? ? ? voorschriftening.C.50uwerbren, voorzitter Voorschriftencommissie 12 'Beton', Certificatie-instellingBMCDe Europese voornorm ENV 206 'Beton - eigenschappen, vervaardiging, verwerking enkeuringscriteria', isin 1990verschenen. In het artikel van ir. Gijsbers (Cement1994 nr. 3)'Ontwikkeling en status van Eurocodes' is uiteengezet dat een ENV gedurende drie jaareen uitprobeer-status heeft. Daarna kan de EN als definitieve norm verschijnen, tenzij deENV-periode alsnog mettweejaarwordtverlengd. Dit laatste ishetgeval metde ENV206,zodat de verschijningsdatum is gepland voor 1995. Gezien de tijd die gemoeid is met deaanvaardingsprocedure binnen CEN, dienthet concept van de EN 206 eind 1994 gereedte zijn. Hetuurderwaarheid is dus aangebroken. Er staanbeslissingen voorde deur die deinhoud van de opvolger van de VBT, want dat wordt immers de EN 206, zullen bepalen. Indit artikel wordt de stand van zaken van de belangrijkste voorstellen geschetst, waarmeeeen globaal beeld van de toekomstige EN 206 ontstaat. Enig persoonlijk commentaarontbreekt daarbij niet.VANENV206NAAREN206Tabel 1Essenti?le eisen Europese Richtl?nBouwprodukten? mechanische sterkte en stabiliteit? brandveiligheid? hygi?ne, gezondheid en milieu? gebruiksveiligheid? geluidswering? energiebesparing en warmtebehoud44OnderwerpDe taak van CEN Te 104 is een norm op testellen voor het materiaal beton, met namevoor de materiaaleigenschappen, de pro-duktie, de kwaliteitscontrole-procedures ende keuringscriteria. De norm is van toepas-sing op ter plaatse gestortbeton, geprefabri-ceerde constructies en constructieve ele-menten voor gebouwen en civiel-technischeconstructies in ongewapend, gewapend- envoorgespannen beton.Omdat een behoefte werd geconstateerdaan aanvullende normen vooreen aantal be-tonprodukten, werd later CEN Te 229 inge-steld metals opdracht om in aanvulling op deEurocode 2 (ENV 1992) en de ENV 206,waar nodig aanvullende eisen en produkt-specifieke eisen op te stellen.Uit de thans beschikbare concepten vaneEN TC 229 bl?kt echter dat men de op-dracht wel erg vrijzinnig heeft opgevat.Slechts in een enkel geval wordt verwezennaar de ENV 206. In de meeste conceptenworden de materiaaleisen op sub-commis-sie of taakgroepniveau bedachte w?ze be-handeld. Van enige harmonisatie is geensprake meer, terw?l het toch alleen om deveiligheid, duurzaamheid en bruikbaarheidvan de uiteindel?ke constructie gaat! Eenzorgel?ke ontwikkeling, waar nodig moetworden ingegrepen.CEN TC 104/Se1 heeft haar grote zorg overdeze ontwikkeling inmiddels voorgelegd aande beleidscommissie binnen CEN voor debouw, eEN-BIS1.Essenti?le eisenAan ENV 206 zal een nieuw hoofdstuk wor-den toegevoegd, waarin de essenti?le eisenworden behandeld, zoals die voorkomen inde Europese Richtl?n Bouwprodukten. Pereis wordt aangegeven op welke wijze de con"structie zal of kan voldoen en welke mate-riaaleigenschap daarvoor bepalend is. In deEN 206 wordt die eigenschap uiteraard laterbehandeld.Het betreft de inmiddels wel algemeen be-kende eisen die z?n samengevat in tabel 1.De Europese Richtl?n Bouwprodukten issinds juni 1991 van kracht. Verbonden aande goedkeuring door de landen van de Euro"pese Unie was de verplichting de richtl?n ui-terlijk in 1992 wettelijk in de nationale regel-geving op te nemen. In ons land is dat ge-beurd in oktober 1992 via het Bouwbesluit.Het wekt toch verbazing, dat twee landen,waaronder Belgi?, deze wettelijke impie"mentatie nog steeds niet hebben geregeld.Classificaties en eisenMilieuklassenIn de ENV 206 kwam een indeling in mi-Iieuklassen voor die sterke gelijkenis ver-toonde met de indeling, zoals we die kennenin de VBT.CEMENT1994/5Tabel 2Classificatie milieuklassenXo - geen risico voor aantastingXc - kans op corrosie door carbonatatie, 4 subklassenXs" kans op corrosie door chloriden in zeewater, 3 subklassenXd - kans op corrosie door chloriden anders dan uit zeewater, 2 subklassenXft- kans op vorst"dooischade, 4 subklassenX? " kans op chemische aantasting, 3 subklassenDe door CEN TC 104/SC1 ingestelde taak-groep 1 heeft echter een nieuw voorstel ge"daan, datinmiddelsdegoedkeuringvan SC1heeft gekregen. De vijf ook in de VBT voorko"mende milieuklassen zijn verfijnd en uitge-breid tot niet minder dan 15 (sub)klassen,waarbij de laatste klasse 'chemische aan"tasting', nog weer verder is ingedeeld. Datgebeurt overigens ook in de Nederlandsevoorschriften.Het is de bedoeling dat elk, waar dan ook inEuropa voorkomend klimaat, door deze in"deling wordt gedekt.Elke milieuklasse zal worden aangeduid meteen code, zoals is aangegeven in tabel 2.Aanvankelijk was het de bedoeling van detaakgroep om prestatie-eisen en de daarbijbehorende beproevingsmethoden te ont-wikkelen voor elke milieuklasse. Dat is nietrealiseerbaar gebleken. Dus is weerterugge-grepen naar het voorschrijven van de beton"samenstelling in de vorm van minimum ce-mentgehalte en maximum water"cement-factor, eventueel aangevuld met een mini"mum luchtgehalte bij vorstbestand beton.De voorstellen van taakgroep 1 zijn weerge"geven in de tabellen 3 en 4.Opvallend is, dat de taakgroep bij elke mi-Iieuklasse ook een voorstel doet voor de mi"nimum sterkteklasse, waarmee als het warewordt gesuggereerd dat voldoende sterkteook voldoende duurzaamheid zou opleve"ren. Dit berust helaas op een hardnekkigemisvatting, die sterk is geworteld in met na"me de Britse invloedsfeer. Duurzaamheid isimmers in eerste instantie afhankelijk van deTabel 3Voorgestelde 'aanbevolen' waarden voor de betonsamenstellingmet het oog op duurzaamheid (Dmax : 20 " 32 mm)Chloride"induced corrosionNo risk Carbonation"induced corrosion Freeze/thaw attackof Chloride otherSea waterthan sea watercorro-Exposuresion Mode- High HighMod ModWet, Cyclic Air- Tidal, Wet, Cyclicor rate Sub" satn satn satn satnDry rarely wet! borne splash rarely wet!attack humi- merged no with no withdry dry salt spray dry drydity salt salt salt saltMinimumgradeC12/15 C24/30 C28/35 C28/35 C32/40 C32/40 C32/40 C36/45 C32/40 C32/40 C32/40 C28/35 C28/35 C28/35Maximum" " "0.65 0.60 0.60 0.55 0.50 0.50 0.45 0.55 0.50 0.55 0.55 0.50 0.50w/c ratioMinimumcement" " "260 280 280 300 330 330 350 300 330 300 300 330 330content(kg/m3 )Minimumair content " " " _.- - " - " " - - - - - " " "- - - " " "- - - " " " _.- - 4.0 4.0 4.0(%)Minimumcoverto rein-- - - 15 25 25 25 35 40 40 40 40 - - - " - - - _.- " " "forcement(mm)OtherrequirementsFreeze-thaw resistant aggregatesCEMENT1994/5 45? ? ? voorschriftenTabel 4Voorgestelde 'aanbevolen' waarden voor de betonsamenstelling bij chemische aantastingAggressive chemical environmentsExposureSlight Moderate HighMinimum grade C32/40 C32/40 C36/45MaximumW/C 0,55 0,50 0,45Minimum cement content 300 330 370Minimum cover 25 30 40permeabiliteit van het beton. Overigens zijnde voorgestelde sterkteklassen voor eendeel veel te hoog voor Nederlandse omstan-digheden. Aanvaarding daarvan zou eenaanzienlijke en uiteraard geheel onnodigekostprijsverhoging veroorzaken.Devoorstellen van taakgroep 1 zullen aan denationale normcommissies worden voorge-legd met het verzoek aan te geven waar devoorstellen absoluut onaanvaardbaar zijn.Het is de bedoeling, dat de tabellen zoge-naamde 'boxed values' gaan bevatten, datwil zeggen aanbevolen waarden, waar natio-naal van mag worden afgeweken mits de af-wijking is vastgelegd in een nationale annex.Het is de vraag of een dergelijke benaderingin een Europese norm wel zinvol is. Kan eenbouwprodukt, dat is gemaakt volgens eennationale annex ook een CE-markering krij-gen of kunnen alleen bouwprodukten vol-gens de in de tabellen aangegeven aanbevo-len waarden vrij in Europa worden verhan-deld?Als dat laatste hetgeval is zou de norm geenaanbevolen waarden maar voorgeschrevenwaarden moeten bevatten, om de aandui-ding 'beton volgens EN 206' daadwerkelijkinhoud te geven.Ook decementkeuze in de verschillende mi-Iieuklassen zal naarverwachtingnogdiscus-sie gaan opleveren. Taakgroep 1 stelt voordaarvoor een gids als leidraad aan te wijzen,waaruit de constructeur van geval tot gevalzoumoeten afleiden of een bepaald voorge-steld of toegepast cement voor de desbe-treffende toepassing geschikt is.SterkteklassenDoor taakgroep 4 van TC 104/SCl is een46nieuwe indeling van de sterkteklassen voor-gesteld, gebaseerd op sprongen van 4 MPavoor de cilinderdruksterkte en van 5 MPavoor de kubusdruksterkte tot en met sterk-teklasse 60/75 (cilinder- resp kubusdruk-sterkte). Daarboven klimmen beide metsprongen van 10 MPa optotiOO/115 (zieta-bel 5 en 6 voor resp. normaal beton en licht-beton). Bij lichtbeton stelt de taakgroep eenandere klasse-indeling voor, omdat de ver-houding cilinderdruksterkte: kubusdruk-sterkte duidelijk afwijkt van die van normaalbeton.Het voorstel is voorgelegd aan CEN TC250/SC2 omdat Eurocode 2 tot dusver is af-gestemd op de sterkteklassecindeling dievoorkomt in ENV 206. Het nieuwe voorstelmaakt herziening van tabellen die voorko-menen in de Eurocode 2 nodig.De uitbreiding naar hoge-sterkte-beton is opzich interessant, maar dwingt TC 250/SC2er toe ook ontwerpregels voor hoge-sterkte-beton te ontwerpen. Dat is uiteraard nodig,maarzeker op Europese schaal niet eenvou-dig.ControleklassenTaakgroep 10 van TC 104/SCl heeftvoorge-steld om een indeling in controleklassen inte voeren zodat de regels voorproduktiecon-trole en keuringscriteria variabeler kunnenworden in relatie tot de toepassing van hetbeton. De voorstellen zijn nog niet uitge-werkt, maar het is uiteraard de vraag of dezetheoretische benadering het niet weer nogingewikkelder maakt. Ook een indeling waarwel en waar geen certificering nodig wordtgeacht, afhankelijk van de controleklasse,maakt een en ander extra gecompliceerd.Bindmiddelfunctie van vliegasDoor TC 104/SCl is taakgroep 5 ingesteldom te adviseren over een mogelijke bindmid-delfunctie van vliegas. De taakgroep steltvoor om een k-factor in te voeren vergelijk-baar met de benadering in de VBT. Over degetalswaarden werd noggeen overeenstem-ming bereikt, dus een moeilijk onderwerpkomt nog. Zodra de taakgroep de discussieheeft afgerond moet hetvoorstel nog in SClworden besproken.Indien een systeem van een k-factorwordtaanvaard, dan houdtdat in dat bij de bereke-ning van het cementgehalte en de water-ce-mentfactor een deel van de toegepastevliegas (kx de dosering aan vliegas) als bind-middel mag worden meegerekend. Overi-gens ,zijn daarbij aan de hoeveelheid vliegasgrenzen gesteld (in de VBT is die grens 1/3van het cementgehalte). Meer vliegas toe-voegen mag dan wel, maar uitsluitend alsvulstof zonder binmiddelfunctie.Bij het Vaststellen van de duurzaamheidsei-sen (concrete eisen of aanbevolen waar-den) speelt tevens de discussie over eenmogelijkebindmiddelfunctie van vliegas eengrote rol. Ook daar zou gekozen kunnen wor-den voor nationale annexen als compromis,waarin elk land zijn k-waarde weergeeft.Maar de Europese norm wordt daarmeesteeds meer een inhoudsloos document.Taakgroep 5 heeft naast het k-waarde con-cept, een prestatieconcept gepresenteerd.Dit houdt in dat, indien wordt aangetoonddat aan bepaalde criteria van sterkteontwik-keling en duurzaamheid wordt voldaan, hetbeton ook geacht wordt aan EN 206 te vol"doen. De procedure dient dan echter via eenEuropese Technische Goedheuring te verlo-pen.Overwogen wordt om die reden een verwij-zing naar de mogelijkheid van ETA's (Euro"pean Technical Approvals) in de EN 206 op tenemen, overigens niet alleen bij de toepas-singvan vliegas, maar ook als andere grond-stoffen worden toegepast waarvoor bijvoor-beeld geen Europese norm voorhanden is. Inde EN 206 zou dan alleen moeten wordenaangegeven welke eigenschappen dienen teworden beoordeeld en hoe het onderzoekdient plaats te hebben.CEMENT1994/5Tabel 5Voorgestelde sterkteklassen voor normaal betonStrength8/10 12/15 16/20 20/25 24/30 28/35 32/40 36/45 40/50 44/55 48/60 52/65 56/70 60/75 70/85 80/95 90/105 100/115classfck cyl N/mm28 12 16 20 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 70 80 90 100fek cube N/mm210 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 85 95 105 115Tabel 6Voorgestelde sterkteklassen voor lichtbetonStrength8/9 12/13 16/18 20/22 24/26 28/31 32/35 36/40 40/44 44/48 48/53 52/57 56/62 60/66 70/77 80/88classfek cyl N/mm28 12 16 20 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 70 80f"'cobe N/mm29 13 18 22 26 31 35 40 44 48 53 57 62 66 77 88KeuringscriteriaDe voorstellen van taakgroep 3 over keu-ringscriteria leveren tot dusver wat minderdiscussie op. Een opvallend verschil met deENV 206 is dat thans wordt voorgesteld on-derscheid te maken tussen processen metbekende en onbekende standaardafwijking.Met name het aantal monsters dat in het ka-dervan de keuring moet worden genomen is,bij een nieuw produktieproces, waarvan destandaardafwijking nog onbekend is, aan-zienlijk groter.De frequentie van monsternemingis in onzeogen belachelijk laag. De vraag is daarbij ofwij in ons land overdreven intensief keuren ofwellicht de keuring in veel andere landen eenfarce is. De waarheid zal loals gebruikelijkwel ergens in het midden liggen. Blijft echterde constatering dat een frequentie zoalsvoorgesteld door detaakgroep voor ons landeen te groot verschil betekent (tabel 7). Deformules, die bij de keuring worden gehan-teerd wijken niet veel af ten opzichte van deENV:Tabel 8 geeft de waarden voor ? en kweer. Detaakgroep heeft eveneens voorstellen ge-daan voor keuringscriteria voor de anderegestelde eisen, alsmede voor keuringscrite-ria indien een te onderzoeken beton wordtvergeleken met een referentiebeton.ConclusieEr zijn nog veel moeilijke vraagstukken op telossen voordat een nieuwe tekst voor de EN206 kan worden opgesteld. Het tijdschemageeft september 1994 aan als de maandwaarin alle technische beslissingen geno-men zouden moeten zijn. Daarna kan hetEditorial Panel de eindtekstvan de draft EN206 opstellen.Gezien de discussies met andere TC's, zoalsTC 250/SC2 over de indeling in sterkteklas-sen, is het de vraag of het tempo, dat TC104/SCl zichzelf heeft opgelegd, haalbaaris. Een goed beleid voor de SCl zou kunnenzijn om in geval van het ontbreken van over"eenstemmingofbij optredende vertragingende tekst van de ENV 206 ongewijzigd aan tehouden. Zo slecht was die tenslotte niet.?Tabel 7Voorgestelde aantal monsters voor produktiecontrolestandaard- minimumafwijking aantal monstersonbekend 1 per 200 m3 70 per jaarbekend 1 per 400 m350 per jaarCEMENT1994/5TabeiSVoorgestelde waarden voor de keuring van betonstandaard- kaantal ?.(N/mm2 )afwijkingonbekend 351,48 4bekend 1547