A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pStrategie22 cement 2007 5dr.ir. W. Jansze MBA, Anton de Kom Universiteit vanSurinameS. Kandhai B.Sc., Prescrete NVDoor politieke en economische instabiliteit waren bouwme-thoden in Suriname lange tijd arbeidsintensief en haddendeze weinig technologische basis. Betere omstandighedenen de komst van het 30-bruggenproject leidden tot deoprichtingvanhetinnovatieveprefabbetonbedrijfPrescrete.Dit artikel gaat met een analyse van Prescrete nader in opstrategisch management van technologische innovatie.Reeds in 1979 werd door CKC Spanbeton eenlange-banksysteem ingericht voor de vervaardigingvan kanaalplaten (Spiroll) voor de Surinaamsemarkt. In de tachtiger en negentiger jaren hebben,vanwege de politieke instabiliteit en veranderlijkewisselkoersen, nauwelijks investeringen in de bouwplaatsgevonden. Dit leidde tot een arbeidsinten-sieve bouwmethode in Suriname met weinig tech-nologische basis [1]. Hierdoor is geprefabriceerdvoorgespannen beton pas echt ontdekt als eenduurzaam constructiemateriaal na de opleveringvan de door Ballast Nedam gebouwde Suriname-brug en Coppenamebrug in 1999. Het Ministerievan Openbare Werken nam hierna voorgespannenbeton zelfs op als randvoorwaarde in haar brugbe-stekken. Vanwege het ontbreken van een lokaleciviele prefab industrie, moesten in 2002 voor tienbruggen in de Commissaris Weytingweg voorge-spannen U-elementen bij PresTcon uit Trinidadgehaald worden door Bouwbedrijf van Kessel (BvK).Met het verbeteren van de sociaal-economischeomstandigheden in Suriname en een toename vanStrategisch management van technologische innovatieVoorgespannenbetonnen bruggenin suriname1 |Een eenvoudige brug uithet 30-bruggenproject(foto: Prescrete)A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pStrategiecement 2007 5 23algemene zakencomplexiteitcreativiteitleren R&D technologiestrategiecommercialiseringprocestechnologischesamenwerkingproductontwikkelingoperaties enproductierisicokennisspecifieke zakenhet vertrouwen in de economie is in 2005 PrescreteNV als spin-off van BvK opgericht. Na de oprichtingis Prescrete in korte tijd gegroeid tot een onderne-ming met meer dan 60 werknemers en een omzetin 2006 van meer dan US$ 1 000 000. Daarmee ishet een belangrijke prefab speler op de Surinaamsemarkt geworden. Binnen een bredere studie inSuriname naar technologische innovatie is hetbedrijf met een case studie nader geanalyseerd. Ditartikel gaat in op deze analyse [2].T e c h n o l o g i s c h e i n n o v a t i eTechnologie is de kennis die ligt in de drie P's:product, proces en praktijk. Producten bevatten dekennis van hoe dingen werken, het ontwerp, en derelatie met andere producten. Innovatie is eennieuw of aanzienlijk verbeterd product op de(lokale) markt introduceren, of een nieuw of aan-zienlijk verbeterd proces introduceren binnen eenbedrijf. Het strategisch management van technolo-gische innovatie houdt in dat specifieke en alge-mene zaken beheerst moeten worden (fig. 2). Alge-mene zaken zijn het nemen van risico's, het creatiefzijn, het willen leren, de kennis van zaken hebben,en de complexiteit niet uit de weg gaan. De meerspecifieke zaken die beheerst moeten worden zijntechnologiestrategie, samenwerking, commerciali-sering, productontwikkeling, R&D, en operatie enproductie. Deze specifieke zaken worden voor Pres-crete hier nader uitgewerkt.T e c h n o l o g i e s t r a t e g i ePrescrete kan worden gekarakteriseerd als een leve-ranciers-gedomineerd bedrijf, waar de gebruiktetechnologie wordt bepaald door de leveranciers enwaar het bedrijf leert van de productie. Essentieel inde technologiestrategie zijn de creatie en hetgebruik van competenties om de concurrentie voorte blijven. J. van Kessel, initiator van de oprichtingvan Prescrete, streeft de first-mover strategie na. Indeze strategie behaal je een tijdsvoordeel op de con-currentie door nieuwe technologie?n te introduce-ren. Hierdoor kan snel een groot marktaandeelworden opgebouwd. De basis van de oprichting vanPrescrete is terug te vinden in het 30-bruggenpro-ject. Het doel van dit project was met de bouw van30 bruggen de verwaarloosde infrastructuur te ver-beteren, hetgeen inmiddels grotendeels is gereali-seerd (foto 1).Het 30-bruggenproject is een US$ 18 500 000kostend project dat is ge?nitieerd door de aanne-mer. Omdat vanwege overheidstekorten de over-heid de bouw zelf niet volledig kon financieren,heeft BvK de helft van het bruggenproject met eenlening gefinancierd. Vooral de import van voorge-spannen U-liggers uit Trinidad en de hoge trans-portkosten daarvan naar Suriname vormden eenaanleiding om lokaal een duurzame industrie op tezetten. Dat leidde tot de oprichting van Prescrete in2005 met een investering van US$ 1 000 000 diedeels door Van Kessel en deels door de bank is gefi-nancierd. Prescrete NV heeft een eigen directie,Van Kessel is de enige aandeelhouder.Ook de top van het Ministerie van OpenbareWerken heeft een grote rol gespeeld in de oprich-ting van Prescrete. Ten eerste werd al in 2001 inbestekken voor bruggen het duurzamere voorge-spannen beton voorgeschreven. Ten tweede stimu-leerden de minister en de top van het managementhet opzetten van een lokale civiele prefab industrie.Ten derde is in het jaar 2000 onder druk van delokale bouwsector het design, build and financebeleid aangenomen door de nieuwe regering Vene-tiaan. Want in de regeringsperiode daaraan vooraf-gaand werden grote bouwprojecten voornamelijkgecontracteerd door buitenlandse aannemers, zoalsde twee eerder genoemde bruggen die door BallastNedam werden gerealiseerd. Als gevolg hiervanheeft de Algemene Aannemers Vereniging druk opde overheid gezet om lokale aannemers dezelfdekansen te bieden.T e c h n o l o g i s c h e s a m e n w e r k i n gDe toegang tot technologische kennisnetwerken isvan groot belang als de kennis zelf niet in huis is.De Anton de Kom Universiteit van Suriname heeftS u r i n a m e i n c i j f e r sSuriname is vier maal groter dan Nederland, is voor 80% bedekt met dicht tro-pisch regenwoud en heeft 487 000 inwoners (2004), waarvan 214 000 in het dis-trict Paramaribo wonen. Suriname is een op grondstoffen gericht land met alsbelangrijkste exportproducten aluinaarde, aardolie en goud. De grondstoffen voorde lokale industrie?n en consumentenproducten worden voornamelijk ge?mpor-teerd. Als gevolg van de verbeterde economische omstandigheden wordt sterk inde bouw ge?nvesteerd ten behoeve van bereikbaarheid en toerisme. Grote betonle-veranciers in Suriname zijn Subema, South American Contractors, en recentKuldipsingh Ready Mix. In 2006 is ongeveer 160 000 ton cement verbruikt in debouw, waarvan CKC Vensur 38% lokaal fabriceert, 44% uit de Caricom wordtge?mporteerd en 18% uit Colombia en Brazili?. Grind en zand worden lokaaluit het binnenland betrokken en met pontons over water vervoerd naar de stad.2 |Strategisch managementvan technologische inno-vatieA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pStrategie24 cement 2007 5technologievolwassenheidtijd1. lenen2. interneringinbeeldinginteresseklooftechnologietransfer kloofmarkttransfer kloofdiffusiekloofincubatie demonstratie promotie verduurzaming3. institutionalisering4. specialisatie5. routine6. vernieuwingtechnologievolwassenheidtijd1. lenen2. interneringinbeeldinginteresseklooftechnologietransfer kloofmarkttransfer kloofdiffusiekloofincubatie demonstratie promotie verduurzaming3. institutionalisering4. specialisatie5. routine6. vernieuwingeen belangrijke bijdrage geleverd aan de opzet vande voorgespannen betonnen bruggenbouw middelskennisoverdracht. De universiteit is dan ook debelangrijkste strategische kennispartner in hetinnovatietraject. De drijfveer voor het inzetten vande universiteit was het ontbreken van kennis overvoorgespannen beton bij het bedrijf. Vanuit de uni-versiteit is geassisteerd bij de bouw van de produc-tielocatie van Prescrete NV op Dijkveld en zijnbetonproducten met afstudeerders ontwikkeld voorde Surinaamse markt [4, 5, 6]. De noodzaak vandeze voorspankennis gebruik te maken, was alge?dentificeerd in 2003, toen bleek dat de transport-kosten vanuit Trinidad zo hoog waren dat dezegelden beter duurzaam in Suriname ge?nvesteerdkonden worden. Tijdens bezoeken aan PresTcon inTrinidad bleek dat de productiefaciliteiten van voor-gespannen beton redelijk eenvoudig in de buiten-lucht geplaatst kunnen worden.De hier gevolgde werkwijze is duidelijk terug tevinden in het theoretische samenwerkingsmodelvan Graham en Pruitt, dat is te zien in figuur 3. Inde leenfase wordt de initi?le kennis en ervaringvan universiteiten gehaald. Zo is in 2003 door deuniversiteit een haalbaarheidsstudie gemaakt naarde make-or-buy beslissing van de 30-bruggen [3].In 2004 is de voorspanbaan ontworpen en zijn ineen afstudeerproject van Kandhai [4] civiele liggersvoor de Surinaamse markt ontworpen op basis vanin Duitsland aangeschafte bekisting. Vervolgenswordt in de tweede fase kennis ge?nterneerd. In2004 en 2005 zijn de twee studenten aangenomendie op voorgespannen beton zijn afgestudeerdbinnen de samenwerking met de universiteit. Indeze interneringsfase proberen bedrijven voordeelop te bouwen met kennis en intellectueel eigen-dom door technici aan te nemen van universitei-ten die later producten gaan ontwikkelen. Deandere strategische kennispartner van PrescreteNV was natuurlijk BvK, die ervaring had metgewapend prefab beton en de betoncentrale. Daar-naast heeft Prescrete samengewerkt met leveran-ciers uit Nederland en een zeer ervaren gepensio-neerde expert van Spanbeton BV Nederland.Tijdens zijn twee langdurige verblijven in Suri-name zijn de eerste liggers geproduceerd en isveel praktische kennis overgedragen. In de derdefase van institutionalisering zijn bij Prescrete hettestlaboratorium en het kwaliteitssysteem opgezet,dat naar een ISO-certificatie moet leiden. Sinds2006 is de inbreng van de universiteit en anderepartners sterk verminderd door de eigen opge-bouwde capaciteit. Hiermee is ze de vierde faseingegaan, de fase van specialisatie, ofwel het `ver-trouwen op eigen kunnen', een term die in Suri-name veel gebezigd wordt.C o m m e r c i a l i s e r i n gEssentieel in innovaties is het op de markt brengenvan het product. Om een goede return-on-invest-ment te krijgen voor een technologische ontwikke-ling, zijn technische standaarden en marketing,maar ook intellectuele eigendomrechten van grootbelang. Het commercialiseringmodel van Dodgson(fig. 4) is toegepast op Prescrete. In `inbeelding' ishet idee van voorgespannen beton ontstaan envorm gegeven. Het plan voor de oprichting vaneen prefab-betonindustrie bestond al jaren, maarde economische en politieke instabiliteit warenongunstig voor dergelijke investeringen. Metvooral het 30-bruggenproject stapte deze technolo-gische innovatie over de `interessekloof'. Gedu-rende `incubatie' werd de productielocatie opDijkveld met de juiste technologie ingericht. Dezefase heeft ongeveer twee jaar geduurd (2004-2005).Om de `technologie-transferkloof' te overbruggenwerd de samenwerking met de Universiteit vanSuriname gezocht. In `demonstratie' werden deeerste proefproducten gemaakt in de zomer van2005. De eerste brugliggers vonden hun weg naarde markt, waardoor de `markt-transferkloof' werdoverbrugd. Natuurlijk werd deze afname verzekerddoor het 30-bruggenproject. In `promotie' wordtvandaag de dag gewerkt aan de zorgvuldige positio-nering op de markt en aan klantgerichtheid. Daartoeis in 2006 een marketingmanager aangesteld en iseen uitgebreide (technische) brochure uitgegeven.De marketing en positionering van Prescreteleidden er vervolgens toe dat de `diffusiekloof' over-brugd werd zodat uiteindelijk in `verduurzaming'3 |Model voor technologi-sche samenwerking4 |CommercialiseringmodelA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pStrategiecement 2007 5 25een bedrijf is ontstaan, dat ook na het 30-bruggen-project kan blijven overleven.P r o d u c t o n t w i k k e l i n gVoor het vergroten van de duurzaamheid van debedrijfsvoering is een vergroting van de diversiteitvan het aantal producten en diensten van grootbelang. Het gaat hierbij om het verder uitbouwenvan productlijnen, het verkrijgen van expertise, hetvergroten van de reputatie en het toetreden op debuitenlandse markt. Het introduceren van de voor-spantechnologie met het lange-banksysteem is eenvoorbeeld van een nieuw proces en een nieuwproduct bij Prescrete. In de afstudeerstudie vanKandhai [4] zijn T-liggers en randliggers ontwikkeldnaar Surinaamse condities (foto 5). Nadien is hetproductassortiment verbreed door ook elementenzoals heipalen, damwanden en breedplaatvloeren teproduceren. In het afstudeerproject van Ramkisoen[5] zijn voorgespannen betontanks ontwikkeld voorde te ontwikkelen kaolienindustrie (kaolien is eengrondstof die veel gebruikt wordt bij de productievan papier, verf, cosmetica, en zelfs beton). Nirmal-singh [6] heeft ten slotte een eenvoudige en econo-misch interessante plaatbrug ontwikkeld voor delagere verkeersklassen.R e s e a r c h & D e v e l o p m e n tResearch & Development is een breed begrip. Bijtechnologische innovatie is het met name van belangwelke plaats R&D inneemt binnen de onderneming,het interneren van kennis om technologische ontwik-kelingen te voorspellen en om marktonderzoeken uitte voeren. Binnen Prescrete is ??n persoon verant-woordelijk voor R&D, echter een R&D-afdeling is erniet. Daarnaast vinden er, zeker in deze eerste jaren5 |ProductiefaciliteitenPrescrete(foto: Prescrete)A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pStrategie26 cement 2007 5van het bedrijf, veel incrementele innovaties plaatsdie een kostenvoordeel op moeten leveren.O p e r a t i e e n p r o d u c t i eDe huidige betonproducten bestaan uit brugele-menten tot 34 m, funderingspalen, breedplaatvloe-ren, vlakke damwanden, bedrijfsvloerplaten,kespbakken en massieve platen voor lichte ver-keersbruggen. Met de groei van de omzet en deorganisatie gaan effectiviteit en efficiency een rolspelen, en worden `lean production' en het optima-liseren van het ketenbeheer belangrijk. Met incre-mentele innovaties gericht op lokale beschikbaar-heid van arbeid en materialen en rekening houdendmet lokale condities heeft Prescrete een competitiefvoordeel in Suriname genomen en wil het regio-naal gaan concurreren.T e n s l o t t eUiteindelijk heeft het strategisch management vantechnologische innovatie geleid tot de oprichting,opzet en uitbouw van een duurzaam bedrijf in Suri-name. Momenteel wordt succesvol gewerkt aan deafronding van het 30-bruggenproject. In het bijzon-der zijn binnen dit programma vier bruggen vangrote omvang opgenomen. Het hoogtepunt op deproductielokatie was mei 2007 toen de eerste voorde 560 m lange Carolinabrug bestemde ligger van34 m met beton B65 werd gestort. In juli 2007 is degrootste overspanning vanaf het water gemonteerd.De Carolinabrug overbrugt in het binnenland deSurinamerivier en heeft een doorvaarthoogte van8 m boven NSP +2,70 (foto 6). nL i t e r a t u u r1 Jansze, W., Prefabricated concrete in Suriname.BELTON Magazine, November 2003.2 Jansze, W., Gaining competitive advantage bytechnological innovation; Nature or nurture.Maastricht School of Management en FHRInstitute of Social Studies, November 2006.3 Jansze, W., Prefabricage voorgespannen beton-nen elementen; Vooronderzoek en haalbaar-heid. Anton de Kom Universiteit van Suriname,januari 2004.4 Kandhai, S., Economisch duurzame bruggenbouwen; Ontwikkeling van een geprefabriceerdevoorgespannen betonnen brugligger voor Suri-name. Anton de Kom Universiteit van Suri-name, augustus 2004.5 Ramkisoen, A.S., Tankfarm voor de opslag vankaolien; Ontwerp, kosten en uitvoering vanopslagconstructies voor kaolien in Suriname.Anton de Kom Universiteit van Suriname,augustus 2005.6 Nirmalsingh, R., De lichtverkeersbrug; Ontwik-keling van een economisch interessante brugmet geprefabriceerde voorgespannen elemen-ten. Anton de Kom Universiteit van Suriname,juli 2007.6 |Bouw en montageCarolinabrug(foto: Prescrete)