C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gRegelgevingcement 2002 458Zeven jaar geleden zijn de eerstedelen van de ENV Eurocodes Be-tonconstructies, met bijbehoren-de NAD's, in Nederland gepubli-ceerd. Deze ENV/NAD's kunnensindsdien worden toegepast alsalternatief voor de in het Bouw-besluit aangewezen NEN 6720(VBC 1995).De ervaringen met de ENV's enstudies in de verschillende Euro-pese landen hebben CEN doenbesluiten de ENV's om te zetteninEN's,metverwerkingvandein-gediende commentaren. In 1998is het omzettingsproces van ENVnaar EN voor het algemene deelvan de Eurocode Betonconstruc-ties (EN 1992-1-1) begonnen. Inoktober 2001 was de zogenaamdeFinal Draft gereed. Na nog enkeleaanpassingen is er, naar verwach-ting in juli 2002, een versie dievoor de Formal Vote proceduregebruiktwordt.Uitgaandevaneenpositief resultaat van de FormalVote, begint een fase die overenkele jaren leidt tot NEN-ENEurocodes in de Nederlandse taalen tot intrekken van de TGB's.Hierna wordt een overzicht gege-ven van de stand van zaken betref-fende de Eurocodes. De volgendeonderwerpen worden behandeld:? ontstaansgeschiedenis;? proces van ENV naar EN;? plaats van de Eurocodes in deregelgeving;? implementatieprocedure.OntstaansgeschiedenisVanaf 1974 werd door verschil-lende internationale technischeorganisaties (waaronder IABSE,CEB en FIP) gezamenlijk de basisgelegd voor de `Structural Euro-codes'. Dit betrof in hoofdzaakeen gemeenschappelijke betrouw-baarheidsfilosofie, alsmede mo-dellen voor materiaalgebondennormen. Het uiteindelijke doelwas een samenhangend pakketvan internationale Eurocodes opconstructief gebied.Omdat de ontwikkeling van deEurocodes paste in het Europesebeleid tot harmonisatie van natio-nale voorschriften, was de Euro-pese Commissie bereid om hetvoortouw te nemen bij het opstel-len van de `Structural Eurocodes'.In 1984 werd het concept van heteerstedeelvandeEurocodeBeton-constructies aangeboden aan delidstatenvoorcommentaar.Totenmet 1987 werd dit commentaarverwerkt in de tweede concept-versie, die door een beleidswijzi-ging echter niet meer door deEuropese Commissie werd gepu-bliceerd.Doordat het ontwikkelen van ge-detailleerde regelgeving door deEuropese Commissie te veel tijdbleektekosten,kwamendepolitie-ke doelstellingen in het gedrang.In 1985 werd daarom overgegaanop de `Nieuwe Aanpak', waarbijdeEuropeseCommissiedekader-wetgeving opstelt, via EuropeseRichtlijnen, die bindend zijn voorde lidstaten. Voor de bouw isonder meer in 1988 de RichtlijnBouwproducten vastgesteld.E?n van de consequenties van deNieuwe Aanpak was dat het gehe-le Eurocodewerk in 1989 door deEuropeseCommissiewerdoverge-heveld naar CEN. Daarmee werdde verdere ontwikkeling van deEurocodes een normalisatie-aan-gelegenheid, waarop de nationalenormalisatie-instellingen directinvloeduitoefenen.VanuitNeder-land gebeurt dat via het Neder-landsNormalisatie-instituut,NEN.DeNederlandsestandpuntenrich-ting CEN worden geformuleerdin de als klankbord fungerendeNEN-normcommissies, wat voorbetononderwerpen tevens CUR-voorschriftencommissies zijn.Voor de opstelling van de Euro-codes is CEN/TC250 verantwoor-delijk. Deze TC heeft negensubcommissies, waarbinnen heteigenlijke werk wordt uitgevoerd.De commissiestructuur is weer-gegeven in tabel 1.De Eurocodes zijn in eerste in-stantie als Europese Voornorm(ENV) gepubliceerd. Vanaf 1995zijn 62 Eurocode-delen op dezewijzeverschenen.DedelenvandeENV Euro-codes betonconstruc-ties zijn in tabel 2 weergegeven.Eurocodes Betonconstructies komen naderbij........Van VBC naar NEN-EN 1992-1-1ir. F.B.J. Gijsbers, TNO Bouw; lid CEN/TC 250/SC2; lid NEN/CUR-commissie 351 001 09/VC 20 `TGB-Betonconstructies'Op de (toen nog geheten) CUR-VB-dag, gehouden op 21 april1982, heeft ir. P.H. Jansma een uiteenzetting gegeven over debetekenis van de Eurocodes en de wijze waarop in Nederland aande opstelling ervan wordt meegewerkt. Ruim 20 jaar later komthet tijdstip steeds dichterbij dat we de Eurocodes daadwerkelijkkunnen/moeten toepassen. Maar op welke wijze gaat de over-gang in z'n werk en hoe staat dit in relatie tot het Bouwbesluit?Op de studiemiddag `Europese regelgeving', gehouden op 21maart jl., heeft ir. F.B.J. Gijsbers een voordracht hierover gehou-den. Op basis daarvan is bijgaand artikel tot stand gekomen.Tabel 1 | Structuur van CEN/TC250Plenaire commissie OnderwerpTC/250 Design rules of structures and Basis of Structural DesignSubcommissie OnderwerpSC 1 Actions on structuresSC 2 Design of concrete structuresSC 3 Design of steel structuresSC 4 Design of composite steel and concrete structuresSC 5 Design of timber structuresSC 6 Design of masonry structuresSC 7 Geotechnical designSC 8 Design of structures for earthquake resistanceSC 9 Design of aluminium structuresC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gRegelgevingcement 2002 4 59De Eurocodes zijn in Nederlandals NVN-ENV gepubliceerd, teza-men met Nationale ApplicatieDocumenten, NAD's, waarin in-formatie wordt gegeven omtrentdetoepassingvandeEurocode.Deinformatie heeft betrekking op:? de aansluiting aan de Neder-landse regelgeving, het Bouw-besluit;? het geven van de in Nederlandgeldende waarden van dezogenaamde `boxed values';? het vervangen van verwijzin-gen naar nog niet bestaandenormen door verwijzingennaar bestaande normen;? het verwijzen naar aanvullendeberekeningsmethoden in gevalvan lacunes in de Eurocode.De inhoud van de NAD's is er opgericht dat de NVN-ENV/NADEurocodes tot ten minste hetzelf-de veiligheidsniveau leiden als deTGB's. Daarmee wordt voldaanaan NEN 6700, waardoor op basisvan gelijkwaardigheid eveneensaan het Bouwbesluit voldaanwordt.In de meeste Europese landenzijn de ENV Eurocodes met eenNADgepubliceerd.DeNAD'sver-schillen per land, zodat er dusgeen sprake van gelijkheid is.Proces van ENV naar ENDrie jaar na de ENV-publicatiemaakt CEN een keuze uit drievervolgmogelijkheden:? de ENV-periode wordt ??nma-lig met twee jaar verlengd;? de ENV wordt na aanpassingopnieuw als ENV gepubli-ceerd;? de ENV wordt, al dan niet naaanpassing, als EN gepubli-ceerd.Voor de Eurocodes is door CENgekozen voor de derde mogelijk-heid, met aanpassing op basis vande nationale commentaren.De verschillende subcommissiesvan TC250 hebben Project Teamsingesteld voor de feitelijke aan-passing van de ENV's. Via con-ceptversies, waarop commentaarkan worden ingediend, werktmen naar een zogenaamde `FinalDraft' die door de betreffendesubcommissie van TC250 wordtgeaccepteerd om de Formal Voteprocedure in te gaan.Bij de aanpassing van de ENV'snaar EN's is voor de EurocodeBetonconstructies besloten omhet aantal delen te beperken totvier, door het in elkaar schuivenvan enkele ENV's. Tabel 3 bevateen overzicht van de toekomstigesituatie.Behalve de vier delen EurocodeBetonconstructies worden nog54 andere delen voorzien. Eenoverzicht van alle in voorberei-ding zijnde Eurocodes is gege-ven in tabel 4.Zoals in tabel 4 is aangegeven zijntwee Eurocodedelen gereed alsEN, de Formal Vote procedure ismet positief gevolg doorlopen. Deoverige 56 delen zullen ditstadium in de komende drie jaarbereiken, de laatste naar ver-wachting in 2005.In de ENV Eurocodes werd ge-bruik gemaakt van `boxed values',voor parti?le veiligheidsfactoren,maar ook voor andere zaken. DeENV 1992-1-1 bevat ruim 200 vandeze boxed values, waaraan in deNAD's de waarden zijn vermeld,die in de betreffende landen vantoepassing zijn.Voor de EN Eurocodes wordt eenandere systematiek gevolgd. Eris geen sprake meer van `boxedvalues' maar van `NationallyDetermined Parameters', NDP's.De NDP's betreffen:? de nationaal toe te passenparti?le veiligheidsfactoren(het veiligheidsniveau blijft deverantwoordelijkheid van lid-staten);? zaken die te maken hebbenmet geografische verschillenTabel 2 | Overzicht van ENV-Eurocodes betonconstructiesNummer OnderwerpENV 1992-1-1 General rules and rules for buildingsENV 1992-1-2 Supplementary rules for structural fire designENV 1992-1-3 Supplementary rules for precast concrete elements and structuresENV 1992-1-4 Supplementary rules for light weight aggregate concrete with closed structureENV 1992-1-5 Supplementary rules for the use of unbonded and external prestressing tendonsENV 1992-1-6 Supplementary rules for plain or lightly reinforced concrete structuresENV 1992-2 Reinforced and prestressed concrete bridgesENV 1992-3 Concrete foundationsENV 1992-4 Liquid retaining and containment structuresTabel 3 | Overzicht van toekomstige EN Eurocodes BetonconstructiesNummer Onderwerp Gereed als ENEN 1992-1-1 Common rules and rules for buildings Maart 2003EN 1992-1-2 Structural fire design April 2003EN 1992-2 Bridges Oktober 2004EN 1992-3 Liquid retaining and containment structures Januari 2005Tabel 4 | Overzicht van toekomstige EN EurocodesNummer Onderwerp Aantal delenEN 1990 Basis of structural design 1 (gereed)EN 1991 Actions on Structures 10 (1 deel gereed)EN 1992 Design of concrete structures 4EN 1993 Design of steel structures 20EN 1994 Design of composite steel and concrete structures 3EN 1995 Design of timber structures 3EN 1996 Design of masonry structures 5EN 1997 Geotechnical design 3EN 1998 Design of structures for earthquake resistance 6EN 1999 Design of aluminium structures 3C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gRegelgevingcement 2002 460en met verschillende klimaat-condities;? zaken die een relatie hebbenmet economie en duurzaam-heid.De NDP's worden nationaal vast-gelegd in Nationale Annexen, diemet de NEN-EN Eurocodes wor-den gepubliceerd. Tevens wordtin de Nationale Annex de aan-sluiting met het Bouwbesluit ge-regeld.De functie van de NationaleAnnexen is dus vergelijkbaar metdie van de NAD's.De huidige tendens is om steedsmeer onderwerpen waarover Euro-pees geen overeenstemming kanworden bereikt, open te latenvoor nationale vaststelling in deNDP's. Daarmee wordt de kansop acceptatie van de EN Euroco-des door de verschillende landenbij de Formal Vote vergroot.Plaats van de Eurocodes in deregelgevingVanaf het begin van de ontwikke-ling van de Eurocodes is er dis-cussie gaande over de vraag hoede Eurocodes een rol gaan ver-vullen in de praktijk en wat destatus van de Eurocodes is. Lang-zamerhand ontstaat daaroverduidelijkheid. Door de EuropeseCommissie is in januari 2002de definitieve versie van hetGuidance Paper `Application anduse of Eurocodes' uitgegeven. Ditdocument gaat in op:? de functie van de Eurocodes inde bouwpraktijk;? de relatie met geharmoni-seerde productnormen en metEuropese Technische Goed-keuringen;? de wijze van implementatievan de Eurocodes.De Eurocodes vervullen strakseen functie in de nationale wet-geving, die is afgeleid van deRichtlijn Bouwproducten en deRichtlijn Aanbestedingen. In rela-tie tot beide Richtlijnen en dedaarvan afgeleide nationale wet-geving geldt dat de EN Eurocodesde aanbevolen documenten zijnom aan te tonen dat bouwwerkenvoldoenaandenationaleeisenbe-treffendesterkte,stabiliteit,bruik-baarheid en brandveiligheid.Een bijzondere plaats hebben degeharmoniseerde Europese pro-ductnormen voor producten zo-als geprefabriceerd beton. In hetGuidance Paper worden drie me-thoden gegeven waarmee debij de CE-markering behorendeeigenschappen van een productkunnen worden vermeld:? vermelding van de geometri-sche gegevens en van deeigenschappen van de samen-stellende materialen van hetproduct;? vermelding van de productei-genschappen, die door bereke-ning zijn bepaald op basis vande EN Eurocodes, uitgedruktals karakteristieke waarden ofrekenwaarden;? vermelding van een referentienaar documenten zoals teke-ningen en specificatiesvolgens welke het product isvervaardigd.Wanneer de bij de CE-markeringvermelde eigenschappen bepaaldzijn door berekening op basis vaneen EN Eurocode, kan een com-plexe situatie ontstaan. Dan moetnamelijk rekening worden gehou-den met de verschillende Natio-nale Annexen, die bij de EN Euro-code in de verschillende landenbehoren.Een belangrijk uitgangspunt bijhet opstellen van de geharmoni-seerde Europese productnormenen de procedures voor CE-marke-ring is dat producten die in ten-minste ??n lidstaat legaal op demarkt zijn en gebruikt worden,niet van de Europese marktgeweerd mogen worden door degeharmoniseerde productnorm.ImplementatieprocedureVoor de verdere implementatievan de Eurocodes voorziet hethiervoor genoemde GuidancePaper in een aantal op elkaar vol-gende perioden, zoals weergege-ven in tabel 5.Op de verschillende periodesuit tabel 5 wordt nader inge-gaan.BeoordelingsperiodeIn deze periode wordt de FinalDraft beoordeeld in de lidstaten.Daarbij wordt enerzijds de bouw-praktijk betrokken, anderzijds deoverheid vanwege de functie diede Eurocode gaat vervullen in debouwregelgeving. Het ingebrach-te commentaar wordt voor zovermogelijk verwerkt, waarna hetdocument door de betreffendesubcommissie van TC250 wordtgoedgekeurd als prEN Eurocode.Deze periode duurt maximaal zesmaanden. Voor het eerste deelvan de Eurocode Betonconstruc-ties, EN 1992-1-1, wordt de goed-keuring door de subcommissieverwacht in juli 2002.CEN-procesperiodeCEN start vervolgens de FormalVote procedure, waarvoor deprEN Eurocode in de offici?leCEN-talen(Engels,FransenDuits)beschikbaar moet zijn. Voor deFormal Vote stuurt CEN de prENEurocode naar de nationale nor-malisatie-instellingen, in Neder-land dus het NEN.NEN bepaalt of er een positieve ofeen negatieve stem wordt uitge-bracht. Daartoe wordt enerzijdsde nationale normcommissie enanderzijds de nationale overheidgeconsulteerd. De uit te brengenTabel 5 | Implementatieprocedure vanaf de Final Draft van de EurocodesPeriode Bedoeld voor Maximum duurBeoordelingsperiode Nationale beoordeling Final Draft 6 maandenCEN procesperiode Formal Vote en publicatie EN 8 maandenVertaal- en kalibratieperiode Vertaling en Nationale Annex 2 jaarCo?xistentieperiode Parallel gebruik TGB en Eurocode 6 ? 7 jaarC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gRegelgevingcement 2002 4 61stem kan alleen positief of nega-tief zijn, commentaar indienenkan niet meer.Het is van belang om voor de uitte brengen stem een goed gefun-deerde keuze te maken, omdat bijeen positief resultaat van deFormal Vote een proces inwerking treedt, dat er toe leidt datde TGB wordt ingetrokken.Op basis van de binnengekomenstemmenbepaaltCENofdeEuro-code als EN is aangenomen ofniet. Bij een positief resultaatwordt de EN Eurocode door CENbeschikbaar gesteld aan de natio-nale normalisatie instellingen.De gehele CEN procesperiodeduurt acht maanden. Voor EN1992-1-1 betekent dit dat, bij eenpositief resultaat van de FormalVote, de EN Eurocode in maart2003 beschikbaar zou moetenzijn. Dit tijdstip wordt door CENaangeduid als Date of Availability(DAV). Bij een negatief resultaatvan de Formal Vote worden delanden, die een negatieve stemhebben uitgebracht, benaderddoor CEN met het verzoek hunstem te heroverwegen. Als hetresultaat negatief blijft, dan wordtnaderbeslotenhoeverdertegaan.Vertaal- en kalibratieperiodeIndezeperiodewordtdeENEuro-code in het Nederlands vertaalden wordt de Nationale Annexopgesteld. De NDP's worden vast-gesteld op basis van de uit tevoeren kalibraties en controlebe-rekeningen. Voor het vaststellenvan de inhoud van de NationaleAnnex gelden als belangrijke cri-teria dat met de EN Eurocode enNationale Annex:? een voor Nederland acceptabelniveau van veiligheid wordtbereikt;? het niveau van duurzaamheidzoals we dat in Nederlandkennen globaal gelijk blijft;? bouwconstructies niet duurderworden.Na afloop van deze periode, diemaximaal twee jaar duurt, kan deEN Eurocode als NEN-EN Euro-code samen met de NationaleAnnex worden gepubliceerd. Uit-gaande van de huidige planningzou dat voor NEN-EN 1992-1-1met de bijbehorende NationaleAnnex in maart 2005 zijn.Indeloopvandetijdzullensteedsmeer EN Eurocodes beschikbaarkomen, ingedeeld in materiaalge-bonden pakketten. Het eerstepakket dat betrekking heeft opbetonconstructies bestaat uit deEN 1992-1-1, EN 1992-1-2, dedelen van EN 1991 (belastingen)en EN 1997 (geotechniek). Hetkan voordelen bieden om eerst deinhoudvandeNationaleAnnexenbij de verschillende Eurocode-delen in ??n pakket op elkaar af testemmen en pas daarna hetgehele pakket te publiceren. Alsdaarvoor in Nederland gekozenwordt, dan is de consequentie datde NEN-EN 1992-1-1 met Natio-nale Annex pas ??n ? twee jaarlater, als deel van het betreffendepakket, gepubliceerd kan worden.Over de te maken keuze wordtnog overlegd.Co?xistentieperiodeIn deze periode kan de NEN-ENEurocode met de NationaleAnnex worden gebruikt als alter-natief voor de TGB, net als nu metde NVN-ENV Eurocode met NADhet geval is. Of hiertoe in deco?xistentieperiode het Bouwbe-sluit zowel naar de TGB's als naarde Eurocodes zal verwijzen, of datdit op een andere manier moge-lijk wordt, is op dit momentonderwerp van discussie en zalmede afhangen van de definitieveinhoud van de Eurocodes.Drie jaar nadat de laatste NEN-EN Eurocode met bijbehorendeNationale Annex in Nederland isgepubliceerd, wordt de TGB naarverwachtingingetrokken.Dittijd-stip wordt door CEN aangeduidals de Date of Withdrawal (DoW).Uitgaande van de huidige plan-ning valt de DoW voor de TGBBetonconstructies in het laatstekwartaal van 2009. Onder voor-waarde dat de NEN-EN 1992-1-1met Nationale Annex is aangewe-zen in het Bouwbesluit, kan vanafdat moment alleen de NEN-ENEurocode met Nationale Annexgebruikt worden.Volgens de planning zou delaatste DoW, die bij het laatsteEurocode-pakket behoort, vallenin 2010. Alle TGB's zijn dan inge-trokken en vanaf dat moment kanalleen gebruik worden gemaaktvan de Eurocodes. Dat is ongeveerdertig jaar nadat omstreeks 1980werd gestart met de eerste Euro-code.Of het allemaal gaat zoals hier-voorbeschrevenismoetnogmaarblijken. Knelpunten kunnen zijn:? het resultaat bij de FormalVote is negatief;? tijdens de vertaal- en calibra-tieperiode komen onvolko-menheden aan het licht dieniet in de Nationale Annexkunnen worden opgelost maardie een wijziging van de Euro-code vergen;? tijdens de co?xistentieperiodekomen onvolkomenheden aanhet licht die een wijziging vande Eurocode vergen alvorensde TGB kan worden ingetrok-ken;? de inhoud van de Eurocodesvoldoet niet aan de uitgangs-punten van het Bouwbesluit,waardoor de Eurocodes niet inhet Bouwbesluit kunnenworden aangewezen en deTGB's niet kunnen wordeningetrokken.Ook als alles goed gaat voorziende CEN-regels in revisie van deEN-Eurocodes om de vijf jaar, tebeginnen vijf jaar na publicatievan de EN. Omdat dat in demeeste gevallen nog voor de DoWis, zou tegen die tijd beslotenkunnen worden om eerst het revi-sieproces in gang te zetten en pasna de revisie over te gaan totintrekken van de TGB's.