VERDICHTERBETON, STAAL EN MENSENEen vak apart!De hier opgesomde ontwikkelingen komen allemaal uit dewapeningssector. Van integratie tussen de wapeningsindus-trie en het er aan voorafgaande ontwerpproces alsook de er opvolgende activiteitenvan de hoofdaannemer isechter nauwe-lijks sprake. En toch ligt daar een potentieel aan verbetering.In het ontwerp is maar spaarzaam sprake van rationalisatie,laat staan van aandacht voor specifieke problemen met be-trekking tot arbeidsomstandigheden. Zo komt men in tijd-schriften - zelfs in Cement!- illustraties tegen van aanbevolendetails, zoals 'open stekken', die in de praktijk zonder aanvul-lende bescherming levensgevaarlijk zijn.Betrekkelijk eenvoudig kan worden nagegaan hoeveelwerknemers er in de bouwzijn en welk verloop daar inzit. Effi- en SBR-publikaties geven die getallen. Sinds1970 ishet aantal CAO-werknemers van 280 000 tot 220000gedaald. Over de produktiviteit zegt dat echter nog niets.Enerzijds leidt technologische vernieuwing tot een afnamevan het benodigde aantal medewerkers. Anderzijds doen detoenemende complexiteit, de afname van de werktijd doorATV, alsmede relatieve afname van ervaren medewerkersdoor VUT en gebrekkige scholing de behoefte aan medewer-kers weer stijgen.Dat de hele materie constante aandacht no-dig heeft, bewijst het aantal arbeidsongeschikten uit de bouw.Datzijn er namelijk 80 000, ofwel meer dan ??n op iedere driewerkenden.Volgens een recent, representatiefonderzoek van de Beton-vereniging worden wapeningstekeningen voor nog geen 25%met een CAD-systeem wordt vervaardigd, tegen 40%van devormtekeningen. Toch kunnen wapeningstekeningen inprincipe automatisch informatie doorgeven aan de wape-ningscentrale. Het proces van prijsvorming en produktie zoudaarmee enorm worden verbeterd.Men bedenke daarbij dat het nog steedsalsnormaalwordt er-varen, dat 90%van de definitieve wapeningstekeningen 4 da-gen voor aflevering van de wapening op de bouwplaats, nogbinnenmoetkomen. Kortomeen geweldig gebied van opzichdure rationalisatie met, gezien de mogelijkheden die deEuro-codes gaan bieden, het potentieel van een grote Europesemarkt. Voorwaarde isdat de betrokkenenzich gezamenlijkopde voorliggende problematiek richten en een integrale aan-pak nastreven.900Verloop van verwerkte hoeveelhedenbeton en betonstaal en aantal vlechtersHoeveel mensen we er uiteindelijk voor nodig hebben, wetenwe niet.Wel wetenwe zeker dat het goede moetenzijn,die be-reid zijn buiten hun eigen segment te kijken en met anderebranches samen te werken. Het is niet alleen een zaak vantechnologie push, van onderaf, maar ook een uitdaging aanhet management in de bouw.Lichtpuntjes; van kennis tot systeemDe artikelenserie 'Wapenen, een vak apart' in dit tijdschriftvormt natuurlijk een bijdrage. Vanstofter kennisname moethet echter nog een gebruikt systeem worden. En daar is meervoor nodig. Een belangrijke rol isweggelegd voor het Neder-landse samenwerkingsverband SITRUB (Sectoroverleg In-formatie Technologie Ruwbouw Beton), bestaande uit 2hoofdaannemers, 2 wapeningscentrales en 2 constructiebu-reaus, metalsdoel de rationalisatievan het gehele wapenings-proces te bevorderen en, waar mogelijk, te implementeren.Dat laatste is gelukt op het gebied van het automatisch over-dragen van gegevens tussen CAD-model en fabriek, met hetoverdrachtsformaat WUF (Wapenings-Uitwisselings-For-maat).Op hetzelfde gebied vindt er aan de TU Delft een onderwijs-experimentplaats,waarbij de studenteen in betonontworpenbouwwerk bestaande uit kolommen, doorgaande liggers enplaten invoert in een CAD-station. Dit CAD-systeem is metzijn menustructuur de student niet alleen behulpzaam bij hetinvoerenen detaillerenvan het ontwerp;de computerwijstdestudentonverbiddelijkop allefouten die wordengemaakt. Decomputer trektvervolgens,nadat allescorrectisbevonden, dehoeveelheden uit en bepaalt de prijs van het bouwwerk. Destudent wordt vervolgens uitgenodigd de constructie verderop kosten te optimaliserendoor metdeverschillendeparame-ters te spelen. Ook hier dus een integrale benadering ter ver-hoging van het inzicht op het gehele bouwproces.92betonmortelbetonstaalmatten-\Ibetonstaal (stavenmatten)0-600500400300200600E700xWapening en produktiviteitIllustratiefvoor deze problematiek is de betonbouw. De gra-fiek toont het verloop van de verwerkte hoeveelheden beton-mortel en wapeningstaal (zoweltotaal alshet aandeel geprefa-briceerde matten) en het aantal vlechters.De daling van het aantal vlechters, van rond de 8 000 tot min-der dan 3 000 is significant. De hoeveelheid wapeningsstaalneemt afdoor het verhogen van de staalkwaliteitvan FeB240,via FeB 400 naar FeB 500. Het aandeel van geprefabriceerdematten is toegenomen van 16%tot 53 %. Voorts is thans bijnade gehele produktie, wat betreft knippen en buigen, overge-nomen door de wapeningscentrale, waar het proces, onderdak en met NC-bestuurde machines, wordt uitgevoerd.Het kwalitatiefals slecht ervaren werk in het vlechtbedrijfisdus sterk afgenomen en, waar mogelijk, verbeterd.Cement 1993 nr. 5 31