de rijrichting en van 500 kN loodrechthierop.Schadedoor aanvaringkomtinhetalge-meen veel minder voor, maar buiten-landse voorbeelden tonen aan wat degevolgen kunnen zijn wanneer bij langebruggen niet alle pijlers afdoende zijnbeschermd. Voor zover bekend zijn depijlers van de Zeelandbrug nog nietdooraanvaring ernstig beschadigd, hoe-wel de pijlers van het beweegbare ge-deelte wel enkele malen zijn aangeva~ren.Schade door hoogwater en ijsgang is delaatste tientallenjareninNederland nietvoorgekomen. Wel in andere landen.Kruiend ijs komt soms voor op de grotebinnenmeren. In hoeverre dit een ge-vaar voor de bruggen oplevert is moei-lijk te zeggen. Maar dat het ijsin dewin-ter van begin 1985 over een flinke dijkwerd gedrukt, geeft toch wel te denken.Ter lezing aanbevolenHet rapport eindigt meteen 20-tal aan-bevelingenenwenken omschade tever-mijden ofte beperken.Het rapportwordtvan harte aanbevolenterkennisname doorinstanties die bij debouw betrokken zijn. Dat geldt vooralvoor instanties die minder met de brug-genpraktijk te maken krijgen, zoals bijv.vele gemeenten. Zij kunnen hieruitconclusies trekken ten aanzien vanogenschijnlijk kleine oorzaken die zul-ke grote gevolgen hebben.STUVO-rapport 101 (192 blz., vele illu-straties) werd samengesteld door eencommissie bestaande uit irJ.Brakel(TH-Delft), ing.L. van l?oorn (RWS-directie Bruggen), ing.H.Hoos (Ge-meentewerken Rotterdam) en ?r.FJM.van de Pol (Openbare Werken Amster-dam). Het is verkrijgbaar bij het STU-VO-secretariaat, postbus 3011, 5203 DAte 's-Hertogenbosch. De kosten bedra-gen f 55,25 (ind. verzending).M.G.P.NelissenFERROCEMENTWINDSURFEN OP FERROCEMENTir.Ch.J.A.Hakkaart, Delta Marine Consultants, voorzitter CUR-VB-werkgroep 'Ferrocement'vervolg op blz. 58Opname van de wedstrijd op 18 mei1985. Tot twee maal toe won eenbetonnen zeilplank van eeD kunststofplankom een betonzeilplanken wedstrijd teorganiseren werd geboren toen op de I---------------,....JFerrocement Studiedag in 1984 op deTechnische Hogeschool te Delft de stu-dent J.Buijs een ferrocement zeilplanktoonde.De werkgroep 'Ferrocement' van deStichting CUR-VB werd gevraagd eenvoorstel voor het constructiereglementop te stellen.Bedoelingwas enerzijds deontwerpers en bouwers van dezeilplankDe belangstelling voor dunscha-lige betonconstructies in Ne-derland (en ?ok daarbuiten) isstijgende. Zowel in de professionelesfeer als daarbuiten wordt gewerkt metdergelijke constructies. Vorig jaar wastijdens de betonkanorace op 18 mei inDen Bosch (georganiseerd door Beton-vereniging en HTS Den Bosch) eennieuwe attractie teaanschouwen, nl. eenaantal betonnen zeilplanken. Het ideeDat beton drijft is inmiddels wel bekend. Dejaarlijkse betonkanoraces hebben demogelijkheden van lichte, dunschaligebetonconstructies duidelijk getoond. Veelalwaren deze constructies uitgevoerd in zgn.ferrocement. Tijdens de betonkanorace 1985 isvoor het eerst een wedstrijd voor zeilplankenvan beton gehouden. Opnieuw blijktferrocement zeer functioneel voor dunschaligeconstructies.Cement 1986 nr. 2 57FERROCEMENTTabel 1Karakteristieken van de twee betonnenzeilplanken die waren inges?hrevenvoorde wedstrijd op 18 mei 1985KernDe produktiewijze van beide plankenwas identiek, nl. het aanbrengenvan eenbetonnen schaal om een kunststofkernken tussen 2 varianten van dunschaligebetonzeilplanken.Eenjury beoordeelde de zeilplanken inverband met een constructieprijs, be-schikbaar gesteld door de Betonvereni-ging.een aluminium zwaardkast gemaakt,waarinhetzwaard geheelkanwegdraai-en, alsmede een zeer vernuftige metalenmastvoetkoppeling in een in de zeil-plank ge?ntegreerde rail. Voor de plankvan de Amstel-HTS is gebruik gemaaktvan een standaard lichtgewicht kunst-stofzwaardkast en mastvoet. Ditscheeltuiteraard in het totaal gewicht.kgkg0,510 kgO,S kg1 kg2 kg51 kgMTS-Drachtenferrocementca. 69 kgMTS~Dtachten4x04 1gaas 0 0,8 ca. 4 m23hoogovencement 28%zand ~ 41%perlite ~ 21%water 10%totaal3,89m0,68mO,24m320 dm3ca. 69 kg1000N47%5mmferrocementpolystyreenkontaklijmstaalaluminiumkunststofschijfjaConstructieve opbouwIn beide planken is, zoals volgens de re-glementen vereist is,'een schuimkernopgenomen Om te voorkomen dat deplanken zinken bij eventuele lekkagevan de huid. Reglementair mag de kerngeenonderdeel vormen van de dragen-de constructie, maar ten gevolge van degevolgde bouwwijzen is dat niet geheelte voorkomen. Beide bouwteams heb-ben echter gestreefd naar een zelfdra-gende schaalconstructie.De plank bestaat uit een kern met daarom heen een schaal bestaande uitwape-ning en matrix. In tabel 2 is de opbouwvan beide planken vermeld.0,9 kg29,3 kg7,5 kg0,8 kg0,2 kg0,8 kgAmstel-HTS4,05m0,60 !TIO,I6m220 dm3ca. 39,5 kg1000 N36%ca.3mmglasvezelbetonca. 39,5 kgwit portlandcement 55,6%zilverzand 27,8%melment 1,7%water It,9%totaalAmstel-HTSglasvezelbetonglasvezel ca. 5 m2polystyreenepoxyharskunststofkunststofjageentotaal gewichtmortelwapeningkernlijmmastvoetzwaardkastinspect?egatverflengtebreedtediktewaterverplaatsingeigen gewichtffi?n. vereist opdrijvend vermogenreserve opdrijvend vermogenwanddiktemateriaal plankTabel 2Gegevens omtrent de opbouw van detwee zeilplankenGeometrische groothedenIn tabel 1zijn.een aantal karakteristiekegrootheden vermeld. De gemiddeldewanddikte van de FC plank is ongeveer1,7 x zo groot als die van de GRC plank,waardoor het totale gewicht circa 75%hoger uitkomt. Het volume van deFCplankis echtercirca45% groter.Tenslot-te blijkt het reserve opdrijvend vermO-gen van de FC plank groter te zijn dandat van de GRC plank.Alle onderdelen van de plank van deMTS Drachten zijn zelf gemaakt. Zo isAan de hand van de verslagen van debouwersende aantekeningenvandeju-ry zijn een aantal markante overeen-stemmingen en verschillen te onder-scheiden. Beide deelnemers zijn begon- .nen met een uitgebreide voorstudienaar de vereiste vorm, benodigde mate-rialen en bouwwijze.Om ervaringop tedoen met de gekozen materialen wer- .den proefstukken gemaakt.DeelnemersDe Amstel-HTS te Amsterdam maakteeenmetglasvezelgewapende betonzeil-plank (verder genoemd GRC plank) ende Christelijke MTS Drachten een fer-rocement zeilplank (verder genoemdFC plank). Voorwaar een mooie gele-genheid een eerste vergelijking te ma-ConstructiereglementAlvorens over te gaan totbesprekingvande zeilplanken,eenaantalpuntenuithetconstructiereglement.1.De zeilplank dient 3,5 ? 4,5 m lang enmaximaal 1m breed te zijn. Het zwaardmag maximaal 0,7 m en de skcg maxi-maal 0,3 m onder de plank uitsteken.2Zowel plankals skegdienensamenge-steld te zijn uit het materiaal beton,waarvan cement het bindmiddel dientte zijn. Zwaard en skeg moeten demon-teerbaar zijn.3.Zwaardkast, skegkast en voetrail als-mede mast en zeil mogen uit elk soortmateriaal bestaan.4.Desterkteenstijfheidvan dezeilplankmoeten worden ontleend aan het sa-menspel tussen de verharde mortel ende daarin opgenomen wapening. Eenschuimkern is toegestaan, mits dit nietvan invloed is op de sterkte en de stijf-heid van de plank.5.A11esoortenwapeningzijntoegestaan.6.Drijflichamen dienen toegepast teworden met als enig doel een opwaartsekracht te leveren van 1000 N bij een ge-heel ondergedompelde plank.eenzo grootmogelijke vrijheid te gevenen anderzijds vergelijkbare zeilplankenaan de start te laten verschijnen.Bij het opstellen van het reglementbleek al dat de bouw van een betonzeil-plank meer kundigheid vereistvan ont-werpers en bouwers dan de bouw vaneen betonkano. De voornaamste oor-zaakhiervanishetgeheelomhuldedrijf-lichaam van de zeilplank. Dit maakt hetuitvoeringstechnisch lastig de binnen-kant van de schaal goed afte werken enhet stelt hoge eisen aan de wanddikte.Een vergroting van de wanddikte bete-kentni.eenvergrotingvan heteigenge-wicht en dientengevolge een groterediepgang. Het drijfvermogen van eenzeilplankwordtgeheelbepaald doorhetafgebakende drijflichaam, dat niet tevergroten valt. Een te grote wanddikteheeft dus een desastreus resultaat.WINDSURFENOP FERROCEMENT58 Cement 1986 nr. 2als mal. Hierdoor valt nauwelijks tevoorkomen dat de kern een deel van debelastingen opneemt.Voor de FC plank uit Drachten is ge-bruik gemaakt van zeer zachte polysty-reen platen(ca. 30kg/m3). Datdeze pla- .tenzeer weinig van de externe belastingkunnen opnemen bewijst het feit dat naafloop van de wedstrijd hielafdrukkenin de schaal te herkennen vielen. Metandere woorden de belasting is groten-deels doorde schaalopgenomen,wattotlokaal bezwijken heeft geleid.Ten behoeve van de GRC plank uitAm-sterdam werden een aantal harde poly-styreen platen met een zwakke lijm opelkaar bevestigd. Deze kern kan in ver-gelijking tot het zachte polystyreenwaarschijnlijk meer belastingopnemen.Om belastingoverdracht tussen schaalenkernzoveel mogelijk tevoorkomenis .de kern met folie omwikkeld.OfdeGRCschaal stijfgenoegwasomdeexterne belasting geheel op te nemen isonbekend. Wellicht heeft de kern eendeel vande belastingopgenomen. Na dewedstrijd waren ook in deze plankvoet-afdrukken en haarscheuren te herken~nen.WapeningDe Amstel HTS heeft gebruik gemaaktvan stroken glasvezelwapening die el-kaar overlapten. Op enkele zwaarbelas-te plaatsen werd een dubbele laag aan-gebracht.De MTS Drachten stak veel vernuft ineen methode waarmee het zelfdragendvermogen van de schaal het best konworden gerealiseerd. In de schuimkernis met behulp van een soldeerbout eenviertal groeven (onder, boven en opzij)getrokken,waarin eenwapeningsstaafisgelegd.Aanvoor- enachterzijdezijnde~ze gekoppeld. De mastvoet en zwaard-kastzijn daarWaar nodig aandeze stavenvastgelast. Vervolgens is ??n laag vier-kant gelast gaas 1ZI 10 mm aangebracht,waarna de mortel is aangebracht.MortelVoor beide planken werden proefstuk-ken gemaakt om dejuiste samenstellingte bepalen. In tabel 2 zijn de samenstel-lingen vermeld.Bij de FC~plank bleekde mortel niet ge-heel om de gaaswapening aangebrachtte zijn, omdat bij het eerst aanbrengenvan het gaas op de kern en daarna aan-brengenvan de mortel het gaas tegen dekern wordt gedrukt. Hierdoor ligt hetgaas niet inde matrix, waardoor hetnietoptimaal als wapening fungeert. Waar-schijnlijk had een tweede laag gaas toteen beter resultaat geleid. Door de ver~keerde ligging van het gaas wordt deschaal te slap, met tot gevolg dat na deCement 1986 nr. 2wedstrijd enige hielafdrukken in devorm van lokaal v~rbrijzelde plekkenzichtbaar waren.Zwaard en skegBij beide planken is voor de zwaardkastgebruik gemaakt van 'vreemde' mate-rialen, nl. aluminium bij de FC plankenkunststofbij de GRC plank. Het zwaarden de skeg zijn evenwel hij beide plan-ken van beton gemaakt.InhetFCzwaardzijntenbehoeveVandevormgeving enkele staven 0 4 mm toe-gepast. Daaromheen is een laag gaasaangebracht, waarna het geheel metmortel is omgeven. Hier is in feite deklassieke ferrocement opbouw toege-past. De vormgeving van dit zwaard iszodanig, dathet in z'n totalitein(jTeg kanvallen in de zeilplank. De FC skeg is opdezelfde wijze opgebouwd, met als eni-ge uitzondering het feit dat de staveno 4 mm op hetkopse eind zijn gelast opeen stalen plaatje. Het plaatje is middelsbouten aan de zeilplank bevestigd.In de ~C plank zijn een drietal verschil-lende metalen toegepast, nl. staal,gegal-vaniseerd gaas en aluminium. Met zo'nmengeling van materialen kan op denduur spanningscorrosie worden ver-wacht.Het GRC zwaard en de GRC skeg zijnvolgens dezelfde sandwich opbouw ge-maakt als de plank. Door het toepassenvaneenschuimkernzijnbeidezeerlicht.Het zwaard bleefzelfs drijven. De skegoverleefdedewedstrijd niet. Hetzwaardbleek na de wedstrijd op de zwaarst be-laste hoeken vele microscheuren te ver-tonen.InspectiegatIn de FC plank is een inspectiegat ge-maakt in de vorm van een in de mortelopgenomen, doorzichtige kunststofschijf. De opbouwvan de wapening waszodoende duidelijk te zien. Doordit in-spectiegat was tevens te zien dat deplankeenbeetjeWaterhad genomenge-durende de wedstrijd. Vermoedelijk zalhet water door de verbrijzelde plaatsennaar binnen zijn gedrongen.In de GRC plank werd het inspectiegatdirect na de weging afgeplakt meteensticker. Bij een volgende wedstrijd kanoverwogen worden om de zeilplank nade wedstrijd te wegen zodat lekkage ofwateropname kan worden vastgesteld.Technische beoordelingDe jury heeft beide planken op eengroot aantal aspecten beoordeeld. Oppraktischallepunten betro(hetkwalifi~caties tussen 'goed' en 'beter'. Een puntdat zeker gememoreerd mag worden isde zeer strakke afwerking van beidezeilplanken. Pas van zeer dichtbij is tezien dat men te maken heeft met eenzelfbouwplank.De afwerking doet zeker niet ondervoor kunststof zeliliouwplanken. Hetcontrast in strakheid tussen deze tweezeilplanken eJ;1 de betonkano's was op~vallend groot. Enkele uitzonderingendaar gelaten, kunnen de kanobouwersop ditgebied nogheteenen ander leren.De constructieprijs, een beoordeling opontwerp, verslaggeving en uitvoering istoegekend aan de ferrocement plankvan de Chr. MTS uitDrachten,alhoewelhetverschil metde glasvezelbetonplankvan de Amstel-HTS uitAmsterdam mi-nimaalwas.WedstrijdDe wedstrijden werden gevaren overeen zodanig parcours datzowel aan-de-windse als voor-de-windse rakkenvoorkwamen. Een viertal zeilplankenheeft aan de wedstrijd meegedaan, nl.- de ferrocement zeilplank van de MTSDrachten;- de glasvezelbeton zeilplank van deAmstel-HTS te Amsterdam;- de ferrocement zeilplank van J.Buijs,welke inmiddels ??njaar oud was;- een kunststofzeilplank.Na een spannende wedstrijd waarin hetveld redelijk dichtbij elkaar bleefkwamde GRC plank van de Amstel-HTS alsoverwinnaar over de eindstreep, directgevolgd door de FC plank van J.Buijs.De zwaardere FC plank uit Drachteneindigde als laatste. Bijeen korternage-houden tweede wedstrijd, waarbij deelsandere surfers de planken bemanden,eindigde de FC plankvanJ.Buijs als eer-ste, direct gevolgd door de GRC plank.Misschien tegen ieders verwachtingenin won tot tweemaal toe een betonnenzeilplank van een kunststof plank! Be-ton, vaakgeassocieerd metzwaar en log,kan dus ook licht en snel zijn.Tweede race voor betonnen zeil-plankenTenslotte, dank aan beide bouwteams,de juryleden en de Betonverenigingvoor het toeleverenvan gegevens, waar-door bovenstaand artikel kon verschij-nen.Wellichtinspireertditandere scho-len tot het bouwen van een betonnenzeilplank voor de volgende wedstrijd, tehouden op zaterdag 3 mei 1986 op hetWantij in Dordrecht. De organisatiedaarvan is in handen van de HTS Dord-recht.Literatuurl.Ferrocement, S&E publikatie nr. 11van de Betonvereniging2.Ferrocement zeilplank, Cement 1984nr. 959