C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t il i teit sb o u wcement 2001 262Momenteel verrijst in Amster-dam op kantorenpark `Teleport'nabij station Sloterdijk het kan-toorgebouw `Q-PORT'. Dit ge-bouw is gelegen naast het kantoorvan de belastingdienst (het `boekvan Bonnema') en volgt deelsdiens geometrie. De bovenbouwdoorkruist onder een hoek hetonderliggende gebouw (fig. 1).Hierdoor ontstaan veel verschil-lende verdiepingsplattegrondeneneenrelatiefcomplexeconstruc-tie.Onderwerpvanditartikelisdeafdracht van de horizontale belas-ting die, doordat de stabiliteits-elementen gedraaid in de boven-bouw staan, in het bijzonder deaandacht vroeg.B o u w k u n d i g o n t w e r pHet gebouw bestaat uit vierge?ntegreerde delen met eentotaal kantooroppervlak van circa15 000 m2. Aan de Kingsfordwegvormt het gebouw een door-lopende plint met de laagbouwvan het naastgelegen belasting-kantoor (fig. 2). De onderste tweelagen hebben een terugliggendegevel en zijn plaatselijk geheelopen. Deze openingen vormeneen verbinding met de entree vanhet gebouw en de parkeergarage.Aan de achterzijde, aan het dijk-lichaam van de ringweg A10,bevindt zich de bovengrondseparkeergarage, met hierin 123parkeerplaatsen verdeeld overdrie verdiepingen.De toegang van het gebouw ligttussen deze beide delen in aan dezuidkant. Een glazen gevel methierachter een atrium, looptonder het plintgebouw door dehoek om. Boven dit gedeelte be-vindt zich het grootste en meestopvallende bouwdeel.Boven de vijfde verdieping is deplattegrond ten opzichte van deanderedelenovereenhoekvan45graden in het platte vlak gedraaid.Door deze draaiing komt de ruit-vormige plattegrond van de torendeels vrij van de onderbouw.Vanafhetvijfdeniveauteltditdeelelf bouwlagen; de totale bouw-hoogte komt hiermee op 60 m.Kantoorgebouw Q-PORT, Teleport Amsterdam SloterdijkVerdraaide stabiliteitir. S. Hofman, Pieters Bouwtechniek Utrecht BVDe vorm van een gebouw heeft invloed op de aard en afmetingen van de con-structie. Ervaring helpt ons, vooruitlopend op de berekening, in te schattenwat deze invloed is. Het wordt anders als de geometrie op een andere wijzehet krachtenspel dicteert. Vuistregels zullen dan misschien niet meer opgaan.TempelhofstraatArlandawegKingsfordwegentree1 | Impressie van hetgebouw2 | SituatietekeningC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t il i teit sb o u wcement 2001 2 63C o n s t r u c t i e f o n t w e r pDeuitvoeringvande,tenopzichtevan de onderbouw verdraaidebovenbouw is van invloed op deopbouw van de gehele construc-tie. Daarvoor zijn drie alternatie-ven ontwikkeld (fig. 3):a. Doorgaande kolommen methierover uitkragende, ge?nte-greerde liggers en een lichtegevel.b.Over de onderste bouwlaageen verdiepinghoge vakwerk-ligger met hierboven eenlichte constructie met eenmiddensteunpunt.c. Op het laagste niveau eenzware plaatvloer met hieropdragende gevelelementen.Uitgangspunt hierbij was dat deconstructie onder de bovenbouwmoet overeenkomen met de stra-mienen van het onderliggendegebouw. Hierdoor zijn de positiesvan de kolommen onder de torenbepaald. De kolommen bevindenzich, ten opzichte van de toren,2 m binnen de gevellijn en staancirca 10 m hart op hart.De alternatieven verschillen alleenin de wijze van belastingsafdrachtnaar deze steunpunten. Een ko-lomvrije kantoorruimte was eenbelangrijke wens van de opdracht-gever en uiteindelijk doorslag-gevend om het derde alternatiefverder uit te werken.De betonnen binnenspouwbla-den dragen kanaalplaatvloerendie van gevel tot gevel vrij over-spannen (fig. 4). De in het werkgestorte betonvloer van ??n meterdikte op het vijfde verdiepings-niveau doet dienst als overgangs-constructie (fig. 5). De betonvloeris voorzien van voorspanning omde belasting uit de gevel op derand van de plaat naar de steun-punten over te brengen (fig. 6).Mede gezien de beperkte ruimteop de bouwplaats en de gewenstekorte bouwtijd is ervoor gekozende constructie verder zoveel mo-gelijk uit geprefabriceerde ele-menten op te bouwen (foto 7).Debouwdelenonderdetorenzijn,rondom de kolommen van debovenbouw, ook opgebouwd uitdragende gevelelementen enplaatvloeren. De onderste tweelagen van het plintgebouw en hetentreegebouw met de grotendeelsglazengeveldoorbrekenhetdraag-systeem; hier worden de gevel-elementen vervangen door kolom-menenbalken(fig.8).Devloervandeparkeergarageheefteenzestienmeter vrije overspanning, uit-gevoerd met TT liggers (foto 9).S t a b i l i t e i t v a n d e t o r e nDe horizontale belastingsafdrachtvan de toren wordt be?nvloed doorde draaiing ten opzichte van de- -102002100 210014400betonkolom ?500mmkanaalplaatvloer d=320mmlichtegevel(d=290mm)stalen kolom ?300mm(gevuld met beton)variant Ahoedligger h=320mm (uitkragend)stalen kolom ?300mm(gevuld met beton)betonkolom ?500mm10200kanaalplaatvloer d=260mm14400variant B2100- -2100overdrachtconstructiestalen vakwerk in scheidingswandenhoedligger h=260mmzware vloerplaat d=1000mmbetonkolom ?500mmvariant Ckanaalplaatvloer d=320mm14400102002100-2100-gevelpakket(d=450mm)dragend prefab gevelelement d=200mm207608e t/m 14e verdiepingsvloer5400038109137154709020902as 65e verdiepingsvloer540003810920760as E as F13715asY3asY2asY1470904 | Standaardplattegrond8ste ? 14de verdieping(fig. links)5 | De ??n meter dikkebetonnen plaat op devijfde verdieping dientals overdrachts-constructie tussen deboven- en onderbouw(fig. rechts)3 | Drie alternatieven voorde constructie van debovenbouwC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t il i teit sb o u wcement 2001 264basis. Doordat de ori?ntatie vande kernen in het gebouw strooktmet de assen van de onderbouw,bevinden de kernen zich gedraaidin de plattegrond van de boven-bouw. Deze draaiing zorgt vooreen toename van de optredendereactiekrachten ?n van de vervor-mingen.De stabiliteit van de toren wordtverzorgd door twee kernen en degevelelementen van de langsge-vels. De twee kernen staan niethaaks op de gevel van de boven-bouw. Windbelasting loodrechtop de gevel van de toren leidt bijontbinding daarom tot een ver-grote kracht in beide kernen eneen kracht in de gevelelementen(fig. 10). Deze krachtsverdelingresulteert in ongeveer 50% meerbelasting in de kleine kern tengevolge van de wind. In de uiter-ste grenstoestand levert dit trek-spanningen op, wat gezien deredelijke verhouding van de kernten opzichte van het gebouw(hkern: hgevel ~ 1 : 6), niet erg voor dehand liggend is.De vergroting van de reactie-krachten is echter niet het enigeongunstige effect. Doordat destijfheidselementen niet haaks opelkaar staan, treedt tevens eenpendeleffect op: behalve een ver-plaatsing in de richting van de asvan de elementen, tevens eenverplaatsing loodrecht hierop.De totale verplaatsing wordt daar-door aanmerkelijk groter.voorgespannen betonvloerprefab betonkolom 800 mmprefab gevelelement d=250 mmgietmortelgain + stekeind in het werk gestorteb.k. constructieve vloer18550+Pdoorsnededikte 1000 mm kanaalplaat d=320 mm2109509121097200betonkolom 300x450 mmgevellijn50917200Y1 Y3Y2G F E E1 D CH7200 7200 720021095091 7200Peil7800+P.11400+P.15000+P.18600+P.H1 B1 B36002700270025800+P.22200+P.3e4e5e6e2e7e4200+P.H2I57096491AA13600 3600trap liftschachtbetonkolom 500TT-liggers d=550prefab balk 400x9901e6 | Doorsnede vijfde ver-dieping met het verloopvan de voorspanning diede belasting van de randvan de plaat naar dekolommen overbrengt7 | Montage van de 18 mlange kolom die de vijfdeverdieping ondersteunt.De kolom is uit tweedelen opgebouwd(foto links)9 | Montage van de derdeverdieping met links degarage (foto rechts)8 | Gevel op as 6: deonderste twee lagendoorbreken het draag-systeem; hier wordende gevelelementenvervangen doorkolommen en balkenC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t il i teit sb o u wcement 2001 2 65Een bekend voorbeeld van diteffect is de grote horizontale ver-plaatsing van een Z-profiel in zijnzwakke richting, bij belasting inverticale richting (fig. 11). Vooralbij de kleine kern, die nagenoeggeen stijfheid over zijn zwakke asheeft, treedt dit op. De richting engrootte van de verplaatsing zijndaarbij afhankelijk van de stijf-heidsverhouding tussen de ele-mentenenresulterenbijdekleinekern in een circa 50% grotere ver-plaatsing (fig. 12).Gezien deze beide effecten zou dedimensie van een kern aanzien-lijk groter moeten zijn dan bij eengebouw van deze hoogte te ver-wachten is. Om de afmetingen tebeperken is overwogen de meestkritische kern te voorzien vanvoorspanning. Er is evenwel voorgekozendekleinekerntesteunendoor hem te koppelen aan enkelegevelelementen in de onderbouw.Om de uitbuiging goed te kunnenvoorspellen is een uitgebreideanalyse van de stabiliteit van dekernen en hun fundering uitge-voerd. De plattegronden van detoren en de onderbouw met deverschillende elementen en hunstijfheid zijn in een raamwerk-programma ingevoerd. De ver-plaatsing aan de top van de kleinekern kwam uit op circa 110 mmen voldoet daarmee aan de voor-schriften.S t a n d v a n z a k e nMomenteel bevindt het werk zichin het laatste stadium van deruwbouw. De in het werk gestortevloer van de toren is vlak voor heteindevanhetjaargestort(foto13).Terwijl de elementen van de elfbovenbouwlagen worden ge-plaatst, wordt de vijfde verdie-pingsvloer in drie fasen voorge-spannen. Naar verwachting zaleind april het hoogste puntworden bereikt, waarna aan deafbouw kan worden begonnen.Deopleveringisvolgensplanningeind 2001. Projectgegevensopdrachtgever:Hugenholtz Project Groep, Naardenarchitect:S.2 Architecten, Benthuizen, i.s.m.Hooper Architects, Tilburgconstructeur:Pieters Bouwtechniek Utrechtinstallaties (W):BR Installatietechniek, Den Haaginstallaties (E):Terberg Installatiebedrijf, IJsselsteinaannemer:Hillen en Roosen, Amsterdamprefab beton:Hurks Beton, Veldhoven10 | Krachtenschema van debovenbouw bij wind-belasting loodrecht opde gevel (fig. links)12 | Het pendelen van dekleine kern schematischweergegeven(fig. rechts)13 | Bovenaanzicht tijdenshet stort van de vijfdeverdiepingsvloerfoto's: Marcel Smit11 | De horizontaleverplaatsing van eenZ-profiel bij belasting inverticale richting