IMATERIALEN IVOORSCHRIFTEN I~~ _VBT 1986 - DE EERSTE VANEEN NIEUWE GENERATIEing.C.Souwerbren. Betonvereniging,tevens voorzitter CUR-Voorschriftencommissie 12De nieuw verschenen Voorschriften Beton Technologie,VBT 1986, verschillen zodanig van karakter met de totnu toe geldende voorschriften, dat voor een goedeintroductie en toepassing in de praktij.k, een aantalvoorlichtingsbijeenkomsten is georganiseerd.Het hier geplaatste artikel schetst in grote lijnen debelangrijkste veranderingen en vernieuwingen die deVBT kenmerken.Met het verschijnen van de?? . . Voorschriften Beton Tech-nologie ~ VBT 1986 - is heteerste deel van een nieuwe generatievoorschriften beton ingeluid. De 7e ge-neratie sinds de GBV 1912.De VB 1974 werd in 1984 heruitgege-ven als VB 1974/1984 met aanvullingenen wijzigingen, maar principi?le veran-deringen bevatte de VB 1974/1984 niet.Dat is anders met de VBT 1986. Daarinwordt de betontechnologie fundamen-teel anders aangepaktdoor naasthetcri-terium 'sterkte'ookhetcriterium 'duur-zaamheid' in te voeren.Bovendienis het'receptbeton' volgens uitvoeringsklasseI afgeschaft, waardoor nu werkelijk eenbetonsamenstelling moet worden ont-worpen die tegemoet komt aan de ge-stelde eisen. Een welkome ontwikke~ling, maar wel even wennen.Tijdens de voorlichtinsgbijeenkomstengeorganiseerd door de Betonvereni-ging, CUR en Stutech, zet Voorschrif~tencommissie 12 uiteen hoe de VBTmoet worden toegepast en hoe de aan-sluiting met de andere Betonvoor-schriften kan worden verkregen. In derubriek 'Berichten uit de betonwereld'en in Betonveren?g?ngsn?euwsis de nodigeinformatie over deze bijeenkomsten tevinden.1. Een kleine terugblikDoor terug te kijken naar de vooraf-gaande voorschriften wordt een aardiginzicht verkregen in de ontwikkeling inde betontechnologie sinds 1912. In deGBV 1912 is voorgeschreven dat hetzand zuiver en grof moet zijn, < 5 mmen dathetgeen slib, klei ofandere nade-Cement 1987 nr. 2lige stoffen mag bevatten. Het grindmoetvoldoende hard zijn en tussen 5 en60 mm groot. Ook grind mag niet zijnverontreinigd door slib, klei of anderenadelige stoffen.De samenstelling wordt omschreven als135 kg cement op 2 hl zand en de ver-houding tussen zand en grind dan welsteenslag tussen 0,5 en 1. Die samenstel-ling in volumedelen komt neer op devolgende verhouding:cement: zand: grind - 1:2 :.2 tot 1:2 :3.Over de waterhoeveelheid wordt nietsvermeld. Het mengen dient met dehand te geschieden. Machinaal mengenmag alleen met toestemming.De GBV 1930geeft als enige aanvullingdat niet meerwater moetwordentoege-voegd dan nodig is voor een goede ver-werking. Wel dient de menging nu bijvoorkeur machinaal te geschieden.In de GBV 1940 blijft de samenstellingongewijzigd. Ten aanzien van de water-hoeveelheid wordt opgemerkt, dat nietmeer water dan nodig is voor een goedeverwerking mag worden toegevoegd,terwijlbovendien de hoeveelheid water nauw-keurig moetwordengecontroleerd. Hetbelang van de beheersing van de hoe-veelheid water werd dus in zowel 1930als in 1940 onderkend. De GBV 1940besteedt voor het eerst ruime aandachtaan kwaliteitscontrole. Niet minderdan8 pagina's, wat een doorbraak betekentin de betontechnologie.De GBV1950laat de samenstelling, dusal sinds 1912, ongewijzigd.Pas in de GBV1962wordtde samenstel-ling aangegeven in gewichten en nietmeer alleen in volumeverhouding. Hetminimum cementgehalte werd gesteldop 325 kg/m3 en tevens werd het ce-mentgehalteafhankelijk gesteld van defIjnheidsmodulus van het toeslagmate-riaal.Voorts werden drie betonkwalitei-ten ingevoerd, te weten K 160, K 225 enK 300. Ook de introductie van maxi-mum water-cementfactoren voor deverschillende betonkwaliteiten is eendoorbraak. Betontechnologisch gezienbetekent de GBV 1962 een fundamen-televernieuwingvande wijzewaarop debetontechnologie voorschrift-tech-nisch wordt benaderd. Dat werd trou-wens tijd, aangezien de betontechnolo-gie voor die tijd in het voorschrift al-thans, een verwaarloosd en onderschatonderwerp was geweest.Zoals nog vers in het geheugen ligt,heeft de VB 1974 weer een aantal nieu-we elementen aan de omschrijving vande betonsamenstelling toegevoegd: zo-als de invoering van een reeks beton-kwaliteiten B 12,5 tlm B 60, de moge-lijkheid om bij verscherpte betoncon-trole in klasse II een lager minimum ce-mentgehalte toe te passen, hetomschrij-ven van de minimum hoeveelheid fijnmateriaal < 250 !!m. Ook werd in deVB 1974 een zeer uitvoerig en volledigpallet voorschriften over de kwaliteits-controle gepresenteerd.De VET 1986heeft als eerste voorschrifthet 'receptbeton' afgeschaft. In dit gevalwordt beton in uitvoeringsklasse I meteen relatiefhoog minimum cementge-halte 'receptbeton' genoemd, omdat dit19I,--,MA:_~TE__R~IAL_~E~N IVOORSCHRIFTENcementgehalte in combinatie met demaximaal toegestane zetmaat meestaleen hogere sterkte opleverde dan doorde constructeur als betonkwaliteit in deberekening was ingevoerd.In de VBT 1986 is nog slechts een abso-luut minimum cementgehalte van280 kg/m3 in graderingsgebied AB envan 300 kg/m3in graderingsgebied ACvoorgeschreven.De tabel voor de minimum hoeveelheid'f~n' is wat aangepast aan behoeften uitde praktijk:, terwijl voor 'vorstbestandbeton' niet alleen een luchtbelvormer,maar ook het na te streven percentagelucht is voorgeschreven. De belangrijk-ste fundamentele verandering is uiter-aard de invoering van de milieuklassenmet de bijbehorende water-cementfac-toren.2. HetwerkvanVoorschriftencom~missie 12De VBT 1986 is opgesteld door CUR-Voorschriftencommissie 12. De eerstetaak van de commissie was het verwer-ken van de kritiek die was ingediend ophet ontwerp van de VB 1974/1984, welkontwerp was opgesteld door Voor-schriftencommissie 11. Na het verwer-ken van de kritiek op de VB 1974/1984,leidend tot de uitgave van NEN 3880,werd een begin gemaakt methetopstel-len van het ontwerp van de VBT.Naast het verwerken van de kritiek opde VBT en het voorbereiden van de de-finitieve versie daarvan werd ook eenontwerp voor 'Onderzoek aan de con-structie' opgesteld. Dit ontwerp zal bin-nenkortwordengepubliceerd. Het ont-werp van 'Onderzoek aan de construc-tie' zal niet alleen het beoordelenvan desterkte in het werk bevatten, maar ookhet beoordelenvande duurzaamheid inhetwerk. Dat laatste is geheel nieuw.Voorts heeftVoorschriftencommissie 12ruim 25beproevingsnormenvoor mor-telen beton opgesteld, welke normengedeeltelijk zijn gebaseerd op bestaandeISO-normen, danwelop korte beschrij-vingen die hier en daar in Nederlandsenormen voorkwamen. Bij ontbrekenvan een bruikbaar voorbeeld werd doorde commissie een geheel nieuwe normopgesteld. Dat werk zou niet mogelijkzijn geweest in het tempo dat thans isbereikt, zonder de uitstekende hulp vaneen studiegroep van Stutech, die reedsde eerste werkdocumenten voor deVoorschriftencommissie heeft opge-steld.Tenslotte heeft de Voorschriftencom-missie een dekkingstabel opgesteldvoorhet ontwerp van deVBU (VoorschriftenBeton Uitvoering).203. Nieuwe generatie voorschriftenDe VBT 1986 vormt het eerste deel vaneen nieuwe generatie voorschriften.Niet alleen door de totaal andere inde-ling, maar ook door het feit dat devoor-schriften geheel zijn herschreven naarde huidige inzichten. Algemene bepa-lingen die het uitgangspuntvormenvande hele reeks Voorschriften Beton zul-len worden opgenomen in de TGB-Be-ton als een soort basisnorm. Als uitwer-king van de TGB-Beton worden deVoorschriften beton ingedeeldin de de-len technologie (thans verschenen), uit-voering (het ontwerp verschijnt begin1987), ontwerp en berekening (hiervooris het werk onlangs ~estart in Voor-schriftencommissie 20). Deelonder-werpen zullen, indien van voldoendebelang, worden vastgelegd in produkt-normen, die dan weer als afgeleide vande delen Voorschriften Beton, kunnenworden gezien.4. Wat is nieuw in de VBT 1986?4.1 Milieuklassen naast sterkteklassenBij het beoordelen van het ontwerp vaneen betonconstructie zal de? construc-teur niet alleen de benodigde sterk-teklasse moeten aangeven, maar ookmoeten aangeven in welke milieuklassede constructie zal moeten functionerenen welke duurzaamheid het beton methet oogdaarop .dient te bezitten.Het is zaak dat de constructeur een zoobjectief mogelijk oordeel velt. Het isimmers van belang om economisch teontwerpen en niet meer te eisen danstrikt nodig is.De voorschriftencomrnissie heeft hetvan groot belang geacht milieuklassente introduceren omdat de duurzaam-heid van beton immers in belangrijkemate afhankelijk is van de permeabili-teit van het materiaal. Als illustratie vanhet belangvan depermeabiliteitis in ta-bel 1 weergegeven hoe de relatieve per-meabiliteit toeneemt met een toene-mende water-cementfactor.De water-cementfactor is de belang-rijkste parameter voor de duurzaam-heid van beton. Vandaar dat voor elkemilieuklasse een maximum water-ce-mentfactor is voorgeschreven. Ook in-ternationaal gezien is een sterk groeien-deaandacht voor de duurzaamheid vanbeton waar te nemen. In de in een ver-gevorderd stadium van voorbereidingzijndeEuropese normvoorbeton,voor-bereid door CENTechnical Committee104,wordteen metdeVBTvergelijkba-re benaderingvan de duurzaamheid ge-kozen.Ook in Eurocode 2, het deel van de Eu-rocodes waarin de rekenvoorschriftenvoor beton zullen worden gegeven,Tabel 1De relatieve permeabiliteit ten opzichtevan de betonkwaliteit en de toegepastewater-eementfaetorbeton- wef relatievekwaliteit permeabiliteitB 12,5 0,70B 17,5 0,60 120B 22,5 0,55 22B30 0,50 7,5B 37,5 0,45 2B45 0,40 1Bron: S&E Publikatie nr. 9'Betonsehade, preventie en herstel',uitgave BetonverenigingCement 1987 nr. 2wordt ruime aandacht aan de duur-zaamhe?d besteed. Het lijkt waarschijn-lijk dat de Eurocodes na vaststelling alsalternatiefvoorschriftzullen gaanfunc-tioneren naast de nationale voorschrif-ten.Overigens ligt het voor de hand om aante nemen dat in 1992, hetjaar waarin deopenEuropesemarkttotstand moetko-men, de Eurocodes als Europees voor-schrift zullen worden aangewezen,daarbij de nationalevoorschriftenwaar-schijnlijk geheel ofgedeeltelijk vervan-gend. .4.2 Nieuwe sterkteklassenIn de VBT is een nieuwe serie sterk-teklassen ingevoerd, die ontleend is aaneen ISO-norm. De Voorschriftencom-missie heeft daartoe besloten omdatdiezelfdesterkteklassen voorkomen inde Europese norm Beton en bovendienwordt daarmee een goede aansluitingmet de Duitse Betonvoorschriften ver-kregen. De kans tot harmonisatie op ditpunt is door de voorschriftencommissieaangegrepen.De wijzigingen van de serie sterkteklas-sen, nu lopend tot B 5 tlm B 55, metstappen van 10 N/mm2, leidt ertoe dattijdelijk in de VBT andere sterkteklas-sen worden gedefinieerd dan voorko-men in de nog van kracht zijnde delenvan NEN 3880. In de inleiding van deVBT wordt daarover gezegd:'Voor de bepaling van de diverse van debetonkwaliteit afhankelijke waarden,voorkomend in de huidige NEN 3880,kan gebruik worden gemaakt van de indie norm voorkomende formules. Ookkan men rechtlijnig interpoleren in devoor deze waarden gegeven tabellen.'4.3 CertificeringNieuwindeVBTis datvoorcertificateneen volwaardige plaats is ingeruimd. DeVBT zegt daarover:'als bij de produktie van de betonspecieeen certificatiesysteemwordt toegepastdoor een certificatie-instelling die is er-kend door de Raad voor de Certificatieen als daarvoor deze norm als basisdient, dan mag voor de met certificaatgeleverde produkten worden aangeno-men dat wordt voldaan aan die eisenvolgens de norm die krachtens de speci-ficatie in het certificaat van toepassingzijn. Keuringen controle geschieden indat geval door de producent onder toe-zicht van de certificatie-instelling.De afnemer heeft in dat geval recht opinzage in de resultatenvan de desbetref-fende keuring en controle.'Door deze bepaling heeft de afnemervan betonmortel het recht afte zien vanafnamecontrole, waardoor dubbeleCement 1987 nr. 2controle op hetzelfde produkt kanwor-den voorkomen. Dubbele controle isniet alleen oneconomisch maar kan ooktot verschillende resultaten leiden,waardoor uitspraken over goed- of af-keuren nogal eens tot moeilijkhedenleidden.4.4 Structuur keuring en controleHethoofdstukkeuring encontrole indeVBT is zeer schematisch opgezet doorvoor elk aspect aan te geven welke me-thode van onderzoek dient te wordengevolgd, hoeveel bepalingen in het ka-der van het onderzoek nodig zijn enwelke keuringscriteria gelden.Het onderwerp aanvullend onderzoekkomt niet meer voor in de VBT. Decommissie heeft daarvoor een afzon-derlijk documentopgesteld: Meting aande constructie.4.5 Meting aan de constructieHet ontwerp 'Meting aan de construc-tie' zal na van krachtworden het hoofd-stuk 'Aanvullend onderzoek' uitNEN 3880 moeten vervangen. Voor-schriftencommissie 12 is met dit ont-werp gereed, zodat verwacht mag wor-den dat dit ontwerp medio 1987 gepu-bliceerd zal worden.De methoden van onderzoek voor hetbepalen van de sterkte zijn ongewijzigdgebleven, dat wil zeggen dat daarbij decombinatie van boorcilinders en niet-destructief onderzoek in de vorm vanbetontester en schiethamer nog steedszijn voorgeschreven. .Ook kan het onderzoek naar de sterkteplaatsvinden op basis van het boren enbeproevenvan cilinders uitdeconstruc-tie.Nieuwis echterdatbetergedefinieerd isin welke situatie welke toetsingscriteriamoeten worden toegepast.Nieuw in dit nieuwe ontwerp zal zijndat ook wordt omschreven op welkewijze het onderzoek naar de duurzaam-heid van een constructie zal plaatsvin-den.De commissie heeft zich op dit puntechter moeten beperken omdat er nogonvoldoende kennis en ervaring be-schikbaaris overhetmetenvan de duur-zaamheid in het werk. Met name hetmeten van de permeabiliteit van betoninhetwerkis eenonderwerp datdoordevoorschriftencommissie gaarne wordtaanbevolenvoor naderonderzoek. Wel-licht ligt hier een taak voor STUTECHvoor een ori?nterende studie en voorCDR voor vervolgonderzoek op basisvan die ori?ntatie.Voorlopig is een belangrijk deel van hetwerk van Voorschriftencommissie 12afgerond. Op deze plaats plaats eenwoord van waardering en bewonderingvoor het vele werk dat door de commis-sieleden, veelal in werkgroepverband,isgedaan. Volgende generaties zullen overons oordelen.21
Reacties