Betonprijs 1985 toegekendDrie winnende projecten en vijf eervolle vermeldingenTijdens de Betondag 1985,21 november inhet Jaarbeurs Congresgebouw te Utrecht,zijn de drie winnende projecten van de Be-tonprijs 1985 bekendgemaakt. Tevens is aanvijf projecten een eervolle vermelding toege-kend.De prijsvraag wordt sinds 1979 eens in detwee jaar gehouden, op initiatief van de Be-tonvereniging,in samenwerking met hetENCI-Jubileumfonds. De prijsvraag staatopen voor bouwwerken waarin beton zowelin de vormgeving als in de constructie eenbelangrijke rol speelt. Daarin worden de vol-gende categorie?n onderscheiden: woning-bouw, utiliteitsbouw, bruggen en viaductenen tenslotte constructies in de waterbouw.Voor het eerst konden ook buitenlandsewerken worden ingeschreven, indien Neder-landse bureaus en bedrijven een wezenlijkebijdrage hadden geleverd aan het ontwerpen de uitvoering ervan.Dejury voor de Betonprijs 1985 was als volgtsamengesteld:prof. ir. D. Dicke (voorzitter), ir. A. Bonnemaarchitect b.i., ir. C. Heegstra, ir. H.A.Ph. vanRoosmalen, prof. ir. Ch. J. Vos en ing. S.J.Eijgenraam (secretaris).In totaal zijn 44 projecten aangemeld. Dejuryheeft deze beoordeeld op de aspecten con-structie, materiaaltoepassing, vormgevingen uitvoering.De meeste van de bekroonde projecten zijnvoor de lezers van Cement bekend van eer-dere publikaties. Vandaar dat de beschrij-ving van de uitverkozen bouwwerken in ditartikel kort is gehouden.Het inschrijfformulier voor de Betonprijs1985 vermeldde nadrukkelijk dat 'ook ver-rassende en onverwachte toepassingen vanbeton' konden worden ingezonden. Het aan-tal inzendingen met deze kwalificatie wasechter gering en bovendien in de ogen vande jury niet van voldoende kwaliteit om eenwaarderende vermelding te ontvangen. Ompositieve, verrassende betontoepassingenin de publiciteit te brengen, is wellicht eenaanmoedigingsprijs nodig, die een andereaanpak vereist dan de 'grote' Betonprijs.Cement XXXVII (t985) nr. 12Categorie UtiliteitsbouwIn de categorie utiliteitsbouw zijn twee pro-jecten bekroond met de Betonprijs 1985, nl.het dienstgebouwbij de stormvloedkering inde Oostersehelde en het zgn. onthardings?gebouw voor de waterleidingmaatschappijin Friesland te Noordbergum; twee projectendie zich onderscheiden door een uiterstzorgvuldig architectonisch ontwerp. Daar-naast was in deze categorie voor twee pro-jecten een eervolle vermelding weggelegd:de overkluizing van De Boelelaan voor hetVU-Ziekenhuis te Amsterdam en een water-toren in Indonesi?. Twee projecten die, omverklaarbare redenen , in ontwerp- en uitvoe-ringstechniek elkaars tegenpolen lijken tezijn.BETONPRIJS 1985Dienstgebouw StormvloedkeringOosterseheldeHet ir, J.W. Topshuisopdrachtgever: Rijkswaterstaatarchitect: architectenbureau Quist, Rotter-dam880constructeur: Rijkswaterstaat directie Slui-zen en Stuwenaannemer: Dosbouw v.o.f.Het bedieningsgebouw van de stormvloed-kering in Oosterschelde ligt op een uniekelokatie, buitendijks aan de zeezijde van hetwerkeiland Neeltje Jans. Het gebouw omvatnaast technische en administratieve ruimtenook voorlichtingsruimten, die openbaar toe-gankelijk zijn.De interne ordening is zodanig dat de werk-ruimten met elkaar in een ruimtelijke relatiestaan. Voor de bezoekers wordt deze relatieduidelijk zichtbaar tijdens de wandeling naarde voorlichtingsruimten. Daar aangekomenheeft men vanuit de vier hoeken van het ge-bouw op steeds wisselende wijze uitzicht ophet water en de kering.De constructie is uitgevoerd in gewapendbeton. Teneinde de eenheid van vorm tebevorderen is met nadruk gezocht naar ??nmateriaal. Het beton is waar mogelijk terplaatse gestort, waar noodzakelijk geprefa-briceerd. Voorts is het beton tot in elk onder-deel zoveel mogelijk in het zicht gehouden,zowel in het exterieur als in het interieur. (Zieverder Cement nr. 3 1985)BETONPRIJS 1985Onthardingsgebouw WaterleidingFriesland, Noordbergumopdrachtgever: NV Waterleiding Frieslandarchitect: architectenbureau lrs. Vegter b.i.,Leeuwardenconstructeur: architectenbureau irs. Vegteren IngenieursbureauFriesland, Leeuwardenaannemer: Schakel en Schrale BV, ZwolleHet onthardingsgebouw is een gesloten ge-bouw, met slechts lichttoetreding via glazenbouwstenen. Hetgebouw bevat 3 reactoren,die in hun opstelling bepalend zijn geweestvoor de overspanning van de grote hal. Omeen eenvoudige bouwvorm te krijgen waarinsnel met de montage van ?le installatie konworden begonnen, is gekozen voor een pre-fab betonskelet. De twee kalksilo's staanbuiten opgesteld, maar op verrassende wijzebinnen de open vorm van hetskelet. De kel-der loopt onder de kalksilo's door. Omdat dekelder boven het maaiveld uitsteekt, kon hetprefab skelet op een donkere plint wordengezet, waardoor balken en kolommen helderin de omgeving aftekenen. Van buitenaf lij-ken de kolommen slank en vrijstaand, terwijlin Werkelijkheid sprake is van diepe kolom-men, met bouwkundige aansluitingen vanbinnen- en buitenwanden, alsmede opleg-ging van de dwarsbalken. (Zi?verder Cementnr.111985)EERVOLLEVERMELDINGWatertorens op West-Java, Indonesi?opdrachtgever: Ministerie van Ontwikke-lingssamenwerkingarchitecVconstructeur: Iwaco BV, Rotter-dam en F.C. de Weger International, Rotter-damaannemer: Dorpswatervoorzieningsorgani-satie OAMP van de Kabupaten IndramayuDe watertorens zijn gebouwd in het kadervan de Nederlands-Indonesische samen-Cement XXXVII (1985)nr. 12werking op het gebied van de drinkwater-voorziening voor de dorpen op West-Java.De capaciteit van een toren bedraagt 180 m3per dag (3000 gebruikers). Uitgangspuntvoor het ontwerp was dat de constructiemoest kunnen worden uitgevoerd door loca-le arbeidskrachten, onder leiding van het lo-cale technische kader. Daarom is gekozenvoor constructies van ferrocement. Deterro-cement kolom heeft een diameter van 2 men draagt het reservoir met een diameter van3 m. Wat het ontwerp in ferrocement extrarelief verleent, is het feit dat een constructievan conventioneel gewapend beton 2 ? 3maal zo duur zou zijn.EERVOLLEVERMELDINGOverkluizing De Boelelaan, AcademischZiekenhuis van de Vrije Universiteit,Amsterdamopdrachtgever: Vrije Universiteit Amsterdamarchitect: architectengroep 69, Amsterdamconstructeur: adviesbureau D3BN, Amster-881damaannemer: Hollandsche BetonmaatschappijBV, RijswijkDe overkluizing van de De Boelelaan vormtin feite een brug-gebouw, als verbinding tus-sen polikliniek en beddenhuis van het Aca-demisch Ziekenhuis. De verbinding omvattwee bouwlagen, ingericht als laboratoriawaartussen een verbindingsgang. De con-structiehoogte diende gelijk te zijn aan dievan de bouwlagen van de aangrenzende ge-bouwen. Deze was te beperkt om de over-spanning van 32 m tussen de pijlers te reali-seren. Daarom is het gebouwdeel opgehan-gen aan boven de normale bouwlagen ge-plaatste liggers van voorgespannen beton.Het gewicht van het verbindingsgebouwwordt via voorgespannen betonkolommenovergedragen op de liggers. De vorm van dedwarsdoorsnede van de liggers varieertsterk in hoogte en breedte. Het oppervlakvan de doorsnede is echter constant. (Zieverder Cement nr. 5 1985)Categorie Bruggen enViaductenIn de categorie Bruggen en Viaducten is deBetonprijs 1985 toegekend aan het Ver-keersplein Leidschendam, waarvan de laat-steuitvoeringsfase dit jaar is voltooid. Eeneervolle vermelding was er voor een spoor-wegviaduct te Arnhem, dat met een geavan-ceerde bouwtechniek is uitgevoerd.BETONPRIJS 1985Verkeersknooppunt Leidschendamopdrachtgever: Rijkswaterstaatarchitect: Rijkswaterstaat i.s.m. architecten-bureau Snieder, Duyvendak en Bakker, Am-sterdamconstructeur: Rijkswaterstaat directie Brug-genaannemer: aannemerscombinatie Flykom,bestaande uit HBW BV, Gouda en Dirk Ver-stoep BV, SliedrechtHet verkeersknooppunt Leidschendam is??n van de drukste kruisingen van autowe-gen in Nederland; er passeren circa 150 000voertuigen per etmaal. Door de nu gereali-seerde oplossing kruist het doorgaande ver-keer ongelijksvloers en wordt het afslaandeverkeer daar overheen geleid. Het knoop-punt telt 4 niveaus, waarvan het hoogste zich21 m boven de omgeving verheft Voor hetdragen van de fly-overs zijn 53 steunpuntengemaakt, ovaalvormige kolommen van ge-wapend beton. Op elke kolom ligt een kapi-teel en opteqtafel, Met een tandopleggingzijn de geprefabriceerde liggers opgelegd opde oplegtafel. Deze tafelconstructie is lood-recht op de rijrichting voorgespannen. (Zieook Cement nr. 6 1982).Veel aandacht is besteed aan de inpassingvan de kunstwerken in het landschap. Zo zijnde taluds onder en naast de landhoofden af-gewerkt met basaltonzuilen en zgn. gras-be-tonstenen.EERVOLLE VERMELDINGOnderdoorgangen in de Pleyroute,Arnhemopdrachtgever: Provinciaal bestuur van Gel-derlandarchitect: W. Korvinusconstructeur: Nederlandse Spoorwegen,sector Betonbouw en ingenieursbureauBMT, Utrechtaannemer: Gebr. Haverkort BV,VroomshoopDe nieuwe wegverbinding tussen Arnhem-Zuid en -West, de Pleyroute, kruist ter plaat-se van het Fort Westervoort de spoorlijn Arn-hem-Zevenaar en de Westervoortsedijk doormiddel van twee onderdoorgangen. Debouwervan is uitgevoerd volgens de methode'schuiven zonder hulpbruggen' (Zie ook Ce-ment nr. 11 1984). Bij deze methode wordthet definitieve spoordek als het ware als eenhulpbrug benut om de rest van de onder-doorgang eronder tekunnen bouwen.Bijzondere aandacht is besteed aan een har-monische inpassing in het landschap, datsterk wordt getypeerd door het Fort Wester-foort en de IJssel.Categorie WaterbouwAls een constructie in de waterbouw is gety-peerd het recentelijk gereed gekomen wind-scherm langs het Calandkanaal, ongetwij-feld voor nog lange tijd het grootste wind-scherm ter wereld. Debereikte harmonie tus-sen functie, vormgeving en constructie leid-de tot toekenning van de Betonprijs 1985 indeze categorie.Cement XXXVII (1985)nr. 12 882BETONPRIJS 1985Windscherm langs het Calandkanaalopdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdamarchitect: architectenbureau Gemeentewer-ken Rotterdamconstructeur: ingenieursbureau Gemeente-werken Rotterdamaannemer: Amco v.o.f., AmstelveenTer verbetering van de bereikbaarheid vande Brittanni?haven is langs het Calandka-naai een windscherm gebouwd. Het schermzal de windhinder voor schepen die de krap-pe Calandbrug passeren, sterk reduceren.Het scherm heeft een lengte van 1700 m eneen hoogte van 25 m boven maaiveld. Er zijn3 gedeelten te onderscheiden (noord-, mid-den- en zuldscherm) met elk een eigen con-structlevorrn.Het noordscherm bestaat uit 49 vlakke be-tonwanden van 10 m hoogte en 10 m breed-te, op een 15 m hoge dijk.Het middenscherm wordt gevormd door 58half-cirkelvormige wanden (diameter 4 m),met een hoogte van 25 m.Een horizontalebalk op 5 m boven het maaiveld, verbindt deschalen over de volle lengte van het midden-scherm.Het zuidscherm bestaat uit22 eveneens half-cirkelvormige wanden, echter met een aan-zienlijk grotere diameter, nl. 18 m. De hoogteis gelijk aan het middenscherm, 25 m.De vorm en configuratie van het windschermzijn voortgekomen uit een architectonischeCement XXXVII (1985)nr. 12studie, geoptimaliseerd met een windtunnel-onderzoek. (Over de constructieve apectenvan met name het zuidscherm. zal.btnnen-kort in Cement worden gepubliceerd.)Categorie WoningbouwDe inzendingen die betrekking hadden opwoningbouw, hebben niet tot toekenning vaneen Betonprijs geleid. Wel is een eervollevermelding toegekend aan het prestigieuzeproject dat door Bredero in Bagdad, Irak, isuitgevoerd. Zonder de technische kwaliteitvan dit buitenlandproject tekort te doen, ishet ronduit verbazend te bemerken dat in hetgeheel geen woningbouwproject uit eigen?land kon worden gewaardeerd. En datterwijlde woningbouw toch de grootste sector inde hele betonbouw is. Jammer!EERVOLL? VERMELDINGWoontorens in Bagdad, Irakopdrachtgever: gemeentebestuur Bagdadarchitect: Ra'ad Carah, gemeentearchitectconstructeur: Bredero Bouw, afd. construc-tietechniek, Bunnikaannemer: Bredero International BV, BunnikDit project bestaat uit 9 identieke woonto-rens voor universiteitsmedewerkers. De to-rens tellen 18 bouwlagen, waarvan 1 onder-gronds. Per woonlaag zijn er vier apparte-883menten. De draagconstructie is van gewa-pend beton, uitgevoerd in gietbouw met eentunnelbekisting. De gevel is geheel opge-bouwd uit geprefabriceerde betonelemen-ten. Ten gevolge van de specifieke architec-tonische eisen was er een grote vari?teit inde te prefabriceren elementen. De toeken-ning van de Betonprijs geschiedde vooral opgrond van het ontwerp en de vervaardigingvan de gevelelementen.Categorie DiversenTot slot de categorie Diversen, dat wil zeg-gen inzendingen die niet pasten in de offici?-le categorie?n. Hoewel in feite slechts onder-deel van een bouwwerk, was als project in-gezonden de pompbehuizing met zuigmon-den voor een gemaal in Suriname (niet afge-beeld). De technische inventiviteit hiervan isbeloond met een eervolle vermelding.EERVOLLE VERMELDINGSlakkehuizen en zuigmonden voorgemaal in de Corantijnrivier, Surinameopdrachtgever: Stork Pompen BV, Hengeloarchitect: Sunecon Paramaribo, Surinameconstructeur: Gebr. Haverkort BV, Vrooms-hoopaannemer: Gebr. Haverkort BV, VroomshoopDe bouw van betonnen slakkehuizen en zuig-monden voor gemalen is altijd gecompli-ceerd. De vormgeving is zodanig dat geenrepeterende bekisting kan worden ontwor-pen, terwijl het uittimmeren van de bekistingzeer arbeidsintensief is. Een goed functione-ren van de pompen vereist een uiterst nauw-keurige maatvoering van het betonwerk. Ge-zien de extra moeilijkheden die bij uitvoeringin ontwikkelingslanden zijn te verwachten,besloot Stork Pompen, Hengelo, voor debouw van een gemaal in Suriname een nieu-we bouwmethode te ontwikkelen. In samen-werking met aannemersmaatschappij Gebr.Haverkort is een prefabricagemethode uit-gedacht, waarbij de slakkehuizen in vier seg-menten worden gemaakt. De prefabricage isin Nederland uitgevoerd. Op de bouwplaatsworden de segmenten met een waterdichtevoegconstructie gemonteerd.J.H.K?hne