? utiliteitsbouw ? alg~meen ontwerp ? vloerenBeton is voor bedrijfsvloeren een bouwmateriaal dat door de verschillende partijen in debouwkolom haast als vanzelfsprekend wordt ervaren. Een vaak gehoorde klacht deson?danks is dat de vloer regelmatig de sluitpost van de begroting is. Daarnaast speelt bijgeen enkel ander onderdeel van een bouwwerk de inbreng van opdrachtgever, architect,constructeur en (onder)aannemer een zo belangrijke rol als hier. Dat veronderstelt ken?nis van zaken bij al die partijen, maar is dat in de praktijk ook zo?Op het doorde StichtingCURgeorganiseerde Vloerencongres, datop6 december1996 inhetkader van de Vloerendagen 1996 in de Utrechtse Jaarbeurs werd gehouden, kwamenalle voornoemde partijen bij elkaar om van hun deskundigheid te getuigen. Een deskun?digheid echter op telkens een deelgebied. Duidelijk werd namelijk dat een goede vloerniet alleen meer het resultaat is van een goed ontwerp en dito uitvoering.VLOERENCONGRES CURSUCCESVOLRANDVOORWAARDEN STEEDS BELANGRIJKER VOOR ONTWERPCD Met opslagmethodiek wordt het sys"teem van stellingen bedoeld20Door zijn keuze voor locatie en functie be-paalt de opdrachtgever in feite de randvoor"waarden van een gebouwen de daarbij be-horende bedrijfsvloeren en be?nvloedt hetontwerp van de architecten de constructeur.Om de juiste keuzes te maken zal zijn advi~seur dus kennis van zaken moeten hebbenvan alle andere disciplines.De constructeur op zijn beurt zal bekendmoeten zijn met de vele factoren die bepa-lend zijn voor de kwaliteit van een bedrijfs-vloer. De dikte van een vloer en het al danniet voorzien van dilatatievoegen in eengrootvloeroppervlak liggen directbinnen zijndeskundigheid. De mogelijkheid en wijzevan uitvoering bepalen echter of zijn ont-werp ook werkelijkheid kan worden.Een aannemer ismeestal niet op de hoogtevan alle aspecten die het maken van goedevloeren met zich meebrengen en schakelthet liefst een deskundig vloerenbedrijf in.Zo'n bedrijf heeft echter een prijs en wordtderhalve niet op kwaliteit geschat.Ontwerp versus vloerG.W.Esmeijer (Esmeijer BV, Berg en Dal)sprak over de consequenties die het maga-zijnontwerp voor een vloer heeft. Als onder-deel van de integrale logistiek neemt de in-terne logistiek of magazijnlogistiek eensteeds belangrijkere plaats in. Dit heeft ge-leid tot magazijnsituaties en distributiecen-tra waarbij sprake is van redelijk tot zeer ge-avanceerde technische systeemtoepassin-gen, waarbinnen een effici?nte goederen-behandeling kan plaatsvinden; dit betreftzowel de opslagmethodiek als de stapel-truck (foto 1).Naast de belasting is de vlakheid een be~langrijke factor, vooral bij trucks die in eensmal gangpad rijden met een geringe spe"Iing aan weerszijden. Een bepaalde afwij"king vanuit de vloerpositie zal op een zekerehoogte vele malen groter zijn.Een nieuw fenomeen doet zich voor bij detruck met zijwaartse afzet. Deze truck wordtgeleid door een relatief smal gangpad. Hier-voor zijn twee technieken gangbaar:? railgeleiding;? inductiegeleiding.Bij railgeleiding wordt een hoekprofiel aande vloerbevestigd. Hetvoertuigvoert een zij-waartsekracht op het profiel uit, waarvooreen bepaalde verankering noodzakelijk is.Bij inductiegeleiding wordt een inductie-draad in een in de vloer gefreesde sleuf aan-gebracht. Via een signaal uit het lichtnetwordt een magnetisch veld gecre?erd, waar-binnen sturing van het voertuig mogelijk is.De vloerwapening kan dit magnetisch veldbe?nvloeden en moet derhalve voldoendediep zijn aangebracht (min. 30 mm onder deinductiedraad).CEMENT1997/6Tabel 1Eisen aan de evenwijdigheid van een monolitisch afgewerkte betonvloer (NEN 2743)Het moge duidelijk zijn, dat rekening houdenmet dergelijke eisen een grote stempel ophet ontwerp legt. De wensen van de gebrui-ker moeten derhalve al in een vroegtijdig sta"dium op tafel komen.Aanbevelingen van een constructeurIn de praktijk wordt de bedrijfsvloer in be-steksstukken op een niveau omschrevendatjuist voldoende is voor prijsvorming. Ver-volgens wordt pas vlak voor de aanleg in de-tail op de constructie ende uitvoering inge-gaan, als de prijsvorming al heeft plaats ge"vonden. De kans is dan groot dat de uitge-voerde bedrijfsvloer niet optimaal aansluitop het gebruik. G.F.A.Kuijs (ing.bureau Archi-com B\I, Eindhoven) pleittedaaromvooreenaanpassing van de honoreringsstructuurvan de adviseur.Nadat de vloerconstructiein overleg met deopdrachtgever, de constructeur en mogelijkmet leveranciers is bepaald, dient deze in-formatie ondubbelzinnig te worden vastge-legd. Een separaat vloerenbestek, inclusieftekeningen en details, biedt de mogelijkheidom deze informatie vast te leggen en de be-drijfsvloer separaat uit te besteden.De navolgende onderwerpen moeten in hetvloerenbestek worden opgenomen:1. Algemene contractvoorwaarden2. Gebruiksspecifieke uitgangspunten3. Locatiegebonden uitgangspunten4. Betontechnologische eisen5. Uitvoeringsvoorwaarden6. Controle voor en tijdens uitvoering7. Controle na de uitvoering8. Garantie9. Onderhouden schadepreventieArbeidsomstandighedenA.C.P.Frijters (Stichting Arbouw, Amsterdam)vroeg aan de hand van enkele voorbeeldenaandacht voor de arbeider.Zijn eerste voorbeeld betrof een gebouwmetterplaatse gestorte voorgespannen ver-diepingsvloeren, waarbij de gevellijn tevenserfgrens is. Over de erfgrens is hetniet mo-gelijk een steigerte bouwen. De monteur diede voorspankabelskomt spannen, moet zit-tend op de rand van de vloer de vijzel (ca. 40kg) op de voorspankabel plaatsen en bedie-nen.In zijn tweede voorbeeld behandelde hij eenmonoliet afgewerkte vloer, die in een zo wa-terdicht mogelijk pand moet worden aange-legd. Hetgebruikvan machines metverbran-dingsmotoren in een afgesloten ruimte isvoor de gezondheid niet goed, evenals eengeluidsproductie van meer dan 80 decibel.Dit (geluids)fenomeen doet zich ook voor bijhet machinaal aanbrengen van een afwerk-vloer. Zwaar lichamelijke arbeid is hierdooruitgebannen, maar een nieuw risico (lon-gen, oren) is ge?ntroduceerd.In een derde voorbeeld stelde hij de bespa-ring op laslengten ter discussie. Dit bete-kent in de praktijk dat netten ontstaan dieniet meerte tillen zijn. Hetvermelden van dehoeveelheden wapening per kubieke meterinclusiefde laslengte kan wellichteen oplos-sing bieden.De aannemermoetechter ook de hand in ei-gen boezem durven steken. Is hij bij de prijs-vorming niet al betrokken bij de keuze vooreen al dan niet arbeidsvriendelijke uitvoe-ringsmethodiek? De kwaliteit van de aanne-mer is af te meten aan de assertieve wijzewaarop hij opkomt voor de arbeidsomstan-digheden van zijn mensen. In bouwvergade-ringen of andere besprekingen met de op-drachtgeverkan hij arbeidsomstandighedenen het moeten toepassen van gezondheids-bedreigende materialen ter discussie stel-len.Vlakheid genormeerdDe gebruiker stelt soms zware eisen aan devlakheid van een vloer. Vlakheid is een be-grip dat aanleiding kan geven tot nogal watdiscussie en misverstanden: wat in de enesituatie voldoende vlak is, kan in een anderesituatie juist ontoelaatbaar onvlak zijn. OOR.de Vries (Bedrijfschap STS, Woerden) sprakover vlakheidsmetingen, normen, meetap-paratuur en toleranties en stelde voor in hetvervolg te spreken over de toegestane on-vlakheid van een vloer.De norm NEN 2743 geeft een duidelijke om-schrijving van de methode waarop de (on)-vlakheid kan worden bepaald van monoli-tisch afgewerkte betonvloeren (tabel 1).NEN 2741 betreft cementgebonden dek-vloeren en gaat uit van een drietal zeer een-voudige tabellen. Deze norm wordt momen-teel herzien, waarbij het de bedoeHngis omonder meer de (on)vlakheidstabellen invorm te wijzigen.Thans geeft de norm nog een tabel met eenabsolute grens. Deze tabel is voor de vloe-renlegger zeer goed bruikbaar, aangezien hijtijdens het leggen - als hij in principe iederevierkante meter afzonderlijk beoordeelt "kan controleren op geleverde onvlakheid.Nadeel is dat bij een letterlijke hanteringvande huidige versie van de norm in principe degehele vloer moet worden ingemeten en ge-controleerdop meetwaarden. Ook als dievloer4000 m2 is. En een vloervan 400 m2 le"vert al een raster op van 441 meetpunten.Beter is het dan om als grenswaarde eenoverschrijding van 5% te tolereren, zoals bijde NEN 2743. Op basis van statistiek wordter een steekproef genomen uit de vloer. Eenaantal velden wordt gecontroleerd op on-vlakheid. Het aantal te controleren vlakkenis afhankelijk van de vereiste vlakheidsklas-se en het gerealiseerde oppervlak. Er hoeftdus niet meer een gehele vloer te worden in-gemeten.Hoogwaardige dekvloerenInbepaalde gevallen kan een opdrachtgevernog speciale eisen aan de dekvloer stellen.Voorbeelden zijn de druksterkte, slijtvast-heid, chemische bestendigheid en esthe-tiek. Overdeze aspecten verhaalde H.J.Ruys(Ruys Vloeren BV, Apeldoorn). Voor dergelij-ke toepassingen is onder meerdenorm NEN2741 opgesteld. Hoogwaardige dekvloerenkunnen op basis van NEN 2741 worden aan"gemerkt met een kwaliteit 040,055 en 075(pantserdekvloer). Deze dekvloeren wor-den machinaal verdicht en er wordt grind envaak ook slijtvast toeslagmateriaal aan toe-gevoegd.CEMENT1997/6 21? utiliteitsbouw ? constructief ontwerp ? vloerenD? uitvoering geschiedt zorgvuldig en ge"controleerd en er is nogal wat apparatuurvoor nodig. Naast vlaktetrilplaten, trilbalkenen pleistermachines behoren ook een nauw-keurig waterpasinstrument en een hoogte-baak daartoe.De afwerking is zeer arbeidsintensief. Om-dat het echter vaak om kleine projecten metkleine afmetingen gaat, zijn de negatieve ge-volgen voor de arbeiders beperkt. De prijs isvier tot vijf keer h?ger dan bij een gemiddel-de dekvloer.Vocht en vloerenVaak is de vochthuishouding ??n van dehoofdoorzaken van het ontstaan van be"schadigingaan een vloer. Te denken valtaanscheurvorming, schotelen en onthechting.Th.A.M.Salet (Intron IMM, Sittard) besprakdit fenomeen aan de hand van een reken-presentatie met het eindige-elementenpro-gramma FEMMASSE.Het voorbeeld beschrijft de vochthuishou-ding in een beganegrondvloer, opgebouwduit geprefabriceerde betonelementen, eenbetonnen druklaag, een zand-cement dek-vloer en een willekeurige, maar volledigdampdichte vloerbedekking. De vloer is om"wille van de eenvoud van het voorbeeld nietge?soleerd. De uitvoering geschiedt in de zo-mer.De temperatuur- en vochtverdeling in devloer veranderen met de seizoenen mee.Naar de wintertoe bijvoorbeeld zal de tem-peratuur in de kruipruimte afnemen, terwijldeze als gevolg van verwarming boven devloerjuist toeneemt. Als gevolg van de hogerelatieve vochtigheid in de kruipruimte zal derelatieve vochtigheid van de betonvloer aande onderzijde toenemen. De dekvloer aande bovenzijde zaljuistuitdrogen, waardoorinhet hechtvlakgrote spanningen zullen optre-den, die tot onthechting kunnen leiden.Om met het programma een goede en be-trouwbare voorspelling te doen moeten alleinvloedsfactoren in onderlinge samenhangworden beschouwd, moeten de goede ma-teriaaleigenschappen bekend zijn en moe-ten de benodigde (numerieke) rekenmodel-len in de praktijk voldoende zijn gevalideerd.Om het fenomeen vochthuishouding te be"grijpen is tevens een bouwfysische en mate-riaalkundige achtergrond nodig.De vochthuishouding in een vloer is uitein-delijk zowel het gevolg van beslissingen diereeds in de beginfase doorde ontwerper zijngenomen als van de daarop volgende wijzevan uitvoering waartoe de aannemer be-slist.22Ontwerp-tooi in de maakVoor elastisch ondersteunde vloeren en ver-hardingen bestaan geen formele rekenre-gels. Dat vindt zijn oorzaak in het feit dat zegeen bouwwerk zijn in de zin van het Bouw-besluit. Ook in de VBC zijn daarom geen spe-cifieke rekenregels voor dit soort construc-ties opgenomen. Met de in februari 1994verschenen CUR-Aanbeveling 36 (Ontwer-pen, berekenen en detailleren van bedrijfs-vloeren van constructief beton) is in dezebehoefte voorzien.Ondanks, of eigenlijk dankz.ijhet feit datCUR-Aanbeveling 36 veelomvattend encompleet is, is het volgen van de rekenpro-cedures tijdrovend en complex, heeft J.Nie-mantsverdriet (ing. bureau Witteveen+BosBV, Deventer) moeten constateren. Een ge-automatiseerde versie van de aanbevelingmoet in deze situatie verbetering brengen.Daarom wordtmomenteel doorCUR-kennis-overdrachtscommissie F19 een disketteontwikkeld waarmee monolitisch vervaar-digde betonvloeren volgens de genoemdeCUR-Aanbeveling 36 kunnen worden ont-worpen en berekend. Deze diskette zal me-dio dit jaarverschijnen.LiteratuurVan het Vloerencongres is een syllabus ver-krijgbaar, waarin de meeste lezingen zijn op-genomen.lnlichtingen verschaft de Stich-ting CUR; tel. (0182) 540600.Op de dag van het Vloerencongres ver-scheen tevens de VNC-publicatie 'Betonnenbedrijfsvloeren en bedrijfsverhardingen'. De-ze publicatie behandelt de op staal gefun-deerde bedrijfsvloeren binnen gebouwen ende bedrijfsverhardingen buiten gebouwen.Achtereenvolgens komen aan de orde:? Functionele eisen aan monoliet afgewerk-te bedrijfsvloeren? Opbouw vloerconstructie? Ontwerpaspecten? Dimensioneren van vloeren en verhardin"gen? UitvoeringsaspectenDeze publicatie is gratis te verkrijgen bij VNC;tel. (073) 640 12 52.H.H.Wapperom?bedrijfsvloerenijfsverhardingenCEMENT1997/6