C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gFu nder ingencement 1999 742Een sprekend voorbeeld van herge-bruik in combinatie met herbestem-ming van een bestaand gebouw, isde vroegere FIAT-fabriek Lingotto inTurijn. Naar een ontwerp van RenzoPiano wordt het fabriekscomplexgeschikt gemaakt voor een veelheidaan nieuwe functies. De meestingrijpende wijziging was het reali-seren van een congreshal op ??n vande binnenplaatsen, waarvoor eenforse ingreep in de funderingscon-structie noodzakelijk was.De FIAT-fabrieken in de wijkLingotto van Turijn, ontworpendoor Giacomo Matt?-Trucco, zijngebouwd tussen 1915 en 1921(foto 1). In die tijd was het de eer-ste megastructuur in gewapendbeton. Het maken van auto's aande lopende band verliep vanbeneden naar boven: ze kwamensteeds een verdieping hoger eneindigden op de testbaan op hetdak. Eenmaal goed `lopend', wer-den de auto's via hellingbanennaar beneden gereden.Nadat de fabriek in de jarenzeventig was verlaten, is hetpand in onbruik geraakt en islang over een nieuwe bestem-ming nagedacht. Architect RenzoPiano heeft een plan ontwikkeldvoor een nieuwe bestemming.Daardoor zal het eens zo presti-gieuse en nu reeds historischegebouw getransformeerd wor-den van een productief en mono-functioneel complex in een mul-tifunctioneel centrum.Een beurscentrum is reeds ge-realiseerd, evenals een congres-centrum met een grote onder-grondse `Main Hall', die tevens*) Ontleend aan l'Industria Italiana delCEMENTO, nr. 9 september 1997, verta-ling No?l K?hne en Eleonora Fiorentini.1 | De voormalige FIAT-fabrieken in de wijkLingotto te Turijn. In ??nvan de vier binnenplaatsenzal de `Main Hall' wordengebouwdAanpassing fundering `Main Hall' Lingotto in Turijn*)Voormalige Fiat-fabriek opnieuwe funderingC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gFu nder ingencement 1999 7 43als concertzaal is te gebuiken.Een research- en innovatiecen-trum, een winkelcentrum, kanto-ren, een hotel, een universiteits-vestiging en recreatieruimtenzullen de herbestemming com-pleteren.Het oorspronkelijke gebouwbestaat uit vijf bovengrondsebouwlagen. De draagconstructie,volledig in gewapend beton,bestaat uit massieve vloeren enkolommen, gefundeerd op poe-ren en geplaatst op een regelma-tig vierkant raster met een stra-mienmaat van 6 m (fig. 2).De `Main Hall' van het congres-centrum, afmetingen circa 32 x80 m2, is gesitueerd in ??n van debinnenplaatsen van de vroegerefabriek. Hiervoor moest eengrote ondergrondse ruimte wor-den uitgegraven tot 15 m diepte.De zaal heeft de omtrek van debinnenplaats en de nevenruim-ten bevinden zich onder de tweebestaande gebouwen (fig. 3).Tussen de funderingen van hetoorspronkelijke gebouw is, metgebruikmaking van bijzonderefunderingstechnieken in gewa-pend beton, het ondergronds be-nodigde volume verkregen, waar-bij systematisch uitgravings- enstutwerken zijn ge?ntegreerd.Het terrein van de `Lingotto' isaan de oostzijde gesitueerd opcirca 150 m vanaf de Po en aande zuidzijde op circa 1250 mvanaf de Sangone. De onder-grond bestaat voornamelijk uitsedimentaire afzettingen vandeze rivieren. Deze bleken eendikte van circa 27 m te hebben,in hoofdzaak bestaande uit zanden grind, plaatselijk door een kalk-laag min of meer stevig samen-gevoegd tot een conglomeraat,op een waterdichte onderlaagvan leem en pliocene zanden.Plaatselijk aanwezige ondoor-dringbare lagen en de beperktehoogte onder de gebouwenmaakten technieken met behulpvan wanden en schotten voorhet tegenhouden van de grondonuitvoerbaar, evenals het pro-visorisch ondersteunen van deondergraven kolommen doorpalen met grote diameter incombinatie met stalen stutten.Gekozen is voor het funderenvan de bestaande poeren (foto 4)met groepen van 6 ? 8 micro-palen van het type Tubfix.Hierbij wordt een buitenbuis 180mm in de grond gebracht meteen binnenbuis (wapeningsbuis)133 x 14,2 mm, staal FE 510 B.Tussen beide buizen wordt spe-cie ge?njecteerd onder gelijktij-dig trekken van de buitenbuis.Het draagvermogen is 850 kN(vereist 600 kN), de lengte vanhet vrije deel van de paal (nietomsloten door grond) bedraagt4 tot 15 m en de lengte van hetdoor grond omsloten deel 8 m.De gefaseerde uitvoering ge-schiedt als volgt.Aan weerszijden van de kolom-poer worden drie of vier micro-palen ingebracht, een of tweenaast de poer en twee ingehakt2 | Dwarsdoorsnede overhet oorspronkelijke gebou-wencomplex3 | Schematische weergavevan gefaseerde ontgravingvoor de `Main Hall'4 | Kolom met poer bij aanvang werkC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gFu nder ingencement 1999 74410 | Eerste gedeelte beton-kolom gestort, ontgravingvolgende faseC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gFu nder ingencement 1999 7 45in de poer (fig. 5). Vervolgenswordt om de poeren ter plaatsevan de paalkoppen een balkroos-ter aangebracht (foto 6). Indiende sterkte van de poer onvol-doende is, wordt deze aan debovenzijde tijdelijk verhoogd.Hiertoe wordt de wapening vande kolom plaatselijk vrijgehakt(foto 7).Hierna kan met het ontgravenworden begonnen, waarna dewapeningsbuis wordt vrijge-maakt (foto's 8 en 9) en het eer-ste gedeelte van de betonkolomkan worden gestort (foto 10).Vervolgens wordt weer ontgra-ven enz. (foto 11).Eenmaal voltooid zal het totalecomplex een aantrekkelijke eninspirerende omgeving vormen.Een prima `occasion' van FIAT! s6 | Aanbrengen wapening aan koppenmicropalen7 | Micropalen en werkvloer voor balk-rooster zijn aangebracht; kolom plaatselijkvrijgehakt voor opstorten poer8 | Ontgraven palen v??r het schoonmakenvan de wapeningsbuis9 | De `kale' micropalen na de eersteontgraving11 | Bouwplaats in gevor-derd stadium van ontgra-ving; zichtbaar zijn de tijde-lijke verhogingen van depoeren5 | Micropalen naast en ingehakt in bestaande poer