C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gB etontechnologie34 cement 2007 7Beton kan worden ontsierd doorvele soorten vervuiling respectie-velijk aantasting, zoals:? kalkuittreding;? vervuiling uit de omgeving(vuil, mos, algen en graffiti);? vervuiling in de bouwfase (o.m.lekwater en roestvorming).K a l k u i t t r e d i n gKalkuittreding treedt vooral op bijjong beton, vaak snel na het ont-kisten. Het niet-gehydrateerdewater verdampt en zoekt zijn wegnaar buiten, waardoor pori?n ont-staan. Deze pori?n kunnen weerregenwater of condenswaterabsorberen, wat capillair zuigenwordt genoemd. Vrije kalk wordtzo naar buiten getransporteerd.De beste oplossing is te zorgenvoor een goed verdichte opper-vlakstructuur zonder pori?n. Alsnabehandeling kunnen de aanwe-zige pori?n in het beton wordenomhuld met een impregneermid-del om het capillaire zuigen teverminderen.ImpregneermiddelBij Top Tower is ervoor gekozenhet beton in de fabriek te behan-delen met het product Protecto-sil BHN, een kleurloos, oplos-middelvrij impregneermiddel opbasis van een silaan. Het trekt inhet beton, waar het reageert metsilicium en zijn waterwerendewerking opbouwt. De waterab-sorptie onder het oppervlak vanhet beton wordt aldus sterk ver-minderd.Vloeibare impregneermiddelenworden aangebracht door vloeienonder lage druk. Het juistemoment van aanbrengen is cruci-aal. Gebeurt het te vroeg danwordt het niet-gehydrateerdewatertransport naar buiten ver-stoord, wat later kan leiden totextra kalkuittreding op de poreu-zere plaatsen op het oppervlak.Impregneermiddelen hebben eenTop Tower Almere:Vijf jaar vrij van vervuilingP. Heinink, Cugla B.V.De dragende prefab betonnen gevelelementen zijn sterk bepalend voor hetuiterlijk van het in 2002 opgeleverde kantoorgebouw Top Tower (foto 1) inhet centrum van Almere [1]. Verschillende maatregelen zijn overwogen omhet gladde, antracietkleurige beton duurzaam tegen allerlei vormen van ver-vuiling te beschermen. Om kalkuittreding tegen te gaan, zijn de elementen inde fabriek behandeld met een impregneermiddel. Ter bestrijding van graffiti isop de bouwplaats een anti-graffiticoating aangebracht.1 |Top Tower in AlmereC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gB etontechnologiecement 2007 7 35kleine hoeveelheid water nodigom de waterwerende reactie metsilicium aan te gaan. Komt hetimpregneermiddel evenwel incontact met water in het jongebeton, dan treedt een te snellepolymerisatie op, wat vlekken ofzelfs een filmlaag kan veroorza-ken op het betonoppervlak.De alkaliteit van jong beton is nietbevorderlijk voor de duurzaam-heid van een impregneermiddel.In de praktijk betekent dit dat eenbetonelement na het ontkistenminstens enkele dagen of noglanger droog en tochtvrij (= gecon-ditioneerd) opgesteld moet staan.Dit is de beste, maar wel kostbare,oplossing. Gedurende de droogtijdkan een lage temperatuur in com-binatie met een hoge luchtvochtig-heid in de hal overigens leiden totextra kalkuittreding.IndringdiepteEen silaan is opgebouwd uitkleine moleculen die daardoorvoldoende diep kunnen indrin-gen. Impregneermiddelenhebben wel tijd nodig om dewaterwerende werking op tebouwen. Zelfverdichtend betonmet een goed verdichte opper-vlaktestructuur bevat minderpori?n dan traditioneel beton datslecht verdicht is. De indring-diepte heeft een duidelijkerelatie met het verbruik van eenimpregneermiddel.Doordat het gebruikte productniet aan het oppervlak werkt, ishet onzichtbaar. Dit kan eenbelangrijke wens van deopdrachtgever zijn.Beton optisch in de gewenstestaat houden is een terrein metnog veel onbekendheden. Elkproject vraagt haar eigen benade-ring en werkwijze. Bij enkeleprojecten is al succes geboektdoor een massahydrofobeermid-del aan de specie toe te voegen.Dit verkleinde de risico's enwachttijd tussen ontkisten enplaatsing op het tasveld.V e r v u i l i n g v a n u i t d eo m g e v i n gVuil hecht zich slecht op een goedverdicht betonoppervlak. De antra-cietkleurige gevelelementen van deTop Tower zijn daarom in zelfver-dichtend beton uitgevoerd ennaderhand glad afgewerkt. Omzowel de horizontale als verticaledelen van een betonoppervlakschoner te houden, kan een hydro-foob (waterwerend) of liever nogeen oleofoob (oliewerend) opper-vlak helpen.Een droog oppervlak vermindert deaanhechting van vuil, mos en alg.Een oppervlak droog houden kandoor de oppervlaktespanning te ver-groten, zoals bij het lotuseffect uitde plantenwereld. Om dit te berei-ken, kan het beton worden behan-deld met een blanke laklaag. Nadeelis dat blanke lakken het optischeffect van het beton wijzigen.Een onzichtbare, ideaal werkendecoating bestaat dus niet! Het com-promis is het zoeken van eenbalans tussen mate, duur en zicht-baarheid van de beschermlaag.Cugla B.V. voert enkele productenop basis van fluorsilanen die nietin het beton trekken maar aan hetoppervlak werkzaam zijn, met devolgende eigenschappen:? op waterbasis, in diverse vastestofgehaltes te leveren;? geen laklaageffect;? afpareleffect (water blijft indruppels staan, foto 2);? onder droge omstandighedennauwelijks zichtbaar;? UV-bestendig;? waterdampdoorlatend;? voor vloer- en wandtoepassin-gen;? `easy to clean' effect.Oppervlaktebehandelingenworden blootgesteld aan diverse2 |Afpareleffect op hetbeschermde betonC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gB etontechnologie36 cement 2007 7belastingen, zoals UV-licht, uit-werpselen van dieren (o.m.vogelpoep), wind, vocht, atmos-feer, industrievuil, chemicali?nen mechanische bewerkingen.Inmiddels zijn verschillende pro-jecten behandeld met deze pro-ducten, bijvoorbeeld om aan-hechting van vervuilinggedurende transport en montagevan prefab beton te verminderen,maar ook om terrazzovloeren,tafels enz. te beschermen tegenallerlei huishoudelijke vervuilin-gen, zoals koffie en wijn.Zoals eerder genoemd blijft hetzoeken naar balans tussenbescherming en de zichtbaarheidvan de beschermlaag ten opzichtevan de te beschermen onder-grond. Beschermlagen aan hetoppervlak verouderen sneller danimpregneermiddelen; periodieknabehandelen is dan ook noodza-kelijk.A n t i g r a f f i t iEen niet-natuurlijke, maar min-stens zo vervelende vervuiling isgraffiti. Bij de keuze van een anti-graffiticoating moet een compromisworden gevonden tussen de opti-sche wijziging van het aanzicht vanhet beton, waterdampdoorlaatbaar-heid, werkzaamheid, duurzaam-heid en budget. Het eerderge-noemde fluorsilaanproduct kan,mits onverdund, als anti-graffiticoa-ting worden gebruikt. Een beklad-ding kan worden verwijderd metonder hoge druk aangebracht koudof heet water of met een bijbeho-rend reinigingsmiddel zonder debeschermlaag te beschadigen.Dit product is in 2002 op de bouw-plaats aangebracht en ondertussenflink belast door bekladdingen,geparkeerde fietsen, vuilcontainersenz. De beschermlaag voldoet nogsteeds; de foto's laten ook zien dateen beschermlaag aan het opper-vlak periodiek moet worden nabe-handeld (foto 3).Schoon beton naar ieders tevre-denheid is een kunst; duurzaamschoon beton ook! nL i t e r a t u u r1. Versteegen, J.H., Dragende bui-tengevel in markant kantoorge-bouw. Cement 2004 nr. 6.Projectgegevensarchitect:MVRDV, Rotterdambouwkundige uitwerking:Pieters Projectbureau, Haarlemconstructief ontwerp:Pieters Bouwtechniek, Delftengineering prefab:Pieters Bouwtechniek, Delftprefab leverancier:Geelen Beton, Wanssumoppervlaktebehandeling:Cugla BV, Breda3 |Ook een beschermlaagmoet periodiek wordennabehandeld