Vergunning in ??n dag?1201076Vergunning in??n dag?Betalingsverkeer, belastingaangiftes, correspondentie maar ooktekeningen en projectspecificaties zijn tegenwoordig nagenoegallemaal elektronisch. Maar de aanvraag van bouwvergunningengaat nog altijd op papier. Kan dat ook anders?Het geld dat u verdient is elektronisch. Waarschijnlijk handelt ual uw bankzaken elektronisch af, en zijn uw aandelen of obliga-ties, als u die heeft, elektronisch. Ook uw belastingaangifte doetu elektronisch. Op uw bedrijf maakt u brieven, tekeningen enspecificaties met de computer, en u verzendt die merendeelsook via de computer. Want dat is handig: het gaat veel snelleren u hebt minder opbergruimte nodig. Het veranderen vanelektronische originelen gaat makkelijker en sneller dan vanpapieren originelen, en u kunt uw elektronische specificatiesnog automatisch laten controleren ook!Kortom, bijna alles gaat elektronisch. Maar als het gaat om deaanvraag van bouwvergunningen, dan doet u dat nog altijd opVergunning in ??n dag? 12010 77papier. Bij de vergunningsverlenende instanties, zoals bouw- enwoningtoezicht, worden voortdurend mappen met papierendocumenten heen en weer geschoven, in papieren enveloppenverstuurd, en in papieren ordners of hangmappen bewaard.Zou het niet handig zijn als dat ??k elektronisch kon? Welnu,binnenkort kan dat! Medio 2010 treedt de Wet Algemene Bepa-lingen Omgevingsrecht (WABO) in werking [1]. Dankzij deWABO kan straks de aanvraag voor een bouwvergunning elek-tronisch worden ingediend. De aanvrager heeft met slechts ??nloket te maken, het Omgevingsloket [2]. De overheid belooft datzij bij de aanvraag zal optreden als ??n bestuursrechtelijk orgaan.In Singapore is een dergelijk systeem van elektronische vergun-ningverlening, genaamd Corenet, al vele jaren in gebruik. Deverantwoordelijke ambtenaren handelen de aanvraag geheelelektronisch af, waarbij een dossier gelijktijdig onder de aandachtvan verschillende goedkeurende instanties wordt gebracht. Alsde ene instantie onvoldoende tijd heeft, of onvoldoende kennisheeft van een bepaald type bouwwerk, dan kan een specialist bijeen extern bureau worden ingeschakeld zonder dat er papier bijaan te pas komt. De indiener kan de status van zijn aanvraag opinternet volgen, precies zoals u de plaats van uw internationaalverstuurde pakketje op internet kunt volgen.Het oogt allemaal flitsend, maar achter dat ene loket zitten tochweer dezelfde ambtelijke organen als voorheen. De plannenworden door verschillende specialisten getoetst aan wetten,regels en voorschriften die inhoudelijk niet altijd consistent envaak multi-interpretabel zijn. Datgene wat ervaren wordt als`regeldruk', zal niet structureel verminderen, maar eerder eenprobleem worden van de handhaver dan van de aanvrager. Veelwinst zal ontstaan als een bouwplan al vooraf gecontroleerdkan worden op conformiteit aan voorschriften en regels, zodatde kans op onmiddellijke acceptatie wordt vergroot.3D ontwerpenNu zijn we bij het ontwerpen intussen weer een stap verder. Inplaats van tekenpakketten gebruiken we steeds vaker3D-ontwerppakketten die allerlei gebouwinformatie bevatten.Het toverwoord is BIM: Bouw Informatie Model. BIM maakthet mogelijk een ontwerp automatisch door te rekenen op haareigenschappen. Is het sterk genoeg? Is er voldoende ventilatie-,verwarmings- en koelcapaciteit? Wat zijn de hoeveelheden in tekopen materialen? Hoe zit het met brandveiligheid, zoalsvluchtroutes? Feitelijk kunnen we met BIM een groot aantalvan de eigenschappen die ook van belang zijn voor een vergun-ningsaanvraag, automatisch laten controleren [3]. Een grootdeel van het vergunningverleningproces zou dus eveneenskunnen worden geautomatiseerd. Hoewel de mens altijd eind-verantwoordelijk blijft, blijkt dat veel geautomatiseerde proce-dures op basis van een BIM accurater en betrouwbaarder zijn.Ontwikkelingen wereldwijdOok op dit punt wordt internationaal al veel gedaan. In Singa-pore is men hier alweer het meest gevorderd. Maar in Korea,Noorwegen, Australi? en de Verenigde Staten gaat men even-eens die kant op, en wordt er al veel geld ge?nvesteerd in onder-zoek en ontwikkeling.Het Corenet-systeem in Singapore bestaat uit drie componen-ten: e-Submission, e-Info en e-PlanCheck. e-Submission is hetgeautomatiseerde systeem voor het uploaden, indienen, trace-dr.ir. Wim Gielingh, dr.ir. HansSchevers, dr.ir. Nico ScholtenExpertisecentrum RegelgevingBouw1 Voorbeeld van de verificatie van een 3D-gebouwmodel metbehulp van het ePlanCheck systeembron: novaCITYNETS Pte. Ltd., Singapore2 Voorbeeld van de berekening van vluchtroutes bij brand metbehulp van de Solibry Model Checker12Vergunning in ??n dag?1201078In Australi? is een enigszins vergelijkbaar systeem ontwikkeld,genaamd DesignCheck (fig. 3) [6]. Het is onder meer bedoeldvoor gebruik tijdens het ontwerpproces, niet slechts ter verifi-catie achteraf. Dit pakket is echter nog niet commercieelverkrijgbaar.Hoewel Singapore al beschikt over een operationeel systeem,wordt in Noorwegen, de VS, Australi? en Korea eveneens ge?x-perimenteerd met het geautomatiseerd controleren van bouw-plannen [7]. De gebruikte systemen zijn Fornax, SMC enDesignCheck.RegelgevingHet grootste probleem bij het automatisch controleren opconformiteit aan technische regelgeving is dat de huidige regelsniet interpreteerbaar zijn door computers. Bij de opstelling vandie regels is aan de geschiktheid voor automatisering gewoon-weg niet gedacht. Dit heeft geleid tot onvoldoende consistentiein terminologie en uitwerking. Dat valt ook niet mee, omdatnormbladen in een andere omgeving tot stand komen dan nati-onale regelgeving. Ten behoeve van het Singaporese ePlan-Check zijn de regels, om praktische redenen, vertaald incomputercode. Inmiddels is hier 92% van alle regels metbetrekking op een gebouw, en 77% van alle regels over arbeids-omstandigheden, omgezet in computercode.Intussen wordt er ook gewerkt aan een internationale norm opdit gebied: Smartcodes (fig. 4) [8]. Het gaat hier om een syste-matiek voor het formeel vastleggen van regels en voorschriften,zodanig dat deze zowel door computers als door mensen ?inclusief juristen - te gebruiken zijn, en zodanig dat deze naad-loos aansluiten op de gebouwinformatie die is vastgelegdvolgens de IFC-norm. Het International Code Council (ICC),de Amerikaanse organisatie die op privaatrechtelijke basisregelgeving voor constructieve veiligheid en brandveiligheidontwikkelt, heeft in 2006 besloten Smartcodes te ondersteunen[9]. In een eerste versie zijn de Amerikaanse regels voor deenergieprestatie van gebouwen vastgelegd. Maar de systematiekis ook geschikt voor de vastlegging van andere soorten regelge-ving, waaronder nationale bouwregelgeving.Hoewel de technologie benodigd voor automatische toetsing vanontwerpen en bouwplannen zich in rap tempo verder ontwik-kelt, is toepassing ervan op de Nederlandse regelgeving nietzonder meer mogelijk [10]. Een belangrijke voorwaarde voorcomputer-interpreteerbaarheid is dat regels eenduidig en ondub-belzinnig zijn. Momenteel zijn ze dat onvoldoende. Ook moetende objecten en processen waarop de Nederlandse regels betrek-king hebben in een Bouw Informatie Model aanwezig zijn. Hetmerendeel is dat wel, maar sommige functionele en ruimtelijkeobjecten die een rol spelen in het Bouwbesluit 2003 zijn nog nietren en afhandelen van bouwplannen. Inmiddels wordt 98% vande bouwplannen met dit systeem afgehandeld. e-Info is eensysteem dat informatie over de bouwregelgeving verstrekt. Ene-PlanCheck is het meest geavanceerde systeem, bedoeld omplannen voor bouwprojecten en bouwgerelateerde dienstverle-ning automatisch op juistheid te controleren. Waar e-Submis-sion werkt met elektronische documenten, werkt e-PlanCheckmet driedimensionale gebouwmodellen [4]. Deze worden ineen neutraal formaat aangeleverd, volgens de IFC-standaard.IFC (Industry Foundation Class) is een internationale indus-trienorm, ontwikkeld door de International Association forInteroperability (IAI).Singapore heeft de benodigde software grotendeels in eigenbeheer laten ontwikkelen. Het gaat hier om het FORNAXTMsysteem (fig. 1). Maar intussen zijn er ook andere commerci?lepakketten op de markt gekomen met enigszins vergelijkbarefunctionaliteit. Met name de in Finland ontwikkelde Solibri-Model-CheckerTM (SMC) is vermeldenswaardig (fig. 2) [5]. Ditpakket is in de eerste plaats bedoeld als hulpmiddel tijdens hetontwerpproces. Het bekijkt of de aansluitingen van gebouwdelenkloppen, of ??n plek niet door verschillende gebouwdelen wordtingenomen (clash detection), of het voldoet aan ruimtelijke eisenen aan eisen voor toegankelijkheid, zoals voor rolstoelgebruikers,en of de vluchtroutes bij brand niet te lang zijn. Ook genereertSMC hoeveelheidstaten. Net als Fornax leest het bestanden in dievoldoen aan de IFC-norm. Beide pakketten zijn hierdoor onaf-hankelijk van het gebruikte CAD-systeem.3Vergunning in ??n dag? 12010 793 Verificatie van een ontwerp met behulp van DesignCheck,een Australische oplossing ontwikkeld door CRC forConstruction Innovation4 Met behulp van de Smartcodes Builder applicatie van DigitalAlchemy kunnen bouwregels op eenduidige, computer-inter-preteerbare wijze worden vastgelegdAutomatische toetsing van een ontwerp komt binnen handbe-reik. Toetsing aan de offici?le regelgeving, alsook vancomplexere bouwvormen, vergt nog wel het nodige aan onder-zoek en ontwikkeling, alsook inhoudelijke aanpassing van hethuidige regelgevingsysteem. De auteurs pleiten daarom voorstapsgewijze verbetering van regelgeving en handhavingteneinde deze innovaties ook in Nederland toepasbaar temaken. ??n-op-??n terug te vinden in een BIM. Er moet dus terugkop-peling plaatshebben vanuit de specifieke Nederlandse situatienaar de verantwoordelijke internationale normalisatiecommis-sies en naar de ontwikkelaars van software. Ook zullen compu-terprogramma's zelf moeten worden gecertificeerd om te voorko-men dat onjuiste ontwerpen ten onrechte worden goedgekeurd.En ten slotte moet worden opgemerkt dat de computer slechtseen gereedschap is voor ontwerpers en bouwers, die hen nietontslaat van hun eigen verantwoordelijkheid.Het is echter wel mogelijk geautomatiseerde toetsing te doen inde ontwerpfase, voorafgaande aan de formele indiening vaneen vergunningsaanvraag. Ook als de beschikbare systemenslechts 90% van alle problemen zouden herkennen, kunnendeze worden verwerkt in het ontwerp, waardoor een groterekans van acceptatie ontstaat bij de offici?le vergunningsaan-vraag. Er zijn in Nederland verschillende gespecialiseerdebedrijven die een ontwerp toetsen aan het Bouwbesluit alsookaan aanvullende regelingen. Een dergelijke toetsing heeft echternog geen juridische waarde.Nabije toekomstEen toekomstige transitie van de huidige regelgeving naar eensysteem dat geschikt is voor computers biedt overigens nietalleen het voordeel dat bepaalde processen en procedureskunnen worden geautomatiseerd, maar vooral ook dat dekwaliteit van de regels alsook van de goedgekeurde ontwerpenaanmerkelijk zal verbeteren.Als ons systeem van regelgeving en handhaving zou aansluitenop de internationale ontwikkelingen in bedrijfsleven en tech-nologie, kunnen vergunningsprocedures veel effici?nter verlo-pen dan thans het geval is. Het International Code Council inde VS voorziet zelfs dat bouwvergunningen straks, dankzijSmartcodes en BIM, binnen ??n dag kunnen worden verleend,en dat ontwerpen minder fouten zullen bevatten dan thans hetgeval is. In Singapore is deze visie al bijna realiteit. refereNtieS1 VROM; Winst met de WABO; www.winstmetdewabo.nl.2 VROM; Omgevingsvergunning; www.vrom.nl/pagina.html?id=18484.3 Eastman, C., Jae-min Lee, Yeon-suk Jeong, Jin-kook Lee, Automatic rule-basedchecking of building designs. Automation in Construction 18 (2009).4 K. Khemlani, CORENET e-PlanCheck: Singapore's automated code checking system.AECBytes, 2005, www.aecbytes.com/buildingthefuture/2005/CORENETePlanCheck.html.5 SMC 2009A, Automated code checking for accessibility; Solibri, www.solibri.com/press-releases/solibri-model-checker-v.4.2-accessibility.html.6 L. Ding, R. Drogemuller, M. Rosenman, D. Marchant, J. Gero, Automating codechecking for building designs. In: K. Brown, K. Hampson, P. Brandon (Eds.), ClientsDriving Construction Innovation: Moving Ideas into Practice, CRC for ConstructionInnovation, Brisbane, Australia, 2006.7 J. Wix, Espedokken, K., Building code and code checking developments in the UKand Norway. IAI International, 2004.8 Nisbet, N., Wix, J. & Conover, D., The future of virtual construction and regulationchecking. In: Virtual Futures for Design, Construction and Procurement; Brandon, P.,Kocaturk, T., (eds.). John Wiley & Sons, 2008.9 Conover, D., Development and Implementation of Automated Code ComplianceChecking in the U.S. International Code Council, 2007.10 Scholten, N.P.M., Technische en juridische grondslagen van de technische bouwre-gelgeving Woningwet en Bouwbesluit. Amsterdam, 2001.4