Virtueel Bouwen = samenwerken62009201Een geco?rdineerd integraal ontwerp resulteert in eenproject dat binnen budget, op tijd en met de gewenstekwaliteit wordt geleverd. Hierbij zijn transparantie van deprocessen en informatiemanagement noodzakelijk. Omdit te bewerkstelligen heeft Strukton het programma Virtu-eel Bouwen opgezet.Virtueel Bouwen= samenwerkenErvaringen met Virtueel Bouwen bij StruktonVirtueel BouwenOnder Virtueel Bouwen verstaat Strukton: `Het digitaalsimuleren van het integrale bouwproces met als doel omvooraf knelpunten te signaleren, vast te leggen en op telossen'. Hierbij staat het 3D-model met alle daaraan gekop-pelde bouwwerkinformatie centraal. Als hulpmiddel maaktStrukton gebruik van een roadmap (fig. 2). Hierbij wordt ergewerkt van binnen naar buiten. De paarse kleur geeft aandat dit onderdeel al wordt toegepast. Een rode bol geeft aandat dit in een pilot wordt getest. De witte bollen tot slot zijnde onderwerpen die nog moeten worden onderzocht.themaVirtueel Bouwen = samenwerken 62009 21ir. Renzo van RijswijkStrukton Engineering1 Virtueel Bouwen bij de Houtwalgarage in Harderwijk2 Roadmap om te komen tot Virtueel Bouwen. De paarse kleurgeeft aan dat dit onderdeel al wordt toegepast. Een rode bolgeeft aan dat dit in een pilot wordt getest. De witte bollenzijn de onderwerpen die nog moeten worden onderzochtBewustwordingIn 2006 is een discussie opgestart met als centrale vraag: watwillen we met 3D? Wil Strukton slechts in staat zijn een 3D-teke-ning te maken, of juist de spil worden rond het Bouw InformatieModel (BIM). Uiteraard heeft het laatste de voorkeur. Vanuit datoogpunt zijn er een visie en plannen opgezet, die uitvoerig internzijn gepresenteerd. Onder meer bij de diverse directies van dewerkmaatschappijen, bij afdelingen, bij werkvoorbereiders enook bij kennisuitwisselingmiddagen en technische lunches. Ditbewustwordingsproces is van cruciaal belang.Daarnaast zijn er werkgroepen opgestart die niet alleen uit3D-modelleurs bestaan, maar juist ook uit werkvoorbereiders,calculatoren, planners, planontwikkelaars, tekenaars, ICT'ersenz. Virtueel Bouwen moet immers gezamenlijk wordenverkend en benut. Het is niet iets van alleen de tekenkamer ofde afdeling ICT. Het gaat juist alle disciplines aan. Daar zit dekracht. Hoe meer er gebruik wordt gemaakt van elkaars infor-matie des te beter. Dit betekent een andere manier van werken(object geori?nteerd) en organiseren. De consequenties moetengoed in beeld worden gebracht. Wat doet een 3D-modelleur enwat doet een BIM-manager? Wat doet een virtuele planneranders dan een planner nu?De roadmap tot vandaagEr is begonnen met het opzetten van 3D-modellen, gevolgddoor de mogelijkheid om visualisaties en animaties te maken.Snel daarna kon de factor tijd en dus de planning aan hetmodel worden gekoppeld. Op deze manier wordt inzichtelijkof het geplande wel kan worden uitgevoerd.Het uitwisselen naar 2D blijft noodzakelijk omdat nog steedsvanaf werktekeningen wordt gewerkt. Het uitwisselen van3D-modellen zien we in de praktijk meer en meer. Het uitwis-selen van 3D BIM-modellen is echter nog niet volledig ontwik-keld. Dit moet internationaal worden gestandaardiseerd. VirtualReality (vrij vertaald: het zelfstandig kunnen bewegen door een3D-model) is ook een grote toegevoegde waarde voor gebrui-kers van het 3D-model zoals werkvoorbereiders en planners.In de praktijkStrukton heeft al tientallen projecten in 3D gezet in zowel deGWW- als de B&U-sector. Haalbaarheidsstudies zijngemaakt en 2D-werktekeningen zijn gegenereerd. Hetbepalen van hoeveelheden is onderdeel van het 3D-modelle-ren. Dat wordt steeds meer gevraagd bij het koppelen van deuitvoeringsplanning.Bij eenvoudige werken (niet-complexe vormen) blijkt hetmaken van het 3D-model inclusief het maken van de 2D-werk-tekeningen niet meer te kosten dan alleen een 2D-uitwerking.Grote voordelen van het 3D-model zijn dat knelpunten er alzijn uitgehaald en dat `vergeten' details nu ook uitgewerkt zijn.Kortom, een aanmerkelijke kwaliteitsverbetering.Een actueel voorbeeld is de ronde parkeergarage Houtwal inHarderwijk (fig. 1). Voor het aanbiedingsontwerp zijn teke-ningen uit het model gegenereerd. De snelheid van wijzigenis enorm. Zo kost het bijvoorbeeld ??n uur om een aanpas-sing in 3D te maken tegenover twee dagen tekenwerk in 2D.Dit dankzij slimme ontwerpparameters, die snel inzichtgeven in de consequenties van ontwerpwijzigingen. Bijvoor-beeld: hoe diep wordt de parkeergarage als de ingang op eenander niveau komt. Op dit moment wordt het ontwerp vast-gelegd en worden er 3D-modellen uitgewisseld met derden.Daardoor kunnen zij op hun beurt snel en eenvoudig hunmodel op de geoptimaliseerde versie aanpassen.ProfessionaliseringAan de professionalisering van het gebruik van VirtueelBouwen wordt nu hard gewerkt. Sinds 2008 heeft Strukton eenHandboek 3D BIM modelleren. In 2009 is daar het ProtocolSamen Virtueel Bouwen bij gekomen. Naast instructies overinkoopplanningcalculatie ramingsimulatiesautoCADplot2Duitwisselen3Duitwisselen3DBIM3Dgeometriemaquetteenergiesimulatiesdraagconstructie(3Dengineering)voortgangsbewakinguitvoerings-plannen4Dhoeveel-hedensysteemengineering(SE)objecten-boom3D MODELmakeninzichtcontroleclash detectionvisualisatie/animatiefilms(fly by,walkthrough)stilstaandebeelden(stills)3D printen virtualreality2themaVirtueel Bouwen = samenwerken62009223 Een eerste stap was het visuali-seren van 3D-modellenDaarnaast heeft Strukton nauwe banden gelegd met software-ontwikkelaars. Te vaak wordt immers een functie in de nieuwesoftware gemaakt die niet nodig is. Nu wordt er juist vanuit depraktijk aangegeven wat er wel nodig is. Een positieve ontwik-keling voor beide partijen.De planning is dat Strukton zich het komende jaar gaat focus-sen op twee zaken. Het objectmanagement (op elk momentaangeven wat de status is van het object, wie hem in bewerkingheeft enz.) en de integratie met Systems Engineering (op elkmoment aantonen dat het ontwerp voldoet aan de eisen gestelddoor de opdrachtgever).Tot slotVirtueel Bouwen is niet een set computerprogramma's diekunnen worden gekocht. Virtueel Bouwen is een integralemanier van samenwerken. Dit vergt verandering van rollenen processen. Het kan uiteraard goed worden ondersteunddoor ICT-toepassingen. Maar het begint bij de mens en hetblijft bij de mens. Als we niet of niet goed communicerenkomt er van samenwerken niets terecht. Kortom: VirtueelBouwen = integraal samenwerken.hoe bepaalde 3D-viewers zoals NavisWorks Freedom enDesign Review kunnen worden gebruikt, zijn dit noodzakelijkeleidraden die helpen om zaken rondom BIM goed in te vullenen te organiseren. Ook worden bestaande processen opnieuwbekeken. Wat is de huidige workflow wanneer een werkvoorbe-reider 2D-tekeningen binnen krijgt en wat verandert er bijVirtueel Bouwen? Daarnaast is er een bibliotheek opgebouwdin Revit Structure met allerlei onderdelen (damwanden, heipa-len, kolommen, liggers, e.d.)ToekomstEr wordt al veel werk verzet, maar we zijn er nog lang niet. Alslid van het Platform Virtueel Bouwen heeft Strukton eeninhoudelijke en procesmatige bijdrage geleverd aan deBIMcaseweken van 2007 en 2008. Daarvan hebben we veelgeleerd en die ervaringen worden toegepast in de praktijk.Samen met het COINS wordt er verder onderzoek gedaan naarbijvoorbeeld het objectmanagement, mede met inzet van afstu-deerders. De volgende onderwerpen komen daarbij onderander aan bod: Virtueel Calculeren, 3D BIM uitwisselen,Concept Modelleren, BIM en Duurzaamheid, Toleranties en3D BIM, Implementatie van BIM.3