themaAfweging tussen nieuw en bestaand7201238themaAfweging tussenen bestaandAnalyse constructie Energiehuis maakt`huis van de podiumkunsten'mogelijkAfweging tussen nieuw en bestaand 72012 391 Het Energiehuis, hier gezien vanuitmachine- en ketelhal 2, wordt gerenoveerden zal als`huis voor de podiumkunsten'eenculturele functie krijgen2 Machine- en ketelhal 1 in de jaren twintigvan de vorige eeuwHet gebouw bestaat uit zes voormalige machine- en ketelhallenin verschillende bouwstijlen. Deze ruimten worden omge-vormd tot concert-, theater en popzalen. In 1905 is het eerstegedeelte van het Energiehuis, machine- en ketelhal 1, alsgemeentelijke elektriciteitscentrale in gebruik genomen(foto 2). In de deze ketelhal komt een muziekzaal, in de machi-nehal komt een grand caf?. Het middendeel, machine- en ketel-hal 2, stamt uit 1918. Hier komen de cursusruimten, de (dans)studio's en een theaterzaal. Het laatste en grootste bouwdeelvan het Energiehuis, machine- en ketelhal 3, dateert uit 1928.In dit gedeelte komen onder andere een middenzaal (een zoge-naamde vlakke vloer) en de grote en kleine popzaal. Tevens zijnin dit deel diverse kleinere ruimten gelegen.nieuwHet voormalige gebouw van het GemeentelijkEnergiebedrijf aan de Noordendijk in Dordrechtwordt verbouwd en gerenoveerd. Het Energiehuiswordt een regionaal `huis voor de podiumkunsten'voor de Drechtsteden en biedt straks plek aandiverse culturele instellingen. Met zijn omvang vancirca 14 000 m2behoort dit project tot ??n van degrootste herbestemmingsprojecten van Nederland.Bij de renovatie is goed overwogen welke delenkonden worden hergebruikt en waar nieuwbouwbeter was.1ing. paul noomenIMd Raadgevende Ingenieurs2Afweging tussen nieuw en bestaand7201240themaRenovatieIn 2010 werd begonnen met de sloopwerkzaamheden. Eengecertificeerde asbestsaneerder begon met het leegmaken vande binnenzijde van het gebouw. Het ging vooral om het verwij-deren van de diverse tussenvloeren uit de periode van 1955 toten met 1980. In die periode is het gebouw in gebruik geweestals kantoor annex opslaggebouw.De renovatie wordt gefaseerd uitgevoerd. Evenals de opbouwvan het bestaande gebouw, kent ook de renovatie drie verschil-lende fasen.Machine- en ketelhal 3In de eerste fase ging het om machine- en ketelhal 3. Zoalseerder gesteld, zijn in ketelhal 3, het hoogste deel van het Ener-giehuis, de popzalen gelegen. De betonvloer was hier opgelegdop stalen liggers. Deze was voorzien van een asbestbeplatingwaarop een laag beton was gestort. Daardoor moest decomplete vloer worden verwijderd. Alleen de stalen liggers zijnblijven zitten (foto 3). Over deze stalen liggers is een nieuwestaalplaatbetonvloer aangebracht. Hier is gekozen voor eenrelatief zware vloer met een totale dikte van 330 mm. Ditvanwege de hoge belastingen en het gevaar van trillingen bijeen dansende menigte.Doordat de kleine popzaal onder de grote popzaal is gelegen,was het niet mogelijk om veel kolommen te plaatsen onder devloer van de grote popzaal. De belasting uit de grote popzaalgrijpt dus zeer lokaal op de fundering aan. Aangezien dezeonvoldoende kon worden gespreid over de bestaande palen,OntwerpIn het ontwerp van het Energiehuis is rekening gehouden methet historische karakter van het industri?le erfgoed. Debestaande uitstraling wordt zoveel mogelijk gehandhaafd. Zoworden de nieuwe zalen direct onder de dakspanten geplaatst,zodat het publiek de oude constructie kan ervaren.De belangrijkste bouwkundige ingreep is de `snede'(fig. 4 en 5): een met glasdaken afgedekte verkeerszone over devolle lengte van het 100 m lange complex. De snede bepaalt deori?ntering in het gebouw, brengt daglicht in het hart en isingericht met trappen die het publiek naar de theater- enpopzalen voeren. De huidige gevels worden gerestaureerd en erkomen twee nieuwe entrees aan de beide uiteinden van de`snede'.Bestaande constructieOp basis van uitgebreid archiefonderzoek en een opname vande constructie in het werk is de bestaande constructie inAutoCAD uitgetekend. Deze tekeningen vormden de basisvoor de ontwerpwerkzaamheden en de uiteindelijke werk-tekeningen.De bestaande constructie is gefundeerd op houten palen.Gezien de ervaringen in Dordrecht met houten paalfunderin-gen, is een onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit. Dit onder-zoek bestond uit een hoogtemeting van de lintvoegen en eenlaboratoriumonderzoek naar de houtkwaliteit. Uit dit onder-zoek kwamen geen grote onvolkomenheden aan het licht.3Afweging tussen nieuw en bestaand 72012 413 De complete vloer in machine- en ketel-hal 3, op de stalen liggers na, moestworden verwijderd vanwege asbest4 Artist's impression van de`snede'over detotale 100 m lange lengte van het com-plex, gezien vanaf de buitenzijdebron: Jonkman Klinkhamer architecten5 Het glasdak van de`snede', hier gezienvanuit machine- en ketelhal 1, is deelsop een bestaande wand opgelegd, endeels op een nieuwebron: Jonkman Klinkhamer architectenSnedeAls rode draad door het project loopt de `snede' door de ketel-hallen van alle drie de bouwdelen. Over de hele lengte van hetgebouw is het bestaande dak in deze verkeerszone verwijderd.Echter, de constructie in de vorm van de spanten is blijvenzitten. Het glasdak is opgelegd op de bestaande wand tussen demachinehal en de ketelhal en een nieuwe wand, die in de drieketelhallen is geplaatst. In ketelhal 3 bestaat de nieuwe wand uitkalkzandsteen. Deze is gefundeerd op de nieuw aangebrachtefundering. In ketelhal 1 en ketelhal 2, waar de fundering niet isversterkt, bestaat de wand uit een staalconstructie die wordtbekleed.DuurzaamheidIn het constructief ontwerp van het Energiehuis staat decombinatie tussen bestaand en nieuw centraal. Er is onderzochtwelke delen van de oude constructie konden worden gehand-haafd en welke beter konden worden vervangen. Daarbij isoverwogen of hergebruik economisch is. Uitgevoerd als nieuw-bouw zou het Energiehuis ruim 40 miljoen kosten. Renovatievan het centrale complex vergt 33 miljoen.Ook is gekeken naar de duurzaamheid. Soms bleek het verstan-diger om delen te slopen en opnieuw te bouwen, dan te proberenmet veel materieel verbruik de bestaande delen te handhaven. moest de fundering plaatselijk worden versterkt. Onder dit deelvan het gebouw is geen kelder aanwezig, dus dit kon relatiefeenvoudig worden gerealiseerd. In de bestaande beganegrond-vloer zijn gaten gezaagd waar tubex-groutinjectiepalen in zijnge?nstalleerd. Hierover zijn nieuwe poeren aangebracht. Opdeze nieuwe fundering is de staalconstructie van de popzalenopgebouwd. De bestaande vloeren van machinehal 3 blijvengoed bruikbaar, zodat in dit deel van het gebouw geen groteconstructieve ingrepen nodig zijn.Machine- en ketelhal 2In de volgende fase werd begonnen met de werkzaamheden inmachine- en ketelhal 2 (foto 1). Door de nieuwe functies washet nodig in dit deel diverse nieuwe vloeren aan te brengen.Onder dit bouwdeel is een kelder aanwezig, die onder degrondwaterstand is gelegen. Het versterken van de fundering isin dit deel technisch niet eenvoudig. Om deze reden is gekozenvoor het aanbrengen van lichte vloeren. Gekozen is voorhouten vloeren opgelegd op een staalconstructie waarover eenzwaluwstaartvloer is aangebracht. De bestaande fundering vandit deel bestond uit een dikke betonvloer, opgelegd op dehouten palen. De nieuwe staalconstructie draagt rechtstreeks afop de betonplaat. Op die plaatsen waar de belasting uit destaalconstructie door de betonplaat over onvoldoende palenwerd gespreid, is de bestaande betonconstructie verstijfd meteen aangebrachte betonrib. Deze rib is bovenop de betonplaataangebracht.Machine- en ketelhal 1In de laatste fase zijn de werkzaamheden in machine- en ketel-hal 1 gestart. In dit deel, waar het grand caf? en de muziekzaalzijn gelegen, zijn geen grote constructieve ingrepen benodigd.Wel is op een aantal plaatsen de bestaande vloer versterkt. In deoorspronkelijke oude situatie zaten er in deze vloer vides, die ineen later stadium waren dichtgelegd. Deze delen zijn verwij-derd en de oorspronkelijke vides zijn dichtgelegd met stalenliggers waarover een staalplaatbetonvloer is aangebracht. pRoJecTgegevensproject Energiehuisopdrachtgever gemeente Dordrechtarchitect Jonkman Klinkhamer architectenadviseur constructies IMd raadgevende ingenieursonderzoek paalfunderingen Fugro bvprojectbegeleiding bbn adviseurs, Houtenaannemer Van Wijnen West bvoplevering eind 20124 5