ta:::.;n-=d""ig""h-=e:..:d:..:e-'..:.Jnling.J.W.J.Humme, Aboma+Keboma, EdeHet Bouwprocesbesluit Arbowet dat in augustus 1994 in werking is getreden, heeft alsdoel de veiligheid en gezondheid bij het werken in de bouw te verbeteren. Een keten vanverantwoordelijkheden verbindt alle partijen die bij het maken van een bouwwerk zijn be-trokken: opdrachtgevers, ontwerpers, constructeurs, aannemers, werknemers en uitein-delijk ook de gebruikers.BOUWPROCESBESLUITLEIDTTOTNIEUWEROLVOORONTWERPERENCONSTRUCTEUROPDRACHTGEVER ZAL VERANTWOORDELIJKHEID AFSCHUIVENMeer nog dan in het verleden zal de ontwer-per verantwoordelijk zijn voor het werken opde bouwplaatsEen cruciaal punt isdat de opdrachtgever er-voor dientte zorgen dat reeds in de ontwerp-fase van een gebouw algemene uitgangs-punten inzake veiligheid, gezondheid enwelzijn bij de bouw worden meegenomen.Het ligt voor de hand dat het overgrote deelvan de opdrachtgevers zijn verplichtingen uithoofde van het voornoemde Bouwproces-besluit zal overdragen aan ontwerpendepartijen ofgespecialiseerde adviesbureaus.Rol van de ontwerperDe overheid heeftvia het Besluit in concretode ontwerpende partij een nieuwe rol toebe-deeld. De opdrachtgever zal aan zijn juridi-sche verplichting moeten voldoen door eenV&G-co?rdinator ontwerpfase aan te wijzen,die onder meer moet zorgen voor een Veilig-heids- en Gezondheidsplan (V&G-plan).Slechts indien de opdrachtgever vanuit deaard van zijn organisatie rechtstreeks be-trokken is bij de ontwerpwerkzaamheden, ofindien hij de verlangde deskundigheid in deeigen kring kan vinden, zal hij deze rol zelfvervullen. Toch zal hij ook dan detaakvan het'ontwerpen van een veilig en gezond bouw-werk' dikwijls bij de architect of de adviseurwillen leggen.Het Bouwprocesbesluit geldt voor werkenwaarmee meer dan 500 mandagen zijn ge-moeid; 'kleintjes' (minder dan f 750000,-)vallen buiten de regeling, behalve wanneerze bijzondere risico's met zich brengen.Schema geeft taken aanIn hetschema op de naastliggende bladzijdezijn tijd/volgorde en het verband tussen deacties van de verschillende partijen in beeldgebracht. Duidelijk blijkt de primaire verant-woordelijkheid van de opdrachtgever, dege"ne voor wiens rekening het project wordt ge"bouwd. Dit kan dus ook een projectontwik-kelaar zijn. Hij moet zijn project aanmeldenbij de regio-directeur van I-SZW (Dienst voorInspectie en Informatie van het Ministerievan Sociale Zaken en Werkgelegenheid,voorheen Arbeidsinspectie) en hij dient er-voor te zorgen dat er een V&G-co?rdinatorontwerpfase komt die het V&G-plan als on-derdeel van het bestek voor zijn rekeningneemt. Het Bouwprocesbesluit Arbowet ver-plicht tot het zichtbaar maken van de risico'sen tot het in het V&G-plan aanreiken vanmaatregelen om deze risico's te verminde-ren c.q. weg te nemen.14Het gaat om preventie: z? ontwerpen datzonder gevaar voor de werkers ?n de omge-ving kan worden gebouwd. Het zal daaromgeen verbazing wekken dat het Besluit zichook uitstrekt over de keuze van de bouwma-terialen, vooral over vorm, afmetingen, ge-wichten en eventuele schadelijkheid voorgezondheid en milieu.Naast materialen moet aan werkmethodenworden gedacht; een traditioneel aange-brachte cementdekvloer bijvoorbeeld werktarbeidsongeschiktheid in de hand. Daar-voor zijn goede alternatieven beschikbaar.CEMENT1996j6Schematische weergave 'Samenwerking 8ouwprocesbes/uit'VerantwoordelijkhedenVeel opdrachtgevers zullen zoals gezegdhun verplichtingen uit hoofde van het Bouw-procesbesluit overdragen aan de architectofraadgevend ingenieur die voor hen de ont-werpwerkzaamheden uitvoert.Zo'n opdrachtgever blijft dan toch (strafrech-telijk) verantwoordel?k voor de Arbo-aspec-ten van het ontwerp. Op zijn beurt kan hij deontwerper - bij aantoonbaar tekortschietenin de opgedragen taken " (civielrechtelijk)aanspreken.Het valt op dat het Bouwprocesbesluit zichverder wil uitstrekken in tijd dan voor de pe-riode van de bouw alleen. De V&G-co?rdina-tor ontwerpfase moet zorgen voor een eer-ste aanzet van een V&G-dossier. Dit dossierdient te worden gecompleteerd door deV&G-co?rdinator uitvoeringsfase, veelal deprojectleider van de aannemer of een doorde aannemer apart gedelegeerde. Het vol-tooide dossier moet voor de eigenaar ofbe-heerder uiteindelijk een bruikbaar hand-boek opleveren voor hetveiliggebruiken on-derhoud van het project.....:IOPDRACHTGEVER I1I Kennisgeving I-SZW I~.. ...CO?RDINATOR ONTWERPER,voor de .... .... ARCHITECT,ONTWERPFASE ADVISEURS+ + + +I DOSSIERI I V&G-PLAN I 1BESTEK 1TEKENINGEN Iv+ + +iaI AANBESTEDINGSSTUKKEN0+pdr AANBESTEDINGaicht ge v GUNNING/- eV&G-CONTRACTBEPALINGr? iIAANGEWEZEN UITVOERENDE PARTIJ.... 1DOSSIERI +t CO?RDINATOR UITVOERINGSFASE... aanpassen/aanvullen V&G-planEinde werk uitvoering V&G-plan co?rdinerenVan ontwerpers mag worden verwacht datzijzich spiegelen aan de Arbowet en de standder techniek.Het schema doet de vraag rijzen of de aan-nemer, met zijn specifieke, uitvoerende er-varing, niet wat aan de late kant bij de voor-bereidingvan een veilige werkwijze wordtbe-trokken. Veel ontwerpers zullen zich daaromjuist tot een uitvoerende partij willen richtenom goede arbeidsomstandigheden voor tebereiden.Een moderne ontwikkeling van de organisa-tie van het bouwen lijkt hierop in te haken.Hetwerken in bouwteams en andere organi-satorische constructies maakt het gemak-kelijk veiligheid m?? te ontwerpen. Deskun-digheid en ervaring zitten al vroeg rond ??ntafel, de praktijkervaring van de aannemerkomt van pas bij het ontwikkelen van hetV&G-plan voor het project. Eerdergenoemdeco?rdinator ontwerpfase zal baat hebben bijde vroegtijdige toets aan de praktijk en deaannemer - meestal tevens V&G-co?rdina-tor uitvoeringsfase - kan zijn deel van hetV&G-plan hierop afstemmen.CEMENT1996/6oNTWERPFASEI!!!!!UITVoERINGSFASEWordt gewerkt met de standaard voorwaar-den waarmee veel ontwerpers zich bescher-men (Standaard voorwaarden 1988 Rechts-verhouding Opdrachtgever - Architect en deRegeling van de Verhouding tussen Op-drachtgever en AdviserendIngenieursbu-reau (HVOI1987, herziene druk 1993), dankan daarmee de aansprakelijkheid van deontwerperworden beperkt.Vooral indien hetgaat om beduidende schade is de bescher-ming effectief.In het complete proces waarin een bouw-werk wordt voorbereid en gerealiseerd, iseen goede samenwerking tussen architect,constructeur en aannemer van groot be-lang. Met een blik op het schema: indien deV&G-co?rdinator voor de ontwerpfase zijnvoorbereidende werk succesvol heeft zienrealiseren door de V&G-co?rdinator uitvoe-ringsfase, dan zal iedereen de samenwer-king geslaagd achten.Er zijn echter conflictsituaties denkbaar. Hetis mogelijk dat een bijzonder risico in hetV&G-plan ontwerpfase over het hoofd is ge-zien. Indien dit zou leiden tot een ongeval,dan is de werkgever van de getroffene(n)strafrechtelijk aansprakelijk. Zo'n lacune inhet V&G-plankan voor deze laatste - veelalde aannemer - aanleiding zijn de geledenschade civielrechtelijk op opdrachtgever,V&G-co?rdinator of ontwerper te verhalen.Hetgaatechterin de meerderheid van de ge-vallen om V&G-co?rdinatie van verplichtin-gen van de aannemer, die hiervoor door deopdrachtgever is aangewezen; een causaalverband is maar zelden aan te tonen.Kennis beschikbaarIn het algemeen wordt er klaarblijkelijk opvertrouwd dat opdrachtgevers en ontwer-pende partijen zich getrouw kwijten van hunnieuwe taken op het gebied van arbeidsom-standigheden. Toch zal voor velen van hendie materie nieuw zijn; weliswaar zijn risico-inventarisatie en -evaluatie en V&G-plangeen onbekende begrippen meer, de con-crete ervaring ermee ligt toch eerder bij ge-specialiseerde bureaus en bij grotere bouw-bedrijven dan in de ontwerpende wereld.De gespecialiseerde bureaus lijken de aan-gewezen instellingen om de kloof te over-bruggen. Een bureau als Aboma+Kebomawerkt al meer dan vijfendertig jaar aan deveiligheid in de bouwen heeft veel ervaringom de V&G-co?rdinator ontwerpfase metraad en daad terzijde te staan, of om onder-steuning te verlenen bij het opstellen vaneen voliedigV&G-plan. ?15