C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU tiliteitsbou wcement 2006 152Na Abu Dhabi is Dubai het groot-ste van de zeven lidstaten tellendeVerenigde Arabische Emiraten,waar de economie niet op de olie,maar op de dienstensector drijft:rond 70% van de inkomsten wordthier behaald. Sinds 1904 is hetemiraat een economische vrijhan-delszone, een status die de laatstejaren meer dan optimaal wordtge?xploiteerd: de stad is een win-kelparadijs bij uitstek.S k y l i n eDe jaarlijkse economische groeivan de gezamenlijke emiratenbedraagt ongeveer 8%. Vooral debouw profiteert hiervan: in deafgelopen twintig jaar werd meerdan 130 miljard euro in bouw- eninfrastructuurprojecten ge?nves-teerd, met in 2003 alleen al inDubai activiteiten voor meer dan10 miljard. De regio is dus zon-der meer `booming' en dat zal dewereld weten ook!De skyline van Dubai is continuaan verandering onderhevig.Naast woon- en kantoorgebou-wen, verrijzen talloze luxueuzevilla's, hotels en vrijetijdscentra.Opvallendste gebouw is zondermeer de Burj Al Arab, een 321 mhoog bouwwerk met 60 verdie-pingen op een vlak voor de kustopgespoten eilandje (foto 2). Hetgebouw heeft de vorm van eenbol zeil en is inmiddels eenmodern icoon voor Dubai gewor-den (foto 3). In het hart van hetgebouw bevindt zich een 182 mhoog atrium, dat een derde vanhet gebouwvolume inneemt (foto4). De luxe die in dit in 1999 ingebruik genomen hotel wordtaangeboden, overstijgt ruim-schoots de vijf sterren.De Burj Al Arab staat momenteeltweede op de lokale hoogbouw-lijst en 17de op de wereldranglijst(tabel 1).B u r j D u b a iDe kroon op de skyline moet deBurj Dubai gaan worden (foto 6).Nauwelijks dertig maanden ruw-bouwtijd zijn uitgetrokken om dittoekomstig hoogste gebouw van dewereld neer te zetten. Het Ameri-kaanse bureau Skidmore, Owingsand Merrill (SOM) ontwierp eentoren als een Arabische woestijn-bloem. Basis is een 575 m hogestabiliteitskern van gewapendbeton (foto 7). Daarbovenop komteen staalconstructie van nog onbe-kende hoogte, zodat de eigenaar- al naar gelang de voortschrijden-de hoogtewedloop - de concurren-tie telkens een stapje voor kan blij-ven. Constructief is een hoogte van950 m mogelijk!Boomtown DubaiVoor de bouwwereld is Dubai deze jaren `the place to be'. Nederlandse bag-geraars haalden recent enkele mega-orders binnen voor het opspuiten vaneilanden voor woningbouwdoeleinden. Daarnaast bestaan er vergevorderdeplannen voor het aanleggen van een nieuwe luchthaven, die op termijn moetuitgroeien tot de grootste ter wereld. Maar het meest in het oog springen tochde vele hoogbouwprojecten (foto 1). Dubai is in hoog tempo op weg hetnieuwe hoogbouwcentrum van de wereld te worden.1 |Sheik Zayed Road2 |Burj al Arab ligt op eeneilandje voor de kust3 |Nieuw icoon voor Dubai4 |Atrium, hoog genoeg omhet hoogste gebouw vanNederland onder te bren-genC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU tiliteitsbou wcement 2006 1 53Het bouwprogramma omvat ondermeer 3000 luxe woningen en een6-sterrenhotel. Verder zijn ook en-kele kantoorniveaus voorzien, be-doeld voor enkele gerenommeerdeen financieel krachtige bedrijven.BekistingDe toren heeft een Y-vormig grond-plan en staat op een piramide-ach-tige basis, die zich naar boven toetrapsgewijs en spiraalvormig ver-jongt. Deze continu veranderendevormgeving vraagt om zeer flexibe-le bekistingen voor zowel de stabi-liteitskern als de vleugelwanden. Intotaal zijn 180 klim- en betonneer-sessies nodig om de top te halen.Maar liefst 227 klimautomatenbrengen per keer ongeveer5000 m2wandbekisting hydrau-lisch een niveau omhoog.Het door de bouwcombinatie(Samsung, Besix en Arabtec)samen met leverancier Doka ont-wikkelde bekistingsconcept isopgedeeld in zes zones, die onaf-hankelijk van elkaar kunnen klim-men (fig. 8). De centrale stabili-teitskern loopt daarbij twee ? drieverdiepingen voor op de verschil-lende vleugelwanden (foto 9).Deze opdeling maakt het mogelijkin drie dagen een complete verdie-ping te betonneren. De wapeningwordt twee-verdiepingen hooggeprefabriceerd. Aangepaste werk-platforms maken het verwerkenvan deze extreem hoge wapenings-korven mogelijk en verzorgen debenodigde montagestabiliteit.De zelfklimmende bekistingenzijn berekend op windsnelhedentot 200 km/h. Speciale hekwer-ken zorgen ervoor dat het perso-neel tot op het hoogste niveauveilig kan blijven doorwerken.Het toegepaste klimsysteemneemt tevens vier betonverdeel-masten mee de hoogte in. Dehierop gemonteerde betonpom-pen brengen het beton tot eenhoogte van 531 m. Vandaaruitwordt te zijner tijd het beton ver-der omhoog gepompt tot 624 m.Daarboven zal het beton op tradi-tionele wijze, in een bak, omhoogworden gehesen.De fundering is in de herfst van2004 aangebracht. In maart 2005begon het hoofddeel van het ruw-bouwproces. Tot eind 2007 zullenin totaal 154 verdiepingen inbeton worden aangebracht. Destalen top zal in het gebouw wor-den gemonteerd en daarnaomhoog worden gevijzeld tot dedan gewenste hoogte. nRedactieMeer informatiewww.skyscrapercity.infowww.doka.deTabel 1 |Hoogste gebouwen in Dubai (januari 2006)gebouw hoogte (m) wereldranglijst1 EmiratesOfficeTower 355 122 BurjalArab 321 173 EmiratesHotelTower 309 224 21stCenturyTower 269 515 ChelseaTower 251 886 TheTower 243 1027 GrosvenorHouse 210 2578 Shangri-LaHotel 1969 CapricornTower 185 MurjanTower 185 MeskTower 1857 |Zelfklimmende bekist-ing; per drie dagen eenverdieping hoger8 |Onderverdeling in zeszones9 |Centrale kern loopt twee? drie verdiepingen voorop vleugelwanden5 |21st Century Tower; hethoogste woongebouwter wereld6 |Burj Dubai, onderdeelvan grootschailigeontwikkelingen