C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gBouwte chniekcement 2002 3 57De grote civiele projecten als HSLen Betuweroute leveren veel nieu-we bekistingen op, maar herge-bruik van deze bekistingen komtbuiten het project slechts weinigvoor. Naast redenen hiervoor alsgeld, complexiteit en esthetiek,stellen aanbieders zich vaak ge-sloten op met betrekking tot deontwikkeldeconcepten.Deontwik-kelde kennis blijft daardoor op??n plek hangen en wordt nieteffici?ntgedeeldmetbijvoorbeeldklanten of leveranciers. Maar hoewaardevol is de bekistingkenniseigenlijk?Misschienishettijdom,net als in andere industrie?n, eenaantal oude barri?res te doorbre-ken.R e d e n e n o m h e t n i e tt e d o e nDat hergebruik van bekistingenenaanverwantesystemenmindervaak voorkomt dan men zich van-uit een perspectief van kennis-management zou willen voorstel-len, is een feit, maar het heeft ookredenen. Het zijn onder meer devolle indeling van het Neder-landse landschap en specifiekeomgevingsfactoren die het lastigmaken om bekistingen voor civie-le werken opnieuw te gebruiken:dekunstwerkenkunnenconstruc-tief vaak niet eens twee maalhetzelfde worden uitgevoerd. Desteeds complexer wordende enveranderende maatschappij methaar verscherpte regelgeving opde gebieden esthetiek, milieu enveiligheid speelt hierbij een be-langrijke rol. Daarnaast is pres-tige een niet te verwaarlozen fac-tor. Twee voorbeelden.De speciale stalen kolombekis-ting voor de bouw van het nieu-we Station Amsterdam-Bijlmer isvoor een groot deel maatwerk, endoor de specifieke kromming enhoogte van de kolom kan de be-kisting waarschijnlijk niet op eenander project worden ingezet(foto 1). Dit is niet anders dan bijvoorgaande grote projecten zoalsde stormvloedkeringen Ooster-schelde en Maeslantkering.Verder is het normaal gesprokende opdracht aan de leveranciervan de bekisting om deze zo voor-delig mogelijk te fabriceren. Omdit te doen, wordt een bekistingvaak uit staal in elkaar gelast en isna het werk niet meer voor eenanderwerktegebruikenomdatdevorm simpelweg niet meer past.Verder wist u natuurlijk, maar ditterzijde, dat de boormachines diezijn gebruikt voor de Brits/FranseKanaaltunnel zijn `afgezet' ergensin het midden waar ze elkaar zijntegengekomen. De doorn in hetoogvanelkekennismanager,maareen weloverwogen beslissing vande cost-controller: de machine isafgeschreven en versleten.Gelukkig komt hergebruik welvoor: standaardelementen inkunstwerken worden regelmatiggemaakt met de bekende sys-teembekistingen, zoals paneel-bekistingen en systeemsteigers.In enkele andere gevallen wordtgekozen voor een constructie uitkunststof met een houten of sta-len achterconstructie die gedeel-telijk of geheel te hergebruiken is(foto2).Opvallendisechterdatditniet tot enorme besparingen leidtof goedkoper is.InBelgi?wordtvoorcompletevia-ducten gewerkt met een stan-daardbekisting, maar hoe goed isdit? Een bekend nadeel van hethergebruikenvanbekistingenzijnde `saaie' producten met een wei-nig krachtige uitstraling.Samenvattend doet zich bij degrote civiele werken vanuit eenkennismanagement-optiek eenaantal boeiende tegenstellingenvoor op het gebied van complexi-Het perspectief van kennisontwikkeling tijdens grote projectenWat beklijft behalvehet beton?ir. C.J. Hagenbeek, Squarewise Kennismanagement Adviesing. W.R. Roelofsen, BetonverenigingTerwijl innovatieve slagkracht de waarde van kennis bepaalt, is hergebruikvandaag de dag een belangrijke maatstaf voor effici?nt kennismanagement.Kennis, zoals Nonaka en Takeuchi [1] in hun beroemde artikelen omschrijven,neemt in de context van dit verhaal de vorm aan van bijvoorbeeld compleetuitgedokterde en gemaakte bekistingen: expliciete kennis. Dit is precies dereden waarom kennismanagers dromen van hergebruik, en dus van dubbeleexploitatie van deze kennis.1 | Kolom bij stationAmsterdam-Bijlmerfoto: NOEC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gBouwtechniekcement 2002 358teit, geld en esthetiek:? Technisch specifieke bekistin-gen kunnen lastig veelvuldigworden ingezet.? Veelvuldig inzetbare bekistin-gen moeten duurzaam zijn enniet over ??n project wordenafgeschreven.? Veelvuldig inzetbare bekistin-gen leveren objecten die `saai'en uitstralingsloos zijn.D e w a a r d e v a n i n n o v a t i eEen andere invalshoek voor ken-nismanagement is innovatie, het-geen het ontwikkelen van nieuwekennis wordt genoemd [2]. Hier-mee kan bijvoorbeeld een con-currentiepositie worden gehand-haafd of verbeterd. In de basisvoegt innovatie de meeste waardetoe aan kennis, terwijl de innova-tieve slagkracht in de bekistingin-dustrie beperkt lijkt, het projectITM daargelaten. Dit betekent dataanbieders andere wegen zoekenom voorop te blijven lopen in debranche. Zo wordt waargenomendat aanwezige innovatie zich af-speelt op detailniveau.Voor bekistingen speelt dit ondermeer in de detaillering van de ver-schillendesystemen,waardoorzijof verschillende materialen bij-voorbeeld betere onderlinge aan-sluiting vinden (foto 3). Dit typeinnovatie heeft weinig invloed opde uiteindelijke vorm, maar kanbelangrijke gevolgen hebben voorde snelheid waarmee een bekis-tingsysteem kan worden opge-bouwd of afgebroken.Verderwordenoudeenbeproefdeconcepten een nieuw leven inge-blazen.Dezogenoemde`vliegendebekisting' bij het project Utrecht-boog is hiervan een goed voor-beeld (foto 4). Boven het maaiveldwordthiereenspoordragergepro-duceerd met een bekisting diezich door de lucht van kolomnaarkolomverschuift(zieblz.35).Tijdens een excursie van de Stu-beco, een kennisuitwisselings-platform op het gebied van bekis-tingen, constructie en uitvoering,bleek dit concept door de jongereaanwezigen als zeer innovatief teworden ervaren. De oudere aan-wezigen relativeerden dit door tevertellen dat dit concept al twintigjaar bestaat.In een markt waarin het lastigwordt om klanten te binden aansteeds vernieuwde conceptenwordt het belang van goede re-laties steeds duidelijker. Custo-2 | Pijler nieuweMoerdijkbrugfoto: Meva3 | Slagklemfoto: NOEC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gBouwte chniekcement 2002 3 59mer Relations Management, of-wel `Kennis van uw klant', hemvertrouwen en op de wenken be-dienen, wordt belangrijker, ookop plekken waar dat traditioneelniet actief gebeurt.K e n n i s d e l e n a l s d r i j f v e e rv o o r e f f i c i e n c yEen beperkte innovatieve slag-kracht, een steeds korter worden-de bouwtijd, krappere prijscalcu-laties en grotere investeringen diesteeds sneller worden afgeschre-ven, eisen van de gehele bedrijfs-kolom een maximum aan effi-ciency en productiviteit. Goede eneffectieve samenwerking en ken-nisoverdrachttussenpartijenzou-den hieraan goed kunnen bijdra-gen.Hoewel dit zich door toenemendeprestatiedruk steeds meer in dehoofden van mensen afspeelt, ishet geaccepteerd en een normaalgegeven dat binnen de bekisting-branche kennis autonoom wordtontwikkeldenautonoomwordtge-archiveerd. Horizontale afscher-ming van kennis past bij het ver-werven van een concurrentie-positie. Dat het hier over kennisgaat waarin innovatie slechts eenbeperkte rol speelt, is iets wat veelaanbieders niet willen weten.In de verticale samenwerking tus-sen aannemer en bekistingleve-rancier blijft kennisoverdrachteen kritiek punt. Binnen andereindustrie?n is het sluiten van stra-tegische allianties of een systeemmet `preferred suppliers' effectiefgebleken om op hoog niveau ken-nis uit te wisselen, zonder daarbijpositie te verliezen. De kwaliteitvan relaties binnen en tussenbedrijven is hierin van doorslag-gevend belang. Op dit momentligt dat anders. Aannemers vra-gen pas bij partijen prijzen aan ophet moment dat de bekisting aande hand van bestekeisen is ont-worpen. Hierdoor wordt mindergebruikgemaakt van de creativi-teitvandebekistingleverancierenwordt dubbele arbeid in de handgewerkt, omdat de leverancier bij-voorbeeld zelf de paneelindelingnog moet maken.W a t k u n n e n w e d o e n ?Als hergebruik om redenen vangeld, complexiteit en esthetieklastig is, en als tevens de innova-tieve slagkracht van de bekisting-industrie beperkt is, moet wordengezocht naar andere manierenom met kennismanagement eenverbeterslag te slaan. Veel stem-men gaan op voor een brederebasis om branchekennis te delen,om zo effici?nter te werk te kun-nen gaan. Dit stuit op een gezon-de koopmansgeest: ook al is deinnovatieve slagkracht van debekistingindustrie laag, wat menheeft wil men niet aan de concur-rent kwijt, en terecht.Als kennis schaars is wordt hetbelangrijk om zeker te stellen datu deze blijft verkopen aan uw rela-ties. De winst zit hier dan ook inhet cre?ren van verticale verban-den en gezamenlijke belangen,om zo besparingen in termen vantijd en geld te realiseren. Het isevident dat een vroegtijdige uit-wisseling van kennis tussen be-kistingleverancier en aannemer,? la een bouwteam, voor beidekanten besparingen oplevert. Hetdevies is dan ook: consumeer uwklanten en leveranciers! Vertroe-tel ze, weet van elkaar wat u wilten zorg ervoor dat u dit samenkunt bereiken. Durf uzelf hierbijkwetsbaar op te stellen. Het latenbeklijven van relaties blijkt danbelangrijker dan het laten beklij-ven van beton! L i t e r a t u u r1. Nonaka, Takeuchi, De kennis-cre?rende onderneming.Scriptum, Schiedam, 1995.2. Weggeman, M., Kennis-management. Scriptum,Schiedam, 1997.4 | Utrechtboogfoto: Rob Glastra Fotografie,Schoonhoven