Licht betondoor ing. J. J. SmeeleOver bovengenoemd materiaal werd door dezelfde schrijver in het tijdschrift'Bouw' van 27 augustus 1949 en 7 januari 1950 een tweetal artikelen gewijd naaraanleiding van een studie van ingenieur M. ]. Chefdeville, hoofd van de4ienstOnderzoek van Materialen aan de 'Laboratoires du B?timent et des TravauxPublics' verschenen in het tijdschrift 'Techniques et Mat?riaux' uitgave van het.,'Centre Scientifique et Technique du B?timent', nr 29, januari 1949, gevolgddoor een artikel in 'Cement' 1950, nrs 19-20, met een bespreking van het doorOtto Graf, Professor aan de Technische Hogeschool te Stuttgart, geschrevenboek 'Gasbeton, Schaumbeton, Leichtkalkbeton' en in 'Cement' 1950, nrs 22-24een bespreking van een rapport van ingenieur R, Dutron, directeur van hetLaboratorium van Onderzoek en Contr?le van de Bedrijfsgroep van de BelgischePortland Cement Fabrikanten.Nu, door gebrek aan metselstenen en geschoolde arbeidskrachten,men weer meer in prefab-onderdelen gaat denken en ontwerpen,waarbij het licht beton een belangrijke rol kan spelen, vooral methet oog op akoestiek, isolatie en gewichtsbesparing van bouw-onderdelen, staat dit materiaal weer in het brandpunt van de be-langstelling. Het aantrekkelijke van lichte betonwaren is, dat mener met enige fantasie alle denkbare goede eigenschappen aan kantoedenken.Door de vele graduele verschillen van licht tot vrij zwaar, de zeervele uitvoeringsvormen en de nogal schaarse litteratuur (zie hier-boven) komen er, zacht uitgedrukt, wel eens misverstanden voortussen fabrikant en afnemer.De aangeduide eigenschappen kunnen o.a. zijn: goede warmte-isolatie, geluid-absorptie, vochtwerend (niet capillair), vocht-bestendig, onbrandbaar, vorstbestendig, bestand tegen schim-mels en rot, spijkerbaar, zaagbaar, licht en gemakkelijk hanteer-baar, decoratief, geen condens, enz. De zoekenden op dit gebiedbeschouwen daarom iedere publicatie met de grootste aandacht.Het nieuwste boek op dit gebied 'Les b?tons l?gers' door J. P.L?vy, uitgave van Eyrolles-Parijs, behandelt de productie, eigen-schappen en toepassing van licht beton. Het is geen geringe taak-stelling dit in ca 200 bladzijden te omschrijven, waarin de heerL?vy naar onze mening dan ook niet ten^volle geslaagd is. Tochmoeten wij respect hebben voor de durf en ook voor de kennisvan de schrijver.Hij verdeelt de lichte betonproducten op de bekende wijze naarde samenstellende delen in: beton met lichte organische enlichte anorganische toeslagmiddelen, gasbeton, schuimbeton, enz.Hiervan worden de samenstelling, krimp, soortelijk gewicht,warmte-geleidingsco?ffici?nt en eventueel specifieke eigenschap-pen uitvoerig en helder uiteengezet. Daarna volgen bouwkundigedetails en productiegegevens, waaronder te gebruiken mallen,machines en prijzen, welke laatste voor ons hoogstens enige ver-gelijkende waarde hebben. Veel aandacht besteedt de schrijverook aan het maken van licht beton op het werk, zoals hier inNederland nog weinig voorkomt, maar bijv. op NederlandsNieuw-Guinea op betrekkelijk grote schaal geschiedt volgens hetook in het boek genoemde Isolex-proc?d?. Een voordeel hier-bij is, dat bij normale werktemperatuur, dus zonder stoombehan-deling, een schuimbeton ontstaat.Toen in de loop van 1953 van de zijde van de Bataafsche PetroleumMaatschappij aan de Hollandsche Beton Maatschappij werd ge-vraagd naar een geschikte bouwstof voor woningen in Nieuw-Guinea, welke bouwstof moest voldoen aan de navolgende eisen:licht gewicht, waterdicht, goed isolerend en, waar de vracht-prijzen in dit geval een grote rol speelden, zo weinig mogelijk aante voeren materialen, viel, na enige studiereizen naar Frankrijk,de keuze op het hierboven genoemde Isolex-proc?d?. In Frankrijkwerd een bezoek gebracht aan bouwplaatsen te Thionville,Lorquin, Meulon, Colombes en Antibes, alwaar dit materiaal inde vorm van:ongewapende elementen van 2 i x 0,15 m,gewapende elementen van 2,50x2,50x0,07 m en5,00x2,00x0,15 m,vloerelementen en bouwstenen van 0,40 x 0,40 x 0,20 mop de bouwplaatsen werd vervaardigd. Laatstgenoemde bouw-stenen werden o.a. toegepast te Antibes vooreen aantal woningen.Thionville: woningen, detail van de behandeling van de montage-elementen emulsiohneuze Isolex, 1000 I, voor het maken van beton vullen van de vormen met schuimbetonmortelCement 7 (1955) Nr 11-12298aanvoer van de Isolex schuimbetonplaten Lorquin: feestzaal in aanbouw met Isolex blokken van 50 x 50 x 20 cm2Voor Nieuw-Guinea werd toen besloten tot het ter plaatse ver-vaardigen van holle stenen van dusdanige grootte, dat ze nog ge-makkelijk hanteerbaar waren. Hiervan worden nu door de Hol-landsche Beton Maatschappij voor rekening van de BataafschePetroleum Maatschappij en het Gouvernement woningen gebouwdin Sorong, Steenkool, Manokwari, enz.Het mengen geschiedt in een speciale molen (?mulsionneuse),waarin eerst de emulsie met water tot schuim wordt geslagen,waarna aan de draaiende molen cement en zand worden toege-voegd. Het vullen van de mallen of bekisting kan pneumatischdoor middel van een naast de machine gemonteerde compressormet rubberslangen geschieden, zonder merkbare invloed op hetvolumegewicht.Wat betreft het hoofdstuk houtvezel- en zaagselbeton is hetmerkwaardig, dat de schrijver Durisol-Mevriet niet noemt,een reeds 25 jaar toegepaste Nederlandse vinding, tijdens delaatste wereldoorlog in Zwitserland sterk opgekomen en vandaarover de wereld verbreid, ook in Frankrijk, geproduceerd.Dit houtmot-cementproduct laat zich opmerkelijk goed combi-neren met stalen wapening, betonnen deklagen, enz., waardoorbouwelementen ontstaan, die bijv. tegelijk een ?solerende, af-sluitende en dragende functie kunnen vervullen.Ook de geluidabsorberende Acuston tegels worden volgens ditproc?d? vervaardigd.In zijn slotwoord zegt L?vy terecht, dat bij nadere beschouwing'Les b?tons l?gers' met beton en met elkaar alleen gemeen heb-ben, dat zij gebonden worden met een hydraulisch bindmiddel.Een overzichtelijk staatje geeft het gebied, waarin soortelijk ge-wicht, druksterkte en warmtegeleidingsco?ffici?nt van de ge-bruikelijke soorten licht beton liggen. Bij de houtwolcement-platen geeft de schrijver op, dat de druksterkte niet werd geme-ten. Dit zal wel zijn, omdat het bezwijkpunt bij deze materialenniet scherp te bepalen is.Neemt men de bezwijkgrens bij 10% vervorming, een subjectievemaar practische maatstaf, dan zijn ons waarden van druksterktenbekend van 15--20 kg/cm2.Wat wij tevergeefs zochten zijn enkele problemen, die o.i. tochwel even aangeduid hadden mogen worden:de toepassing van kunstharsen, waardoor het licht beton elasti-scher wordt en de treksterkte toeneemt, voorwaar geen geringevoordelen.De kosten van de grondstoffen: Polyvinylchloride, polyvinyl-alcohol, polyvinylacetaat, enz. maken de toepassing alsnog beperktSommige leveranciers, vooral de Duitse, zijn hun prijzen delaatste tijd echter drastisch aan het verlagen.Ook het waterafstotend maken van cementproducten met sili-conen lijkt ons het beschouwen waard. De grote Franse fabriekRh?ne-Poulenc te St. Fons neemt momenteel proeven om sili-conen tijdens de verwerking aan het cement toe te voegen, waar-bij eerst na de binding de hydrophobe-werking m?g ontstaan.Bij de practische problemen wordt weinig over de omhulling vande stalen wapening gesproken. Toch achten wij dit een belangrijkprobleem, daar men ook in ons land bij de poreuze gewapendedakplaten (waarbij de wapening, slechts van een cementhuidjevoorzien, wordt aangebracht) wel eens wat licht overheen stapt.woningen te Antibes (nog niet afgewit) woningen te Antibes290 Cement 7 (1955) Nr 11-12Isolex mortel met de consistentie van een dunne pasta, voldoende vloeibaarIn Duitsland drenkt men de wapening wel in bitumen. De corro-siebestendigheid is dan uitstekend, doch de aanhechting echtergering; de wapening wordt slechts vastgehouden door haken aande uiteinden of door aangelaste dwarsstaven. De vereiste weer-stand tegen glijden is dan vaak eerst aanwezig na een zekere vorm-verandering, waarbij de platen doorbuigen; ondanks deze bezwa-ren, die wij alsjnilde critiek bedoelen, menen wij te kunnen con-cluderen, datj. P. Levy een bruikbaar naslagwerk heeft geschreyen.Blijft ons nog een algemene opmerking.Uit de dagblad- en vakpers heeft men de laatste tijd geregeldkunnen lezen, dat om de woningbouw te kunnen bespoedigenmen meer gebruik dient te maken van montagebouw, waarbijhet licht beton als vul- en ook draagmateriaa! om de hierbovenreeds aangehaalde eigenschappen een belangrijke rol zal spelen.Het gaat hier dus om vooraf gereedgemaakte, liefst gestandaardi-seerde onderdelen, op fabriek of bouwterrein vervaardigd.pneumatisch transport van Isolex mortel op het bouwwerkZolang er echter voor elke Gemeente verschillende voorschriften hier-omtrent bestaan, zal elke fabrikant van prefab-elementen huiverigzijn, deze in voorraad te maken.Er zijn gevallen bekend, dat de ene Gemeente goedkeurt, wat deandere afkeurt, met het gevolg, dat de fabrikanten eerst proef-stukken moesten maken, die de betreffende Gemeente keurt,waarna eerst tot de aanmaak kan worden overgegaan.Een begin van samenwerking betreffende montagebouwheeft men onlangs kunnen constateren tussen de gemeentenAmsterdam, Rotterdam en Den Haag om zodoende te komen totopvoering van productiviteit door arbeidsbesparing.Zou men kunnen komen tot landelijke voorschriften, dan zal zeerzeker de levertijd van prefab-onderdelen aanmerkelijk korter worden(levering af voorraad) en zullen de prijzen o./, nog belangrijk zakken.Light Concreteby Ing. J. j. Smeele addition to his review of the book 'Les b?tonsl?gers by J. P. Levy, the reviewer gives an accountof his experience with prefabricated houses offoam concrete.The book deals with the production, the proper-ties and the application of light concrete. Thismaterial possesses many properties which renderit very suitable for prefabricated constructions;depending on the composition, it is suitable forfilling hollow elements as well as for load-bearingsupporting elements. Because of the shortage ofbricks and labour, great interest is centred uponprefabricated constructions. However, as long asevery municipality has its own particular regula-tions, the concrete ware manufacturer cannotbuild up a stock. If the regulations are standardisedthroughout the entire country, delivery periodswill become short and prices will be considerablyreduced.The reviewer describes prefabricated houses offoam concrete erected by the Hollandsche BetonMij. for the Bataafsche Petroleum Maatschappij onNew Guinea which are extremely satisfactory.B?ton l?gerpar M. l'Ing?nieur }. j. SmeeleOutre le compte-rendu du livre 'Les B?tonsL?gers' par). P. Levy, le rapporteur communiqueson exp?rience en ce qui concerne les logementspr?fabriqu?s en b?ton-mousse. Le livre traite de laproduction, des qualit?s et de l'emploi du b?tonl?ger. Ce mat?riel poss?de de nombreuses bonnespropri?t?s pour les constructions pr?fabriqu?es;selon sa composition, il est indiqu? pour les ?l?-ments de remplissage et pour les' ?l?ments desupport. La construction pr?fabriqu?e a pris uneimportance consid?rable par suite du manque depierre ? b?tir et de main-d'oeuvre sp?cialis?e.Mais tant que chaque commune aura ses. propresr?glements, le fabricant d'agglom?r?s en b?ton nepourra pas faire de r?serves. Avec des r?glementsr?gionaux le d?lai de livraison des ?l?ments depr?fabrication sera bref et le prix pourra baissersensiblement.Le rapporteur d?crit des logements pr?fabriqu?sen b?ton-mousse, construits par la 'HollandscheBeton Maatschappij' en Nouvelle Guin?e pour lecompte de la 'Bataafsche Petroleum Maatschappij',logements qui donnent enti?re satisfaction.Leichtbetonvon ?ng. j, J. SmeeleNebst der Besprechung des Buches 'Les b?tonsl?gers' von J. P. Levy berichtet der Rezensent ?berseine Erfahrungen mit Montagewohnungen ausSchaumbeton.Das Buch behandelt die Erzeugung, die Eigen-schaften und die Verwendung des Leichtbetons.Dieses Material besitzt f?r Montagebau viele guteeigenschaften; es ist, je nach seiner Zusammen-stellung sowohl f?r F?ll-als f?r Tragkonstruktions-elemente geeignet. Durch den Mangel an Mauer-ziegeln und an geschulten Arbeitskr?ften steht derMontagebau im Brennpunkt des Interesses. So-lange jedoch jede Gemeinde ihre eigenen Vor-schriften hat, kann der Betonwarenfabrikant nichtauf Vorrat arbeiten. Wenn aber Vorschriften er-lassen werden, die f?r das ganze Land gelten, wirddie Lieferzeit f?r Montage-Elemente abgek?rztund der Preis erheblich erm?ssigt werden k?nnen.Der Rezensent beschreibt Montagewohnungenaus Schaumbeton f?r die Bataafsche PetroleumMaatschappij auf Neu-Guinea, gebaut von derHollandsche Beton Maatschappij, die sich ausge-zeichnet bew?hren.Cement 7 (1955) Nr 11-12 300