IWONINGBOUW I IWONINGBOUW ALS MARKTir.G.MJ. Nieuwenhuijzen, GeNieConsult vof, ingenieursbureau voor bouwinnovatie en prefabricage woning~ enutiliteitsbouw, Alphen aan den RijnDe markt voor woningbouw is sterk in beweging, zowel kwalitatiefals kwantitatief.E?n ding is in elk geval duidelijk: de bewoner als consument krijgt meer invloed opde beslissingen in het bouwproces. In het openingsartikel van dit themanumtnerwordt na een snelle analyse van de huidige situatie een rode draad uitgelegd voor dewijze waarop de bouwindustrie met technologische innovaties de uitdaging kanbeantwoorden. Flexibiliteit, kwaliteit, variatie en concurrerende prijzen zijnsleutelwoorden.ongesubsidpremie Cbron fig. 1 t.ll1. 6: Cobouw/CBSpremie AoGebouwde inhoud in 1113 per categorie40000008000000200000060000001800000010000000160000001400000020000000120000002 Projectgrootte per categorie5050454035302520151050sociale huur premie huur1De projectomvang is drastisch afgeno-men. Gecombineerd met de op dit mo-ment bekende cijfers levert dit het vol~gende beeld.In 1988, een topjaar in de bouw, lag degemiddelde projectgrootte nog tussende 30 en 50 wonine;;n. Nu, in 1992, is dat10 ? 15 woningen (fig. 2). In 1988 werdener circa 120 000 woningen gebouwd, nucirca 80 000, verdeeld overde categorie-en sociale huur, premie huur, premie A,premie C en vrije sector (fig. 3).De woningbouw vertoonde inde afgelopenjaren eendalendetrend en menigeen vraagt zichaftot hoever deze zich zal doorzetten. Ishetdieptepuntbereiktofwordt hetaan~tal te bouwen woningen nog minder.Recente cijfers van het CBS geven aandat er een sterke verschuiving plaats~heeft van de sociale sector en de wo~ningbouwmetpremienaarde ongesub~sidieerde woningbouw (fig. 1).In de stedelijke gebieden is een toenamevanhet zogenaamde 'inbreien' in de be~staande wijken tezien, vooral metgesta~pelde bouwwijzen, in de landelijke ge~bieden twee~onder~??nkaptypen, vrij~staande woningen en in enkele gevallennog woningen in een rii. Voor het over~:J sociale huur premie huur premie A premie C ongesubsidgrote deel woningenvoor particulieren, I-__~~ ~~ ~ ~~ ~~~seniorenwoningen, soms vakantiewo-ningen.Er is een verscheidenheid aan verschij-ningsvormen, variatie in types, nietmeer het rechttoe, rechtaan type, maarspeels, schuine hoeken, gebogen vlak-ken, gekromde dakvlakken, versprin~gende vlakken, soms esthetisch fraai,soms vormwil. I--~-----~~---~-------------~~-~Ofde consument dat ook werkelijk wilis een vraag waar niet altijd direct eenantwoord op wordt gegeven. Betaal~baarheid speelt een grote rol.Cement 1992 nr. 4 9IWONINGBOUWongesubsidongesubsidpremiecpremie cEen even slimme opzet dient te wordengekozenvoor devoorbereiding, geenel-lenlange discussies en grote aantallenmensen, maar eenhelderen doorzichtigtraject van te nemen stappen.Een rode-draad-frlosofie.Als we bewerkingen willen verleggenvan bouwplaats naar produktieplaatsmoeten we weten waarvoor, zelfs be-wust kunnen switchen tussen beide alswe de consequenties maar bewust over~zien. En niets toevoegen vanuit hetvoorbereidingsproces waardoor de uit-voerder op de bouwplaats naar eigen in-zicht moet handelen om de gewensteoplossing te cre?ren. Hij is er om uit tevoeren. Andere partners zijn of voelenzich regisseur, maar regiseer dan ook opde goede plek.Als we prefab zeggen, moet dat beteke-nen: in ??n adem assembleren. Dingenkunnen snel en goed in elkaar wordengezet, passend, en nietnog eens terplek-ke gaan afzagen ofweghakken.premie Apremie Apremie huurpremie huursociale huursociale huurAls aan prefabricage wordt gedacht dandient reeds op voorhand rekening teworden gehouden met flexibiliseringvan de produktie, met flexibele bekis-ting, die snel kanwordeningesteld enbijhet ombouwen weinig extra kosten aanhet te leveren produkt toevoegt.40000 ,------~--r-~--~---,--~--..,.,_~--~-"T"""~_,,=_-____,37500 -t-;;;~~~--t------__+------+-~~~-+-_____1350003250030000275002500022500200001750015000125001?OOO750050002500oIs er een oplossing?Vooral in de nieuwbouw worden tochnog altijd behoorlijke materiaalhoe-veelheden omgezet, ondanks de kleinerwordende projecten. Dus kunnen keu-Zes in het proces worden ingebouwd innieuwe materialen en technieken, pro-duktieen bewerkingen.Anderzijds is de laatste jaren het aantalvakmensen op de bouwplaatsen nietevenredig aangevuld en het tekort aanvakbekwaam personeel neemt alleenmaar toe en als ze er zijnworden ze in deandere bouwsectoren ingezet, zoals re-novatieprojecten.Nog een probleemKleine projecten vergen hun eigen aan-pak, stellen hun eigen bouwtechnischeen uitvoeringstechnische eisen, vrageneen even zorgvuldige werkvoorbe-reiding en begeleiding en hebben daar~voor ookvoldoendevakmanschap op debouwplaatsen nodig op het tijdstip datde klant zijn produkt wil afnemen. Deconsument wil toch ook graag een autoofkoelkast geleverd hebben op het mo-ment dat hij geschikt acht.Kan dat momenteel in de bouw? Hetantwoord is eigenlijk: nog niet. De pro~cedures en goedkeuringen belemmereneen snelle afhandeling c.q. levering. Datgeldt ook nog als straks hetBouwbesluitis ingevoerd: na indiening van het planmoet de bouwvergunning binnen driemaanden zijn afgegeven; in sommigegevallen kan deze periode met driemaanden worden verlengd. Rekeninghoudend met de ontwerptijd en de tijddat ook andere beslissingen moetenworden doorgepraat, duurthettoch nogeen behoorlijke tijd voor er begonnenkan worden.4 Geschatte aantal bouwplaatsen in de jaren 1988, 1989 en 1990De schrik slaatje om het hart alsje deze 1------~------=------=--~---~~~--------1ciifers ziet. 4000 ,----~~--~,--------,----~..,.,--------,--~~------,J 3750 +-_~ I- --+ --+-_----+--~~ 3754De bouw is verschoven van een aanbie-dersmarkt naar een vragersmarkt en de 3500 +------f------__+------+------+----klant begint zich koning te voelen. De 3250 +-----~I-------+-------+-----~+---trefwoordenzijn: service, keuze, flexibi- 3000 +------I-------+-------+--~---+---liteit, variatie, betaalbare en concurre- 2750 +------f----~-__+------+------+---rende prijzen, kwaliteitsvergelijkingen. 2500 +--~---I-------+-------+---~~-+--___rE?n ding is helder: de consument is 2250 +----~-f--~~~-__+~~----+------+-_____1mondiger en wil kwaliteit. Wordt inde 2000 +-~----I-------+-------+-----~+------1k d h 1750 +------f---~~-__+----~-+------+-t"1n