1  Een kruisvormige snede markeert de entree van de kerk en wordt 's avonds aangelicht, foto: Duccio Malagamba 68? CEMENT 6 20 23 beton in beeld door ir. Kirsten Hannema STERKE SYMBOLIEK In het Noord-Calabrese dorpje Mormanno maakte Mario Cucinella Architects met traditioneel beton een vernieuwend ontwerp voor een kerk, gewijd aan de heilige Maria Goretti. Het monoliete gebouw met zijn glooiende gevels en kruisvor- mige entree heeft een sterke symbolische kwaliteit; van buiten is het beton maagde- lijk wit afgewerkt, binnen zijn de muren bekleed met ruw kalkhennepbeton, een mengsel van kalk, water en vezels van een hennepplant. Onder het lichte stalen dak met daklicht drapeerde de architect een lichtdoorlatend doek, waardoor daglicht valt op het ruwe aardkleurige pleisterwerk. Kleine oneffen- heden en kleurverschillen worden zo duidelijk zichtbaar, wat een fraaie tektonische werking en een levendig effect geeft. WONDER VAN EENVOUD Santa Maria Goretti kerk, Mormanno, Italië CEMENT 6 2023 ?69 beton in beeld 2 Het monoliete gebouw met glooiende gevels, foto: Duccio Malagamba PROJECTGEGEVENSproject Santa Maria Goretti kerk, Mormanno, Italie ontwerp 2013-2016 uitvoering 2016-2021architect Mario Cucinella Architects aannemer Generali Costruzioni, Lagonegro, Potenza constructieadvies Milan Engineering, Milaan oppervlak 950 m 2 budget 1,6 miljoen euro In 2012 verwoestte een aardbeving de kathedraal in het centrum van het Calabrische dorp Mormanno. De Italiaanse bisschoppenconferentie schreef in 2013 een ontwerpprijsvraag uit voor een nieuw godshuis, gewijd aan Santa Maria Goretti. Architect Mario Cucinella won met zijn plan voor een moderne kerk, geïnspireerd op de beroemde 17e-eeuwse barokkerken van architect Francesco Borromini, waaronder San Carlo alle Quattro Fontane en Sant'Ivo alla Sapienza in Rome. Hij nam de cirkelvormige geometrie van die barokkerken als basis voor de plattegrond, die hij plooide in de vorm van een klaverblad. In de glooiende betonnen gevel maakte hij een enorme kruisvormige snede die de entree markeert en 's avonds wordt aangelicht. 2 70? CEMENT 6 20 23 beton in beeld 3 Het beton is in het werk gestort, foto: foto: Roberto Castrofino BETAALBAAR EN MAAKBAAR De keuze om met in het werk gestort beton te bouwen, komt enerzijds voort uit het beperkte budget - 1,6 miljoen euro voor de kerk inclusief het bijbehorende parochie- centrum ?, anderzijds uit de vraag naar een 'maakbaar' ontwerp dat uitgevoerd zou kunnen worden door een lokale aannemer. Bouwbe-drijven in deze regio bouwen voornamelijk met steen, kera- mische materialen en beton. Het 16 m hoge gebouw is opgebouwd uit dubbele (geïsoleerde) gewapend betonnen muren, die de lichte stalen dakconstructie dragen. Het beton is in een bekisting van gekromde panelen gestort. 3 CEMENT 6 2023 ?71 beton in beeld 4 4 In contrast met de gladde witte gevel, zijn de binnenmuren afgewerkt met kalkhennep, foto: Duccio Malagamba CONTRAST Aan de buitenzijde is de kerk voorzien van een laag witte minerale verf, geproduceerd door de Duitse firma KEIM. Het is een natuurlijk materiaal met een moderne high-tech uitstraling, dat glad oogt en een zekere lichtheid aan het gebouw geeft, wat volgens Cucinella past bij de jeugdhei- lige Santa Maria Goretti aan wie het gebouw gewijd is. De silicaatgebonden verf is dampopen, duurzaam en vormt een zeer bestendige beschermlaag; algen en vuil hechten niet aan het opper- vlak, waardoor het gebouw onderhoudsvrij is en maagde- lijk wit blijft. In contrast met de gladde witte gevel, zijn de binnenmuren afgewerkt met kalkhennep, een biobased materiaal waarmee traditio- neel gewerkt wordt in dit rurale gebied. 72? CEMENT 6 20 23 6 5 5 Doorsnede met klimaatsysteem, bron: Mario Cucinella Architects 6 Aan de buitenzijde is de kerk voorzien van een laag witte minerale verf, foto: Duccio Malagamba MAGISCH De bouw van de kerk begon in 2015 en nam in totaal zes jaar in beslag. Het was een proces van vallen en opstaan, van bouwen en bouwstops, van bezui- nigingen en bezinnen op betere oplossingen binnen het beperkte budget, v ertelt Cucinella. Terugblikkend ziet de architect het project als een goede oefening. De kwaliteit van een gebouw als dit schuilt volgens hem niet in de rijkdom van de materialen, maar in de manier waarop een simpel materiaal in een poëtisch materiaal is veranderd. Het beton en kalkhennep waarmee de ontwerpers werkten zijn eenvoudige, traditionele materialen, die hier letterlijk in een nieuw licht zijn gezet. Cucinella ziet dit project als een voorbeeld van hoe we duurzame architectuur in de toekomst kunnen maken; simpeler, maar met meer emotie. 'De uitdaging is om iets magisch tot stand te brengen.' De Santa Maria Goretti kerk staat uitgebreid beschreven en geïllustreerd op www.tektoniek.nl. Tektoniek is het kennisnetwerk voor architectuur in beton. Via lezingen, projectbezoeken, workshops, expert meetings en online communicatie wordt informatie, inspiratie en ondersteuning geboden aan (toekomstige) architecten, constructief ont- werpers, bouwkundig adviseurs en producenten. Daarbij gaat het alt ijd om de relatie tussen vorm - geving, constructie en maakbaarheid. CEMENT 6 2023 ?73 beton in beeld