C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 634Hetgebouwencomplex`Pacman',gelegen tussen de Noordkade ende Zuidkade, heeft een rechthoe-kige plattegrond van 50 x 100 m(fig. 1). Het complex omvat woon-gebouwenengecombineerdepar-keer-/woongebouwen, waarbij degebouwhoogte 25 tot 30 m be-draagt. Het centrale rechthoekigemiddengebied met een breedtevan 25 m is opengehouden (tuin).De parkeergarage (type helling-baan) bevindt zich aan de kop vanhet complex. De garage heeft eenrechthoekige plattegrond van 50 x32 m en is vier bouwlagen hoog.Bovenop de parkeergarage, diegedeeltelijk half verdiept is aan-gelegd, zijn woningen gereali-seerd, bestaande uit zes en plaat-selijk acht bouwlagen.H o o f d o p z e t c o n s t r u c t i eVan de woongebouwen is dehoofddraagconstructieuitgevoerdin ter plaatse gestort beton. Debetonconstructie van de parkeer-garage is volledig uitgevoerd inprefab, met uitzondering vanenkele wanden ter plaatse van deeerste bouwlaag.Dat bij het in het werk gestorte(`getunnelde') woonblok is ge-kozen voor een prefab-betonnenparkeergarage, heeft te makenmet bouwkosten, bouwsnelheiden inpasbaarheid in de routingtijdens de bouwfase. Omdat deaannemer al in een vroeg stadiumbetrokken was bij de ontwikke-ling van het plan, is zijn voorkeurvooreenprefab-betonnenparkeer-garage doorslaggevend geweest.Afstemming prefab-in situDe hoofddraagconstructie van dewoongebouwen naast de parkeer-garage bestaat uit een honing-raatstructuur van wanden envloerenmeteenbeukmaatvan7,5m en een diepte (bouwmuur-lengte) van 13 m. De woongebou-wen op de parkeergarage bestaanook uit een honingraatstructuur,maar hebben woningen met eenbeukmaatvan4,5 meneendieptevan 12 m. De afwijkende beuk-maat is het gevolg van de struc-tuur van de onderliggende par-keergarage, die is opgezet in eenkolommenstramien van 4,5 m x16 m (fig. 2). De dragende wan-Wonen op een parkeergarageir. R.N.J. Huijben, Delphi Engineering b.v.*ing. J. Zinnemers, Cumae b.v.*** Delphi Engineering is de medio 1998 verzelfstandigde afdeling engineering van Hurks Beton** Ten tijde van dit project werkzaam bij Bouwadviesbureau Heijckmann b.v., dat inmiddels deel uitmaakt van Cumae b.v.Op het Borneo-eiland in Amsterdam is in 1998 onder meer het woongebouw`Pacman' in gietbouw voltooid. Opmerkelijk is dat de onderbouw voor eendeel bestaat uit een prefab betonnen parkeergarage van enkele verdiepingen.De uitvoering van beide deelprojecten (prefab en in-situ) liep naadloos inelkaar over. Belangrijke randvoorwaarden waren daarvoor een goede samen-werking en verdeling van de verantwoordelijkheden tussen de verschillendeconstructiebureaus.Gebouwencomplex`Pacman', een combinatievan een prefab-betonnenparkeergarage engetunnelde woningblokkenfoto: Thea van den Heuvel,NijmegenC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 6 35den van de eerste twee woning-bouwlagen ?p de parkeergaragezijn in verband met deze onder-liggende draagstructuur aan deterraszijde van het gebouw naarbuiten doorgezet en zijn 16 mlang. De vier bouwlagen daarbo-ven hebben w?l een bouwmuur-lengte van 12 m.Het principe van de prefab-beton-nen garage is in het ontwerpsta-dium door de hoofdconstructeurontwikkeld. In een later stadiumis dit verder uitgewerkt door deprefab-betonleverancier. Dankzijeen goede onderlinge communi-catie en het tijdig beschikbaar zijnvan alle relevante gegevens, zijner zowel tijdens de engineeringals tijdens de bouwfase geen knel-punten geweest.1 | Doorsnede juist bovenvierde-verdiepings-vloer2 | Dwarsdoorsnede over parkeergarage met bovengelegen woningenblok (dsn. A-A in figuur 1)C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 636Prefab-betonnen draagstructuurIn grote lijnen is de garage opge-bouwd uit kolommen, balken,wanden en TT-vloeren, die zijnvoorzien van een druklaag. Dekolommen (400 x 600 mm2, lang10 m) zijn doorgaand over debouwlagen. De TT-vloeren over-spannen 16 m en zijn met eentandoplegging opgelegd op bal-ken, die 4,5 m overspannen (fig.2, 3). Dankzij het toepassen vaneen tandoplegging is de balk-hoogte nagenoeg gelijk aan devloerhoogte. Dit levert een rustigen ruimtelijk beeld op.Langs- en dwarswanden verzor-gen de stabiliteit van het woonge-bouw en de parkeergarage. Er isafgezien van een vast bouwsys-teem dat wordt gedicteerd doorbijvoorbeeld starre mallen.Aansluiting woongebouw opparkeergarageOp het niveau van de vierde-ver-diepingsvloer gaat de parkeerga-rage over in het getunnelde woon-blok. De vierde-verdiepingsvloerin het woonblok bestaat uit ka-naalplaten met een 80 mm dikkedruklaag. De vloerplaten zijn op-gelegd op de prefab-betonbalkenvan de parkeergarage. De vloer isafgewerkt met een zwevende dek-vloer. De tunnelwanden zijn starbevestigd aan de prefab-beton-balken.4 | Legplan derde-verdiepingsvloer parkeergarage3 | Langsdoorsnede over parkeergarage (dsn. B-B in figuur 1)De parkeergarage bevindt zich aan de kop van het gebouwencomplexC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 6 37D e T T - v l o e r v a n d ep a r k e e r g a r a g eIndeparkeergaragezijnTT-vloer-elementen toegepast met eenspiegelbreedte van 2250 mm eneen hoogte van 430 mm. Debreedte van de elementen isbepaald door de stramienmaatvan 4,5 m (fig. 4). De keuze vooreen druklaag op de vloer is tijdenshet ontwerp gemaakt door de aan-nemer, op advies van de ontwer-pend constructeur en in overlegmet de prefab-betonleverancier.De volgende punten zijn daarbijafgewogen:- bij toepassing van een druk-laag is de spiegeldikte 60 mm;zonder druklaag is dat 80 mm;- in de TT-elementen wordengeen voorzieningen voorconstructieve verbindingenopgenomen, omdat allekoppelingen in de druklaagworden gerealiseerd;- de druklaag op de verschil-lende vloeren is achteraf in??n keer aangebracht;- tijdens de montage is desamenhang van het gebouwverzorgd door de kolommen,die tijdelijk geschoord warenover de eerste bouwlaag, endoor plaatselijk koppelwape-ning stekend uit balken enkolommen met laspunten tebevestigen aan de vloeren;- bij een vakkundige uitvoeringvan de druklaag en voldoendedruklaagwapening wordt eenvoegloze waterdichte parkeer-vloer verkregen.Een vloer zonder druklaag is tech-nisch ook goed te realiseren. Dedichting van de langsvoegen be-hoeft qua uitvoering aandacht.De hellend geplaatste randbalkenzijn voorzien van inkassingenzodanig dat ze horizontaal aan-sluiten op de consoles. Dit heeftals resultaat dat rustende belas-ting verticaal wordt doorgegevenaan de kolommen en geen hin-derlijkehorizontalekrachtenwor-den veroorzaakt.U i t v o e r i n gDe prefab-betonconstructie vande parkeergarage sluit zowel aandeonder-alsbovenzijdeaanopin-situ betonconstructies.De uitvoering van beide deelpro-jecten (prefab en in-situ) liepnaadloos in elkaar over. De vol-gende zaken hebben daartoe bij-gedragen:- in een vroegtijdig stadium isconsequent gekozen voor ??nconstructiemethode;- aannemer, prefab-betonleve-rancier en ontwerpbureauwerkten tijdens de ontwerp-fase reeds samen;- tekeningen, gewichts- enstabiliteitsberekening vervaar-digd door het ontwerpbureauwaren zodanig van kwaliteitdat de uitwerkfase vlot konworden gestart;- de samenwerking tussen deprefab-betonconstructeur ende hoofdconstructeur verliepgoed.De funderingsconstructie is uit-gewerkt door de hoofdconstruc-teur, nadat de prefab-beton-leverancier, in overleg met deaannemer, de elementindelingdefinitief had vastgesteld. Bij deplaatsbepaling van de funde-ringspalen is mede rekening ge-houden met de elementindeling.De geprefabriceerde dakbalkenzijn voorgespannen met hetlangebanksysteem. De voorspan-ning is uitgevoerd met een rechtverloop. De dakbalken vormen detrekbanden van de bovenliggendewandschijven. De wapening envoorspanning in de balk zijnbepaald door drie fasen, namelijkde ontspanfase in de fabriek, hetmontagestadium en het eindsta-dium als samengestelde ligger.De dakbalk was niet de meesteenvoudige constructie, ook alomdat de balk samen moetwerken met de in-situ betoncon-structie. De uitwerking ervan isgoed verlopen mede doordat debetrokken constructeurs duide-lijk communiceerden en op eengoede wijze hun verantwoorde-lijkheid namen. sProjectgegevensopdrachtgever:SFB bpf-Bouw, Amsterdamarchitect:Koen van Velsen, Hilversumaannemer:Van Wijnen b.v., Dordrechthoofdadviseur constructies:CUMAE b.v., Arnhemleverancier prefab beton:Hurks Beton, Veldhovenadviseur prefab-beton-constructie:Delphi Engineering b.v., VeldhovenHet woongebouw is zes totplaatselijk acht bouwlagenhoogfoto: Thea van den Heuvel,Nijmegen