Betonwaren?nAmerika(II)*Rapport van de ,,Productiviteitsgroep Betonwaren"door ing. G. J. HamerI. Het bedrijfII. De grondstoffenIII. Specie en betonIV. Mallen en eindproductenV. Voorgespannen beton. Vacu?mbelonVI. Machines en apparatenOutillage en productenVII. ConclusiesIV. MALLEN EN EINDPRODUCTENIn Nederland dient men een groot aantalsoorten betonwaren te kunnen maken In door-gaans kleine aantallen. Daar bij ons hout,natuursteen en staal moeten worden ingevoerd,worden in ons land meer bouwelementen inbeton gemaakt dan In Amerika, omdat er daargeen behoefte aan Is en ook al omdat de prijsongunstig ligt. Kleine selles in houten mallenworden in Ameilka dan ook normaal n?et ge-maakt. Men ontwikkelde daar een beperktaantal standaardproducten, waarvan een be-hoorlijke en blijvende afzet te verwachten was,zodat een continu productie mogelijk werd.Daarom gebruikt men er stalen mallen.Voor schuimbetonplaten gebruikt men een sta-len batterijmal voor 20 stuks, die tegelijk ophun kant worden gestort. De malplaten zittenvast en de bodemstilppen, die op een bodem-frame rusten, zijn los. Stevige zij- en kop-schotten houden het geheel bij elkaar. Eendergl. mal kost $ 1 800. Door er eenvoudig eenzeil over te leggen en stoom ei onder toe telaten, kan de mal twee keer per dag wordengebruikt.Voor badcel-vloerplaten gebruikt men mallenvan splegelglad gepolijst roestvrij staal(S 21,5, m2). Na een gebruik van 20 keer wordtde mal opnieuw gepolijst. Dit plaatmateiiaalwordt zeer omzichtig behandeld. Het beton-oppervlak heeft dezelfde gladheid alsof hetop een glasplaat wordt gestoit. In het hartvan de bodemplaat zit een pen om de afvoer-plug op zijn plaats te houden en om er eenhandtriller op te plaatsen gedurende het vullenvan de mal.Bij Flexicore-vloerstroken (geoctrooieerd) be-staat de mal uit ??n verende plaat gebogenIn U-vorm. Voor het lossen van de verhardevloerstrook kan men de benen van de U ietselkaar bulgen. Wegens de geprofileerde vormvan de zijkanten heeft men aan de benenaparte strippen vastgeklemd, die met de strookmeelossen. De grote holle ronde kernen inde stroken worden verkregen met behulp vanopblaasbare rubber bui zen, die -- na vol-doende verharding van het beton in de stoom-kamer -- worden verwijderd door eenvoudigde. lucht uit de buizen te laten wegstromen,waardoor de diameter kleiner wordt. De spe-ciale stoomkamers maken het mogelijk dit tedoen zonder er binnen te treden. Er wordtoveiigens bij matige temperatuur gestoomd.Voor het op de plaatshouden van de wapeningen de kernen is bij deze dunne profielen enweinig wegende kernen terdege zorggedragen.De fabrieken van deze stroken zijn een voor-beeld van efficiente ,,routing"; alle handelin-gen verlopen in een vlot tempo en alles staatzo dicht mogelijk bij elkaar, zodat er nog juistvoldoende ruimte over is voor de bewegingenvan de aibeiders. Overal worden lichtlopenderolienbanen aangetroffen. De mallen leggeneen nagenoeg cirkelvormige baan af.De mallen voor machinaal gemaakte buizen z?jnin principe gelijk aan die in ons land. Eivor-mige buizen zijn nergens aangetroffen. Buizenmet een grote diameter worden ook in grotelengte gemaakt en hebben een dubbel kruis-net. De mallen staan rechtop en worden vanbovenaf volgestort. Aan de buitenmantel be-vestigt men bekistingtrillers. Met hogere fre-quenties bereikt men betere resultaten, dochdit probleem is nog niet geheel opgelost.De nieuwe mallen maakt men al o.a. vanzwaarder plaatstaal.Bij buizen met een diameter van 2,10 m en eenlengte van 2,40 m worden op de buiten- enbinnenmantel vacuummatten geplaatst. Het af-zuigen duurt ca 25 minuten en het trillen duurtiets langer. Twintig minuten daarna kunnen demantels worden verwijderd; het beton is op-vallend gaaf en heeft een hard oppervlak. Naeen totale verharding van 4 uur is het mogelijkde buizen met een ketting er omheen op tehijsen en enige meters verder op te slaan.Deze snelle verharding wordt bereikt dank zijsnelverhardend cement, warm aanmaakwaier enchloorcalcium (er wordt niet gestoomd). Opdeze wijze kan men met slechts 5 bodemrlngenconstant doorwerken.De malwanden worden tegen aanhechting be-streken met olie of olie-emulsies; de laatstebevatten geen vluchtige bestanddelen, die bijhogere temperatuur vergassen (stoomkamers)en het betonoppervlak bederven. Stalen en be-tonnen mallen worden met vet uit schapenwolbestreken. Om aanhechting van vuil tijdens hettransport te voorkomen, wordt een wasachtigproduct gebruikt.V. VOORGESPANNEN BETON ? VACUUMBETON1. VOORSPANNING. Het voorspannen heeft inAmerika de volle aandacht; er wordt uitge-breid ge?xperimenteerd en men volgt aan-dachtig de Europese ontwikkelingen. Men kandeze echter zelden zonder wijzigingen over-nemen, omdat de post arbeidsloon doorgaanste hoog uitkomt. Door vereenvoudigingen enmeer mechanische handelingen ontstaat daneen specifiek Amerikaanse methode.In het aaneenrijgen van holle betonblokkenlot op bulging belastbare onderdelen ziet mendaarginds mogelijkheden. De goedkoopste ma-nier acht men de verwerking van de beton-specie op de blokkenmachine tot betonele-menten. Men werkt hard aan de oplossing vanhet in massaproductie verenigen van de blok-ken met behulp van voorgespannen snaren.Verwacht wordt, dat het voorspannen vanbetonwaren over 10 jaar van overwegendebetekenis is.De grote heipalenspeciallst Raymond maaktronde voorgespannen helpalen van bulsvoimigestukken van ruim 5 m lengte en 10 cm wand-dikte. Regelmatig over de omtrek verdeeldzijn in het midden van de wand ronde ka,ialenuitgespaard, waardoor de trekkabels komen,die na het spannen worden verankerd door hetinspuiten van cementpap in de kanalen. Debijzondere samenstelling van deze pap doethaar niet krimpen doch juist iets zwellen bijhet verharden. Het beton is uitstekend water-dicht.In deze werkwijze kunnen ook mogelijkhedenvoor buisleldingen schuilen. De holle heipalenkunnen achteraf van een massieve punt wor-den voorzien.Verder wordt er volgens het systeem vanK. P. Bulner voorgespannen.2. VACUUMBETON (geoctrooieerd). Hierbijwordthet water uit de specie weggezogen. Nadateen mal met vrij natte, goed vloeibare mortelIs gevuld, wordt het water erin door de mal-wanden en/of malbodem afgezogen door de va-cuummatten tegen het maloppervlak te plaat-sen. Dit zijn geperforeeide platen, waarover-heen een laag fijn ijzergaas ligt, die met steviglinnen is afgedekt. Deze 3 lagen zijn luchtdichtlangs de rand van de malwanden bevestigd,zodat geen lucht tussen de lagen en de wan-den kan worden weggezogen. Door de mal-wanden heen zijn rijen gaatjes geboord. Hier-overheen zijn aan de buitenzijde van demalwand kanaaltjes gelast, die via een hoofd-kanaal en een zuigstang met een vacuumpompzijn verbonden.Het afzuigen van cement met het water wordtvoorkomen door het linnen, zodat er zuiverhelder water tevoorschijn komt. Door losseschotten op het betonoppervlak neer te leggen,kan men op dezelfde wijze ook het aanmaak-waier uit het bovenvlak van het betonstukafzuigen.Het afzuigen duurt ongeveer een ? uur. Trillentijdens het afzuigen geeft een snellere endiepere werking tot 10 cm (vac. = 93?/0).Het betonoppervlak is dan zo hard, dat er metde vinger geen indruk meer is te maken. Hetvacuumpioc?d? verhoogt de eigenschappenvan het beton, meer speciaal de slijtweerstanden de sterkte.VI. MACHINES, APPARATEN, OUTILLAGE EN PRODUCTEN1. BETONBIOKKENFABRICAGEDaar Amerikaanse metselaars veel verdienen,?s het holle blok het belangrijkste product vande betonwarenindustile. Kleine maten zijn tekostbaar om te veiweiken. Men gebruikt blok-ken voor binnen- en buitenmuien. Tegen legen-Inslag wordt het blok meestal op het buiten-oppervlak van een wateldicht huidje voorzien,dat al of niet kleurloos is en zelden wordtgepleisterd.De holle blokken worden in continu bedrijf inmassa op geperfectionneerde volautomatischemachines gemaakt met een minimum aanarbeidskrachten. Er zijn zeer veel sooitenmachines, zodat een bespreking hiervan nietmogelijk Is. De machine is slechts een onder-deel van het hele productieproces van grond-stof tol eindproduct. De gemiddelde productievan een machine bedraagt 5 000 blokken per8 uur. De voimkast, voorzien van een tiller,wordt automatisch gevuld. Een stempel druktde specie ineen. Hierna worden de blokken* Voor het eerste gedeelte zie men:Cement 5 (1953) Nr 1-2, blz. 4--1240naar beneden per 3 stuks op een stalen onder-legplaat uitgestoten. Er is slechts ??n al bei-der nodig, die een pneumatisch of hydraulischafneemapparaat bedient door een horizontalevolk met 2 handvaten en 2 drukknoppen, diede vork richten. De aibeider tilt zelf nietsop, hij laat lijzen en dalen door de knoppenin te drukken en laat het beweegbaar opge-hangen apparaat heen en weer zwaaien tussenmachine en stalen rek. Telkens wordt eenheengaande onderlegplaat daarbij met de verseblokken op een rek geplaatst en teruggaandevan het rek een lege plaat meegenomen, dieblijft kleven aan magneten van het afneem-apparaat, totdat de plaat boven het platen,magazijn van de machine wordt losgelaten.Geheel aangepast aan hel machinetempo ge-schiedt de aanvoer van de specie evenals deafvoer van de verse blokken. Met de ruimteis gewoekerd.Elke machine heeft een eigen steeds gevuldesilo. De menger staat op verdieptnghoogteboven de machine. Over de mengers heenbeweegt een weegapparaat, dat aan een railhangt en door een motor wordt gedreven.Hierboven zijn de grondstof silo's gebouwd.E?n molenbaas bedient 3 mengers en het weeg-apparaat. Drie of vier balansarmen hiervanworden eenmaal op het juiste gewicht van degrondstoffen afgesteld, zodat de molenbaasalleen maar behoeft zorg te dragen, dat desllokleppen juist worden bediend.Zijn alle grondstoffen In de bak van het weeg-apparaat aanwezig, dan wordt de bak in deaan de beurt zijnde menger geledigd door debodemklep ervan te openen. Het aanmaak-water wordt gedurende het mengen In fijnestraaltjes aan de specie door de molenbaastoegevoegd zonder gemeten te worden. Dooraf en toe eens een handvol specie tot een balte knijpen, beslist hij op gezicht en gevoel(door ervaring mogelijk), of de specie aard-vochtig ?s. De molenbaas is continu bezig zon-der zich overmatig te moeten haasten. Hijzorgt er dus voor, dat op een werkdag van8 uur 3x5 000 of 15 000 vormen van 12 literworden gevuld. Links en rechts van de ma-chine staat ??n rek; heftrucks brengen eenvol rek onmiddellijk naar de stoomkamer ennemen een leeg rek mee naar de machine.Cement 5 (1953) Nr 3-4De stoomhamers liggen dicht bij de vollerekken.Het beginsel, dat de grondstoffen direct naarhet hoogste punt worden gebracht en zichverder door de zwaartekracht benedenwaartsbewegen langs zoveel mogelijk rechtlijnigeweg zonder telkens opgenomen en gestort teworden, is de aandacht waard. Elke cm teveeltransport betekent elke dag vele tonnen overdie afstand verplaatsen.Sinds enige jaren maakt men van een rij blok-ken een strook, die door de wapening aaneenwordt geregen; op deze wijze verkrijgt menStrestcrete-dakplaten en vloerstroken. De blok-ken worden hiertoe gericht op een montage-tafel. Een speciale slijpmachine maakt aan deblokken 2 evenwijdige kopse kanten, zodat deblokken goed tegen elkaar aansluiten.2. BETONMENGERS. De meest voorkomende isde trogmenger met een capaciteit van 1,5 m3,waarin 2 schroefvormige schoepen langs detrogwand bewegen. De schoepen z?jn van ge-hard staal, maar sintels geven evengoed veelslijtage. De trogmenger heeft het voordeel,dat het weegapparaat zich er vlak bovenoverheen kan bewegen, zodat het lossen vanhet apparaat geen moeilijkheden oplevert. Detrogmenger is zeer geschikt voor aardvochtigbeton.3. AIR-SLIDES. Deze worden gebruikt voor hori-zontaal of voor bijna vlak transport vancement. De air-slide Is een stalen koker, diein twee?n is verdeeld door een horizontaalcanvasschot. In de onderste helft wordt luchtgeblazen, die door het canvas heendringt enhet cement bovenin doet opwarrelen. De lucht-stroom draagt het fijne poeder in de bovenstehelft naar het uiteinde van de koker, waar hetin een gesloten put valt.Hierin komt ook een jacobsladder uit, dieeveneens in een gesloten koker Is gemonteerd.De lucht uit de air-slide ontsnapt nu door dekoker van deze ladder in de cementsilo. Deoverdruk van de lucht is zeer gering (0,07 at),de capaciteit bedroeg 42,5 t/h en de motorhad een vermogen van 5 pk.4. CEMENTTRANSPORT. Vervoer van los cementis in Amerika algemeen. De spoorwegen be-schikken er over een voldoend aantal hopper-wagons.5. TRIIAPPARATEN. In een fabriek van Flexi-core-balken gebruikt men Syntron-trllaambeel-den; een mal staat op 3 stuks.Dubbele trilling wordt toegepast In een fabriekvan sierbetonplaten. De sierlaag wordt tijdenshet trillen met een trillende troffel afgestre-ken. Aan een trillerpistool heeft men hiertoeeen plaatje van 20 20 cm gemonteerd. Hetplaatje zit met een kogelscharnier vast, watbeter voldoet dan het plaatje vast te lassen.Het effect van het afstrijken is duidelijk zicht-baar.Een buizenfabriek gebruikt sinds kort bekis-tingstrillers van hoge frequentie. De resultatenzijn goed en men verkrijgt een dichter beton.6. BU1ZENMACH1NES. In Amerika worden prac-tisch alle buizen -- uitgezonderd de zeerkleine tot 42 cm middellijn -- gewapend, het-geen in ons land uitzondering is.Buizen van 90--150 cm diameter maakt men opmachines, die de buizen stampen. De buizen-mal wordt op het draaiende platform van demachine geplaatst. In de mal brengt men 1of 2 wapeningskooien aan. Bij dubbele wape-ning heeft de machine 3 stampers met plattevorm. die regelmatig over de omtrek zijn ver-deeld. De ene stamper werkt tussen buiten-mantel en buitenwapening, de tweede stampertussen buiten- en binnenwapening en de derdetussen binnenmantel en binnenwapening. Destampers bewegen alle vertikaal (de machinedraait) en gaan In de houders slippen, zodrade kracht te groot wordt.Bij een ander type gaat alleen de kern, dieIets langer is dan de mal en die de binnen-mantel vervangt, op en neer. De mal staatop een langzaam draaiende schijf van de ma-chine. Men laat de kern in de mal zakken enstampt als reeds is omschreven. De buis draaitmee met de mantel en schuurt dus langs dekern, waardoor een glad binnenvlak wordtverkregen.De specietoevoer geschiedt nooit met deschop doch steeds half- of volautomatisch.Staat de menger boven de machine, dan wordtde mortel door een wormschroef regelmatigIn een glijgoot naar de mal gebracht.Staat de menger naast de machine, dan gaatde mortel via een transportband naar een siloboven de machine en glijdt dan door een goothier naar toe.De kleinere buizen hebben een stilstaande malen alleen een buitenmantel. Hierin draait eenkern, waaraan vier schijfjes zijn bevestigd.De mortel valt op de draaiende kern en wordtdoor de schijfjes tegen de malwand geslingerd.De schijfjes walsen de mortel tegen de mal-wand en vormen aldus de buis, waarbij de kernlangzaam rijst.Een machine (Hume) maakt geslinqerde b'iizenbij 450 omw/mln en een slingertijd van 25--40min afhankelijk van de diameter der buis. Debuislengte Is 2,50 m. De wapening Is dubbel.Een ander' type heeft een opgesloten stalenmantel, die eerst van een binnenbekledingvan betonspecie wordt voorzien en daarna wordtgeslingerd. Hierna wordt om de stalen buiseen staalsnaar onder hoge spanning gewon-den, waarna tenslotte een befonspecieschll omhet geheel wordt gespoten. Ook wordt wel metroterende borstels aeslingerd ter beschermingvan de staalsnaar. Dit zijn de zgn. hoge-druk-buizen voor waterleidingen.7. VORMMACHINES. De getoonde machinesdienen voor het maken van balkvormiqe beton-stukken tot bepaalde afmetinqen. Zij bestaanuit een vlak wentelbaar tafelblad voor hetlossen op een onderlegplank. Op het tafelbladstaan de langs- en kopschotten, die in elkestand zijn vast te zetten. De schotten zitten inhun zwaartepunt haaks vastgelast aan horizon-tale assen, die door klemmen lopen; hier door-heen kunnen schuiven en in elke stand e'lnkunnen worden vastgeklemd. De klemmen die-nen tevens als slede en beweqen zich op railslangs de randen van het tafelblad; zij kunnenop elke plaats van de rails worden vastgezet.De aardvochtige specie wordt electrisch ge-stampt. Soms is het tafelblad voorzien vaneen trilapparaat en soms wordt zij hydraulischop het betonelement neergelaten. Er wordtdus qetrild onder druk.Er zijn platen, die ook een schurende bewe-ging maken om een betere afwerking van hetbetonoppervlak te verkrijgen.De llth-t-Bar-machine dient voor het makenvan I-balken (foto 19--21 in rapport); meestalgewone lichte vloerbalken voor woonhuizenen soms ook zwaardere typen tot een lengtevan 12 m.De dagproductie ervan is 745 m1met 5 man,en 3 ploegen van 2 man voor het lassenvan de wapening.De machine bestaat uit een se-ie walsen ach-ter elkaar, die telkens iets lager zijn ge-plaatst en in het midden een rinq hebben,die bij elke volqende wals iets qroter is. Delaatste geeft het I-profiel aan de balk, dieop zijn plat in een mal wordt gemaakt.Demal staat op een onderstel, dat verrijdbaar Isen over rails onder de machine doorloopt. Demal heeft 2 vaste langswanden, waartusseneen losse bodem wordt gelegd, die op brug-gen rust, welke de bodemplaat naar bovenkan uitstoten, nadat de balk Is gewalst. Delengte van de bodemplaat bedraagt 12 m.Kortere balken kunnen met 2 of 3 tegelijk hier-op worden gemaakt. De mal wordt eerst totde helft gevuld om de wapening te kunnenaanbrengen. De walsen drukken de mortel vrijgoed in elkaar en het teveel naar de kantendoor de steeds breder wordende walsen. Dewapening wordt vrij redelijk door de specie-omsloten.8. STOOMKAMERS. De stoomverharding ge-schiedt in een stoomkamer, een tunnelvor-vormlge ruimte, waarvan hoogte en breedtenauwkeurig aan het product zijn aangepast.De muren zijn aan de binnenzijde dikwijls meteen waterdichte asfaltlaag bestreken. Zowelde muren als het horizontale dak en de vloerzijn goed ge?soleerd tegen warmteverliezen.0e spouwmuren zijn bv. met slakkenwol ge-vuld; tussenmuren behoeven bij een kamer-complex niet te worden ge?soleerd.De kamer- en fabrleksvloer liggen op gelijkehoogte, opdat de heftrucks ongehinderd kun-nen In- en uit'ijden. De kamervloer heeftkrimpnaden en ligt op een Isolerende onder-laag van bims of vermiculite.De kantel- of schuifdeuren zijn van plaatstaalen worden veelal niet qeFsoleerd; de deurendienen echter wel goed af te sluiten.Door goede isolatie is minder brandstof nodigen wordt er sneller een hogere temperatuurbereikt.De verharding geschiedt het beste bij eengelijkmatige temoeratuur, waarbij bovendienminder condensatie ootreedt. Vooral condens-water van het plafond kan de betonelementenbenadelen.Aangeraden wordt direct 4 korte kamers naasten teqen elkaar aan te bouwen met moqellik-heid van verlenging van alle kamers tegelijk.De 4 stoomkamers tezamen behoren juist vol-doende ruimte te bieden voor ??n dagproduc-tie. Na elke 2 uur is dan een kamer vol en kande stoom worden toegevoerd. De stoomketelwerkt aldus de gehele dag en behoeft slechtsV< van de o-oductie tegelijk te verwarmen.Na zekere tijd wordt de stoomtoevoer afge-sloten en heeft langzame daling van de tem-peratuur plaats. Wordt een stoomkamer twee-maal per etmaal gebruikt, dan laat men naopening van de deuren lucht doorstromenom de temperatuur erin voor betreding tedoen dalen.Liqt de opslagruimte vlak achter de kamers,dan maakt men ook achterin een stel deuren;bereikt men geen winst aan transportlenqte,dan geeft men de voorkeur aan 1 stel deurenwegens het extra warmteverlies in het anderecrevai.De verwarmingsstroom wo'dt door buizen voor-zien van gaaties op gelijke afstanden, inge-blazen. De buizen worden gewoonlijk in dehoeken bij het plafond aangebracht; er dienenzoveel buizen te worden geplaatst, dat eengelijkmatlqe verwarminq wordt verkregen.Vaste llchtleidingen hebben geen lange levens-duur en leveren bovendien gevaar op; mengebruikt daarom losse looplampen.in Amerika worden ketels geconstrueerd, diebinnen 1/4 uur stoom kunnen leveren, welkeeerst nat en verzadigd is. Na voldoende ver-harding van de elementen is de stoom droogen oververhit om de elementen droog enkrimovrij te maken.Meters (bv. In het kantoor van de bedrijfs-leider), al of niet registerend, geven de tem-peratuur van de kamers aan, terwijl desgewenstook automatische stroomtoevoerapparatenworden toegepast.VII. CONCLUSIESDe afwerking van ds producten ?s hier fraaierdan in Amerika, omdat men het in Amerikaonnodig acht de niet-zichtbare delen eenmooi uiterlijk ?e geven. Voor ons zou het-hetzelfde standpunt besparing betekenen, daarde sterkte en dichtheid gehandhaafd kunnenblijven.Men maakt in Amerika veel buizen met grotediameters; alie grootten worden in stoomgehard, wat hier te lande nog uitzondering is.Heipa'en worden ginds veelal in de grondopgebouwd. Er wordt kwistig wapening toe-gepast (6--7%; hier 2%) en er wordt meercement per m3verwerkt.Skelet- en montagebouw van betonelementenkomt in Amerika nog weinig voor; hier zijnwij -- mede door de nood -- veel verdergegaan.Aan lichtbeton wordt in Amerika veel aan-dacht besteed (lagere transport- en verwer-kingskosten). Stoomverharding en krimpver-mindering worden nog verder onderzocht.Cement 5 (1953) Nr 3-4Het transport van ios gestort cement vindt inAmerika vrijwel algemeen plaats; zelfs kleinefabrieken gebruiken dit algemeen.Wapeningskooien worden in Amerika handigen efficient gewonden en gepuntlast.Het voorspannen is in Amerika niet ver engebeurt nog bij lag spanning in de beton-warenindustrie (vloerstroken, balken en ko-lommen) door het aaneenrijgen van holle be-tonblokken.Deze werkwijze verdient in ons land echter devolle aandacht.In Amerika wordt sneller tot mechanisatieovergegaan dan hier. De productiecijfers perman zijn ginds daarom, en omdat de arbeiderer g e s t a d i g e r werkt, zoveel hoger.De Amerikaan hecht veel waarde aan zijn vrij-heid en wenst in zijn werktijden niet beknotte worden. Hij heeft het zelf in de hand, degrootte van zijn weekloon te be?nvloeden doormeer dan 40 uur in 5 dagen te werken. Hijkent geen loonstop en geen vast aantal werk-uren, maar wel waardering in geld voor werkvan een prima vakman. Dit punt acht de Ne-derlandse groep van belang om alle aandachtaan te schenken ter opvoering van de pro-ductie.Het aangeven van eer, werkwijze tot onmiddel-lijke verhoging van de productie is na hetbezoek aan Amerika niet mogelijk, omdat erginds geen r?volutionnaire methoden of ma-chines zijn aangetroffen. Het is meer de g e e s tvan de werkers, waar het grote verschil inbestaat.De geestelijke instelling van de Amerikaant.o.v. de productie Is beslist treffend en voorons van vee! belang. Iedereen ?s daar ervandoordrongen, dat zowel zijn eigen bestaanalsdat van het bedrijf ?n van het (rijke) Ame-rika primair afhankelijk is van de productie-grootte per tijdseenheid. Men beoordeelt zich-zelf en anderen naar de mate van meewerkenin die richting. De arbeider is als zichtbaarproducent een waardevol lid der maatschappij.Men ?s er ginds trots op, als men hierin ietsheeft bereikt.Voor topprestaties zijn specialisatie en ,,team-work" noodzakelijk.41