? ? ?Worden utilitaire en civieltechnische bouwprojecten steeds complexer?Men leest en hoort nogal eens de verzuchting: 'Het leven wordtsteeds complexer!'. Vaak gaat het dan om de wereld zoals die zichaan onze kinderen voordoet in vergelijking met wat wij in onze jeugdhadden te verwerken. Maar op symposia en congressen in de bouw-kundigesfeerwordt ook verkondigd dat vandaag de dag de projectenveel complexerzijn dan toen wij net de school- ofcollegebanken ach-ter ons lieten.V??r we hierop nader ingaan moeten we afspreken wat we onder'complex' verstaan. Ik wil afspreken dat 'complex' hetzelfde is als 'in-gewikkeld'. Een opgave is complexer- ofingewikkelder - naarmate deoplossing door meer aspecten wordt be?nvloed ?n naarmate de as-pecten elkaar ook onderling meer be?nvloeden. Hoe meeraspectenen onderlinge afhankelijkheden in het spel zijn, hoe moeilijker hetvoor ons brein is om het gehele systeem te overzien en te besluitenaan welk touwtjeje moettrekken om een gewenst effect te bereiken.De vraag is nu ofbijvoorbeeld voor Ferdinand de Lesseps het ontwer-pen en het graven van het Suezkanaal met de technische hulpmid-delen van zijn tijd een ingewikkelder opgave was dan ontwerp en uit-voering van de Chunnel met de technologie van heden.Is de Maeslant Stormvloedkering in deze betekenis een complexerproject dan de Afsluitdijk zestig jaar geleden was in het licht van detechniek van toen? Is 'La D?fense' een ingewikkelder complex danhet Tempelcomplex in Jeruzalem??Wat te denken van Jean Eiffel die smeed- en gietijzeren vakwerksta-ven van honderden smederijen en gieterijen lust-in-time' liet afleve-ren op de Champs de Mars en ook nog honderden klinkers van mate-rialen, wijn en croissants moest voorzien En passant bedacht hij denodige, op aerodynamica gebaseerde, ontwerpregels en leidde hetpubliek-private consortium dat de bouw financierde op basis van deconcessie voor de toekomstige verkoop van toegangskaartjes. Overtechnische, logistieke ?n financiele complexiteit gesproken!! Daar-mee vergeleken is het Arenastadion een routineklus.Blijkbaar heeft ons brein de behoefte grenzen te verkennen. Bijbouwprojecten gaat men tot de grens Van de graad van complexiteitdie ons brein nog n?t verwerken kan. Die graad van complexiteit isdoor de eeuwen een constante gebleven. Het vermogen om ingewik-kelde opgaves te overzien is niet toegenomen. Wat dat betreft heeftDarwin ons brein uit-ontwikkeld. De complexiteit van bouwprojectenneemt niet toe. De verschijningsvorm verandert w?l. Dat komt door-dat de hulpmiddelen en de technologie steeds verder worden ont-wikkeld.Bestuur en administratie van de rijken van Karel en Alexander deGrote waren met de hulpmiddelen die zij hadden niet complexer dande opgave waarvoor de Europese Unie gesteld staat, terwijl zij overfax, E-Mail, telefoon en PC kan beschikken. Het grondgebied van deEU is ongeveer even groot als dat Van Karel de Grote. Hij moest hetklaren zonderpapiergeld, zonderboekdrukkunst en zonderbuskruit.Wat dat laatste betreft had men ook toen al een voorkeur voor een'groeimodel', zodat keizers voortdurend oorlog voerden om hungrondgebied uit te breiden en daarmee het belastingareaal te ver-groten. Zij konden met die belasting huursoldaten verwerven om nogmeer gebied te veroveren en nog meer soldaten te kunnen werven.Zoals veel groeimodellen werd dit model instabiel.CEMENT1996jl1Kortom: In Jules Vemes tijd was voor Phineas Fogg een 'reis om dewereld in tachtig dagen' met de toenmalige transportmiddelen netzo'n ingewikkelde, (complexe)ondememing als een reis in de ruimtevan tien dagen honderdjaar later voor John Glenn met de computer-gestuurde raketten van nu.De gestelde vraag beantwoord ik ontkennend: 'Neen, de bouwpro-jecten worden niet complexer!'Echter de mogelijkheden van onze hulpmiddelen worden steeds ver-der ontwikkeld. Ontwerpers verzinnen, uitgaande van verder ontwik-kelde technologie, bouwopgaves die net aan de grens komen van hetvermogen van ons brein om complexe (ingewikkelde) opgaves te be-vatten.Is het 'Kip of ei?' Worden hulpmiddelen verder ontwikkeld omdat debouwopgaves steeds complexer worden, ?f veranderen de bouwop-gaves omdat ersteeds nieuwe generaties hulpmiddelen worden ont-wikkeld? Tja, het Hydroblok werd niet door HBG ontwikkeld om onderwater palen te kunnen heien, maar toen een werkend prototypeklaar was, bedacht iemand dat je daar ook heel goed onder watermee zou kunnen heien. Die gedachte en de nodige publiciteit daar-omheen bracht vervolgens ontwerpers op nieuwe ideeen en leiddetot een nieuwe generatie offshore platforms. Zo leidde een verdereontwikkeling van een werktuig tot een nieuwe verschijningsvorm vaneen bouwproject. De nieuwe vorm leidde niet tot de ontwikkeling vanhet nieuwe hulpwerktuig.Ik denk, dat het leven voor onze kinderen net zo complex is als hetvoor ons was. Zijzoeken de grenzen van hun mogelijkheden. Dat de-den wij precies zo!l