C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 626In de kelder en op de beganegrondwasdoordecombinatievanfuncties: parkeren, winkels eneen ontmoetingscentrum, eenopen draagstructuur van kolom-men nodig. Op de eerste verdie-ping, waar de appartementenkomen, zijn in de letterassen debouwmuren geplaatst. In dezeassen zijn op de begane grond ende eerste verdieping betonbalkengeplaatst, waardoor de beganegrond en de verdiepingsvloerenevenwijdig aan de langsgevelsoverspannen. De betonbalkendragen de belasting uit de vloerenen de bouwmuren af naar kolom-men in het gebouw en naar delangsgevels.A f d r a c h t n a a r d ef u n d e r i n gDe samenstelling van de onder-grond maakte een fundering opstaal mogelijk. De keldervloer isuitgevoerd als een betonnen plaatvan250mmdik(fig.2).Daarwaarkolommen hun belasting afdra-gen is de vloer verdikt (fig. 3).De buitenkant van de kelderwordt gevormd door een geslotenbetonnen wand (fig. 4, 5). Terplaatse van de gevels worden debelastingen uit de balken in debegane grond en de eerste verdie-ping dus op deze stijve wand af-gedragen naar de ondergrond.De wand werkt als wandligger enzal de belasting gelijkmatig ver-delen naar de ondergrond.De kelder is, om zettingen enbelastingen op de damwand tebeperken, ongeveer 1,50 m vande belendingen naast as A vrijgehouden (fig. 2). De funderingzou hier aanvankelijk wordengevormd door boorpalen, maardoor de beperkte ruimte kon deboorstelling niet op de juisteplaats komen en werd voor put-ringen gekozen.Tussen de assen A en E werd dekelder op 7,50 m vanaf de gevelgesitueerd, om een inrit van deweg naar de bouwput te kunnenmaken. Doordat deze grond hier-door geroerd was, kon zonder eendure grondverbetering niet opstaalwordengefundeerd.Hierzijnboorpalen gemaakt met daaroverheen funderingsbalken dieaansloten op de kelderwand, dieuitgevoerd is als een hollewand-systeem.K e l d e r w a n dMet geprefabriceerde voorge-spannen betonnen damwandenkan tegelijk een grondkering eneen kelderwand worden gemaakt,zonder een aparte grondkering.Onderzochtisofditsysteeminditgebouwconstructiefmogelijkwas.De volgende aspecten zijn daarbijbekeken:- horizontaal evenwicht (bouw-put-/damwand-berekeningen);- draagkracht;- installeren van de wanden;- waterdichtheid.Ondergrondse parkeergarage in Centrumplan te NoordwijkBetonnen damwandeconomisch alternatiefing. J. van Iterson, constructiebureau H.C. Bogaards ening. P.W. Suijs, Spanbeton BVIn het centrum van Noordwijk wordt binnenkort een nieuw ontmoetings-centrum annex woon-/winkelcomplex in gebruik genomen. Onder het com-plex bevindt zich een parkeerkelder. Als alternatief voor de traditionele stalendamwand is voor de kelderwand een betonnen damwandconstructie toe-gepast (foto 1). Met dit systeem konden grondkering en kelderwand in ??nconstructie worden ge?ntegreerd.1 | Een betonnen Spanwandfungeert als kelderwandvan een ondergrondseparkeergarage inNoordwijkcement 2000 6 27Horizontaal evenwichtDe bouwput bestaat, globaalgezien, uit een driehoekig grond-vlak, met zijden van 65 m langs deHoofdstraat, 76,5 m langs deSchoolstraat en 45 m langs debelendingen (foto 6). De meestbelendende panden wordenoverigens afgebroken. Het meestnabijgelegen pand komt opongeveer 2,50 m afstand te staan,over een lengte van 3,50 m.De panden in de omgeving zijnalle op staal gefundeerd en er zijnnutsleidingen aanwezig op circa2,00 m van de bouwput. De maai-veldhoogte bedraagt grotendeelsNAP + 6,80 m, over een lengte van25 m. Langs de Hoofdstraat ligtdeze echter lager, namelijk opNAP + 5,90 m. Hier wordt debouwput in een open talud gere-aliseerd.C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u w2 | Plattegrond van dekelderverdieping3 | Doorsnede ter plaatse van tussenkolom(detail 3 in fig. 2)4 | Principedoorsnede over de kelderwand(detail 1 in fig. 2)5 | Doorsnede over de hellingbaan(detail 2 in fig. 2)C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 628De damwandberekeningen zijnuitgevoerd met het programmaMsheetengebaseerdopdegrond-parameters, die aan de hand vande sondeergrafieken zijn bepaald(fig. 7).Er zijn twee doorsneden van debouwput berekend, een voor hetzwaarst belaste gedeelte langs debelending en een voor het overigedeel van de bouwput. De dam-wand wordt aangebracht in eensleuf, met een bodembreedte van1,00m.Debodemvandesleufligtop NAP + 6,0 m.- Damwand langs de belending:vrijstaande damwand(niet verankerd)damwandprofiel:Spanwand? 350/65EI-profiel:66,6 x 103kN/m2maaiveldhoogte:NAP +6,50 minheidiepte:NAP +0,00 mplanklengte:6,50 montgravingsdiepte:NAP + 3,60 mgrondwaterstand:NAP + 3,10 m of hogerMveld;max:62 kNm/mkopverplaatsing27 mmgemob. grondweerstand ca. 32%van de max. waarde.- Damwand langs de Hoofd-straat en Schoolstraat:vrijstaande damwand(niet verankerd)damwandprofiel Spanwand?:350/65EI-profiel:66,6 x 103kN/m2maaiveldhoogte:NAP +6,75 minheidiepte:NAP +0,50 mplanklengte:5,60 montgravingsdiepte:NAP +3,10 mgrondwaterstand:NAP + 3,10 m of hoger6 | Situatie rondom debouwplaats ten tijde vanhet inbrengen van deSpanwand7 | Sondering8 | Doorsnede van hetSpanwandtype 350/65C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 6 29Mveld;max:42 kNm/mkopverplaatsing:21 mmgemob. grondweerstand ca. 30%van de max. waarde.Elementtype 350/65 voldoet(fig. 8).- Voorschriften / uitgangspunten:VBC 1995milieuklasse:3 (vochtig in combinatie metdooizouten)dekking betonstaal:min. 30 mmdekking voorspanstaal:min 35 mmvoorspanstrengen:FeP 1860 ?12,5 mm,A = 93 mm2betonstaal:FeB 500 HKDe doorsnedeberekening van deSpanwanden en hoekpalen zijnuitgevoerd met het computer-programma `SPAN' conform deVBC. De elementen worden ge-controleerd op:- rekenmoment met behulp van`SPAN';- dwarskracht;- toetsing transportfase;- capaciteit dwarsrichting;- ontkisten;- hijsen en stapelen van deelementen;- toetsing inbrengfase.DraagkrachtHet draagoppervlak van eenelement komt ongeveer overeenmet een betonpaal met de afme-ting van 450 x 450 mm2. Op eenelement zou een grote belastingkunnen worden toegelaten in dezandlagen beneden NAP -2,0 m.Voor de grondkering tijdens debouwfase was een damwand-lengte van minimaal 6,50 mnodig. De punt van de damwand-plank stond dan net boven eenklei-/veenlaagenzoubijbelastingdoorponsen.Het langer maken van de dam-wandplanken en op een dieperelaag funderen was geen optie. Dedamwand zou dan veel stijver zijndan de staalfundering van dekelder binnen de buitenwanden.Er ontstaan dan te veel zettings-verschillen, die aanleiding geventot scheurvorming.Daarom is gekozen voor de moge-lijkheid de belasting uit de hoofd-constructie naar de keldervloer afte dragen via tegen de kelderwan-den te storten kolommen. Dedamwandelementen zijn daarbijaan de keldervloer gekoppeld meteen ingestorte stalen constructie(foto 9).Op deze wijze is de totale gebouw-belasting in hetzelfde zandpakketgefundeerd. Hierdoor werd hetmogelijk het zettingsgedrag vande damwandelementen op gelijkniveau te houden met de zettin-gen van de hoofdconstructie.In de hoofdassen werden kolom-men geplaatst onder de hoofdbal-ken van de begane grond en deeerste verdieping en ook daartus-sen, ter plaatse van de gevelpe-nanten die een gedeelte van devloeren, de balkons en het gevel-metselwerk dragen. Om dezebelastingen in de kolommen teleiden, het metselwerk te kunnenplaatsen en de damwand aan debegane grondvloer te koppelen,is over de wanden een randbalkgestort.Doordat de belasting nu gecon-centreerd op de rand van dekeldervloer wordt overgebracht,warenlangsdekelderwandenver-dikte stroken nodig om de belas-ting te spreiden en de momentenen ponskrachten op te kunnennemen (foto 10).Installeren van de wandenHet inbrengen van de damwan-den is het meest kritisch. Span-wanden worden door vibreren en9 | Een stalen constructie zorgt voor de koppeling aan de keldervloer10 | Verdikte stroken langsde vloerrand zorgenvoor belastingsspreidingen opname van momen-ten en ponskrachtenC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 630eventueel bijspuiten ingebracht,dit om betere plaatsing en water-dichtheid te garanderen. Alsgevolg van het intrillen van dedamwand kan verdichting van dezandlagen optreden. Dit kanschade aan de op staal gefun-deerde belendingen veroorzaken.Om risico's zoveel mogelijk tebeperken, kan een aantal maatre-gelen worden genomen:- Een zwaar trilblok kiezen meteen grote amplitude. Tijdenshet intrillen moeten trillings-metingen worden gedaan aande belending;- Een sleuf graven ter plaatsevan het damwandtrac? tot 1 ?1,5 m onder het maaiveld. Ditbeperkt de lengte waarover dedamwandplank door de drogegrond moet worden ingetrild;- De damwandplanken voorzienvan ingestorte injectielansen,waardoor tijdens het intrillenonder hoge druk geringehoeveelheden water wordengepompt (flu?datie);- De planken voor te boren meteen avegaarboorstelling.Hierbij kan gekozen wordenuit twee methoden:- De avegaar de grond inborenen terugdraaiend trekken.Hierdoor krijgt de grond eenlossere pakking, zodat deelementen gemakkelijkerkunnen zakken. Verdichtingvan de losgewoelde grond isechter weer mogelijk;- De avegaar de grond inborentot inbrengniveau en hetboorgat tijdens het trekkenvan de avegaar vullen met eencement-bentonietsuspensie.Deze moet dan enkele urenverharden, alvorens de ele-menten in te trillen. Deinklemming van de elementenwordt verkregen door deverharding van de suspensie.Over het gedeelte van deelementen die in het zichtkomen is deze cement-bento-niet goed te verwijderen.Gekozen is voor deze laatstemethodeenerzijnvervolgenstril-lingsmetingen uitgevoerd.Tijdens de uitvoering onttrokkende droge bovenlagen van zandveel water aan de cement-bento-nietkolommen, waardoor versnel-de verharding van dit mengseloptrad.Tehogetrillingsinvloedenwaren het gevolg. Verbeteringenmet vertragers in de suspensiehebben voordelen opgeleverd.Het inbrengen van de elementenin een voorgeboorde cement-bentonietwand blijft kwetsbaar.Dit betreft vooral het afstemmenvan boren en het inbrengen vande elementen met geavanceerdmateriaal.In tweede instantie zijn de ele-menten ingebracht onder voor-en bijspuiten met water. Dezemethode is succesvol geweestvoor zowel de trillingen, als voorhet inbrengen van de elementen.Door het grote aantal factoren datvan invloed is op het trillings-niveau blijkt het moeilijk de juistemethodevaninbrengentekiezen.Tijdens de uitvoering kan het dusnodig zijn de werkwijze te veran-deren of aan te passen.WaterdichtheidHet grondwater bevindt zich opongeveer 0,5 m onder de boven-kant van de keldervloer en kan inde winterperiode hoger staan. Eris geen waterdichte aansluitinggemaakt. Om het risico van eenstijgendegrondwaterspiegelindetoekomst te vermijden, is tussende damwandelementen en devloerrand een persslang aange-bracht. Deze wordt opgepomptmet persmortel als er lekkage ont-staat (foto 11).Dewaterdichtheidtussendedam-wanden onderling wordt ver-zorgd door een rubber waterslot,dat de naad tussen de elementengoed afsluit. Een gedeelte vande elementen is extra beveiligddoor plaatsing in een geboordecement-bentonietkolom. sProjectgegevensopdrachtgever en hoofd-aannemer:fa. Wed. Kl. van der Wiel, Noordwijkarchitect:Architectenbureau Van Manen BV,Noordwijkconstructeur:Bouwkundig constructiebureau H.C.Bogaards, Katwijkonderaannemer kelder:Spanbeton BV, Koudekerk a/d Rijn11 | Door persmortel in eenpersslang te pompen kanwaterdichtheid ook bijeen stijgende water-spiegel worden gegaran-deerd