Producenten van prefab beton zijn grofweg in twee sec-toren te verdelen. De ene sector produceert vooral grotevoorraden standaardproducten, zoals banden, tegels,stenen, putten en buizen. De andere sector is juist sterk inde fabricage van producten voor specifieke projecten.Aan de basis van deze keuze ligt een strategischemanagementvisie, die de fabrikant een onderscheidenderol in de markt bezorgt. Een belangrijke meerwaardekrijgt de fabrikant als hij de losse elementen weet te com-bineren tot een uniek concept.Het siloconcept voor afvalwaterzuiveringsinstalla-ties is een goed voorbeeld van de toegevoegde waar-de die een fabrikant aan zijn product kan toeken-nen. In Nederland zijn momenteel drie leveran-ciers op deze markt actief: Famitec, Romein Betonen BetonSon. Het concept is opgebouwd uit stan-daard prefab-betonpanelen, die op de bouwplaatsmet voorspanning tot een waterdichte ronde siloworden samengesteld. De fabrikanten leveren des-gewenst hun diensten vanaf het ontwerp tot en metde montage, waarbij Romein dit zelfs geheel meteigen personeel doet. Daarmee wordt de opdracht-gever ?n aannemer een stuk risico uit handen geno-men, want beide krijgen een gegarandeerde kwali-teit.O n t s t a a n s g e s c h i e d e n i sHet eerste Nederlandse prefab siloconcept is onge-veer dertig jaar geleden door het toenmaligeFarmex uit Drachten (inmiddels Famitec = FarmexMilieu Techniek) ontwikkeld. Jaap van Slooten,hoofd bedrijfsbureau bij Famitec: "Verscherptemilieuregelgeving maakte het noodzakelijk dat boe-ren hun mest vloeistofdicht gingen opslaan. Ditprefab-betonsysteem was daarvoor uitermategeschikt." Aanvankelijk hadden de opslagtanks eenopslagcapaciteit van 300 ? 400 m3, maar nadat ookde subsidiekraan openging nam de maximale capa-citeit gestaag toe tot 2400 ? 2500 m3. Tot halverwe-ge de jaren tachtig verrezen zo meer dan duizendprefab betonnen mestsilo's in Nederland.A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pP r e f a b r i c a g ecement 2005 48VAN ELEMENTTOT SILOCONCEPT1 |E?n van de beluchtings-tanks op de RWZI teApeldoorn en Olburgenin het Famitec-systeem;in deze uitvoering degrootste prefab beton-nen tanks in EuropaDe markt voor mestopslag was daarmee wel zoongeveer verzadigd. Intussen was het systeem ech-ter ook bij diverse waterschappen ge?ntroduceerdom te kunnen worden toegepast bij de opslag vanzuiveringsslib. Van Slooten: "Ons prefab-betonsys-teem vormde een aantrekkelijk alternatief voor detot dan toe gebruikelijke ter plaatse gestorte beton-bassins." De toepassing bleef vervolgens lange tijdbeperkt tot de kleinere bassinafmetingen. "Samenmet een Duitse partner hebben we wel de opslagca-paciteit van het systeem geleidelijk aan vergroot,maar deze grotere afmetingen waren specifiekbedoeld voor de Duitse markt."In 1998 deed de kans zich voor ook in Nederlandeen grote silo neer te zetten. Voor het zuivering-schap Hollandse Eilanden en Waarden werd eennabezinktank met een diameter van 40 m en eenaeratietank met een inhoud van circa 8000 m3gerealiseerd. Deze opdracht kreeg spoedig navol-ging en inmiddels zijn door Famitec zelfs drietanks gebouwd met een diameter van 72 m en eenhoogte van 8 m (opslagcapaciteit 33 000 m3, foto 1).C o n c u r r e n t i eHet succes van Famitec bleef niet onopgemerkt enkreeg weldra navolging. Gelissen Beton, uit hetLimburgse Beek, was gespecialiseerd in de produc-tie van rioleringsbuizen en putten en daaromgewend constructies te maken die waterdicht moe-ten zijn. Ongeveer tien jaar geleden werd begonnenmet het produceren van enkele kleinere slibtanks.Vanuit die ervaringen is ook een aantal zeer grotetanks bij DSM gerealiseerd (foto 2).Enkele jaren geleden werd Gelissen als onderdeelvan BTE Nederland een productielocatie vanRomein Beton, een prefab-betonfabrikant met ves-tigingen in Dodewaard en Gorredijk. Daarmeewerd ook de kennis en ervaring overgedragen. Erikvan der Garde, verkoopleider bij Romein Beton:"Onze visie is van oudsher dat we de klant eentotaalproduct willen leveren. We produceren daar-om een zeer breed en diep pakket aan betonpro-ducten, vooral voor de infrastructuursector. Wemerkten dat nieuwe Europese regelgeving de afval-waterzuiveringsbedrijven tot een inhaalslag noop-ten. Het werd ons al vrij snel duidelijk dat er kan-sen lagen als we de kennis en ervaring van defabriek in Beek aan de projectmatige aanpak vanRomein Beton zouden kunnen koppelen."Directe consequentie van die beslissing was echterwel dat de verkopers zich nog intensiever met deopdrachtgevende partijen moesten gaan bezighou-den. "De `waterwereld' - en daarmee bedoel ik dewaterschappen en zuiveringschappen, gespeciali-seerde ingenieursbureaus en aannemers - is altijdeen vrij conventionele en gesloten wereld geweest,waarin klantenbinding zeer belangrijk was. Wemoesten hen nu overtuigen van een prefab alterna-tief, waarin de waterdichtheid van de voegen de kri-tische succesfactor vormde. Juist door de koppelingte leggen met onze andere producten, zoals deondergrondse leidingsystemen, en de nadruk teleggen op onze ervaring met het maken van water-dichte constructies, is dat uiteindelijk gelukt."Op basis van het siloconcept van Gelissen werd eennieuw, grootschaliger siloconcept ontwikkeld, datinmiddels bij een aantal rwzi's is toegepast. Daarbijmaakt Romein Beton gebruik van de jarenlangeervaring in waterdichte constructies voor bijvoor-beeld ondergrondse bergbezinkbassins, duikers entunnels. Het bedrijf is daarmee in staat een totaalconcept te leveren voor zowel ondergrondse alsbovengrondse tanks.T o t a a l s t r a t e g i eOok BetonSon levert een zeer breed pakket aandiensten en producten, die in verschillende vesti-gingen (Son, Arkel en Kampen) worden vervaar-digd. Deze producten vormen de basis voor de velebouwconcepten die men heeft ontwikkeld. Hetbedrijf afficheert zich zelfs als `toonaangevend inbouwconcepten'. Wuf Floor, verkoopleider bijBetonSon: "Het leveren van een breed totaalpakketA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pP r e f a b r i c a g ecement 2005 4 92 |Bassins van RomeinBeton op het terrein vanDSM(funderingen, vloeren, bruggen, parkeergarages,persleidingen en elementen) naar opdrachtgeverstoe maakt dat zij minder afhankelijk worden vanverschillende (deel)leveranciers. Zelfs al zou onzeopdracht niet allesomvattend zijn, dan nog hebbenwij het voordeel boven onze concurrenten dat weook kennis hebben over het totaalpakket.""We wilden al langer in de verschillende vestigin-gen de productvariatie vergroten. Wij zijn benaderddoor ABETONG Teknik AB, de licentie-eigenaarvan het ACONTANKTM-systeem. Dit bedrijf wildegraag met haar systeem de Nederlandse markt op.Men zocht daartoe een sterke Nederlandse partnerdie op licentiebasis zou kunnen leveren."Marktonderzoek moest de haalbaarheid van intro-ductie van het concept aantonen. Enkele op stapelA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pP r e f a b r i c a g ecement 2005 410H e r g e b r u i k p r e f a b s i l oSilo's zijn eerder economisch afgeschreven dan tech-nisch. Andere inzichten in bedrijfsvoering, met dikwijlsschaalvergroting tot gevolg, maar ook de noodzaak totprocesmatige upgrading maken dat menig technischnog in prima staat verkerende silo, die misschien nogwel vijftig jaar mee zou kunnen, inmiddels is afgebro-ken en op een afvalberg is beland. Met een oplossing inprefab beton kan het echter ook anders.In het najaar van 1998 en 1999 heeft het WaterschapRegge en Dinkel vier prefab slibopslagtanks vanHengelo naar Oldenzaal verplaatst. Deze tanks, meteen diameter van ruim 14 m en een hoogte van 3,5 m(nuttige inhoud ca. 500 m3), hadden acht jaar dienstgedaan op de rwzi van Hengelo. Door veranderendebehoeften (grotere opslag) waren ze overbodig gewor-den. Tegelijkertijd was de renovatie van de rwzi inOldenzaal in volle gang en toevallig waren hier vierslibopslagtanks van 500 m3voorzien! Al snel ontstondhet idee om de wandelementen van de tanks inHengelo te verhuizen naar Oldenzaal. Nadat ook deleverancier (Famitec) overstag was gegaan, werd een`verhuisplan' opgezet.Het gevaarlijkste deel van het werk, het doorbrandenvan de spankabels, leverde geen probleem op. Na ver-wijdering van de spankabels en de aanraseringwerden de elementen losgewrikt, weggetild en optransport geplaatst. Bij de eerste tank sneuveldendaarbij vijf elementen en het spanblok; bij de anderedrie tanks gingen ook nog in totaal vier elementenverloren. Daarvoor zijn nieuwe elementen gemaakt.In totaal kostte het hergebruik van de vier silo's105 000 gulden; volledige nieuwbouw zou 270 000gulden hebben gekost. Een besparing derhalve vanmaar liefst 165 000 gulden! Hergebruik was hier dusniet alleen in het kader van Duurzaam Bouwen debeste optie.3 |Concept van BetonSongaat de hoogte instaande grote renovatie- en nieuwbouwprojecten,i.c. Harnaschpolder en Amsterdam-West, gaven dedoorslag bij de beslissing het silosysteem op deNederlandse markt te introduceren. Tegelijk wer-den naast een schaalvergroting ook verbeteringenten opzichte van de originele licentie op ondermeer het gebied van voegdetaillering en productie-methoden doorgevoerd. Hierdoor zijn diametersvan meer dan 80 m en hoogten van 14 m te realise-ren (foto 3).De silopanelen boden aldus een goede mogelijk-heid het assortiment binnen het eigen marktseg-ment uit te breiden. Floor: "Onze marktbenaderingoverkoepelt de productielocaties. De wetenschapdat het in de (afval)waterwereld telkens om dezelf-de opdrachtgevers draait, maakte het mogelijk eentotaalpakket te ontwikkelen, waarmee opdrachtge-vers nu in ??n keer kunnen worden bediend. Of jehet nu hebt over waterzuiveringsinstallaties, depersleidingen ernaartoe of vanaf, of vrijeval buizenop de zuiveringen, je hebt te maken met een endezelfde opdrachtgever."De marktbenadering is simpel: in plaats van spe-cialisatie in bepaalde producten, wordt naar doel-groepen toe een zo compleet mogelijk aanbodgedaan. "Op de verschillende processen binnen hetzuiveringssysteem kunnen we vervolgens veel flexi-beler inspelen. We kunnen bijvoorbeeld ook devraag stellen of volstaan kan worden met ??n grote-re tank waarin verschillende processen plaatsheb-ben, in plaats van drie of vier kleinere, aparte tanks.We nemen de klant afstemmingsproblemen uithanden door zoveel mogelijk vanuit ??n partneraan te bieden. Nog meer synergievoordelen kun jebereiken door te werken met vaste aannemers entoeleveranciers."M a r k t s i t u a t i eAan de hand van de projecten Harnaschpolder,Amsterdam-West en Eindhoven is de conclusiegerechtvaardigd dat de marktpenetratie vanBetonSon met het Zweedse systeem gelukt is. Tochzijn nieuwe acties nodig om het product te bevesti-gen. Zodra de inhaalslag van de waterschappenvoorbij is, zullen nieuwe markten moeten wordenaangeboord.Rechthoekige tanks behoren inmiddels al tot demogelijkheden, hoewel dergelijke conceptengepaard gaan met andere belastingen en uitvoe-ringsmethoden. Wuf Floor: "Vanuit de zuiverings-installaties denken we aan nog meer mogelijke toe-passingen; de agrarische industrie, chemischeindustrie, diverse opslagfaciliteiten, enz. Een voor-beeld is chemische opslag, waarbij een prefab bui-tenschil om een andersoortige binnenschil wordtaangebracht."Belangrijk in alle gevallen is wel dat de markt zogestructureerd mogelijk wordt benaderd. Floor: "Datbetekent luisteren naar de problematiek van deopdrachtgever en weten wat jouw klant wil, wat zijnproblemen zijn en hoe je daarop kunt inspelen.Vervolgens kun je je profileren als partner voor pro-bleemoplossingen. Het produceren van prefab-betonelementen is dan een onderdeel van een totaal-oplossing die je geheel in eigen hand hebt." Henk WapperomA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pP r e f a b r i c a g ecement 2005 4 114 |Productie van silo-elementen in de fabriekvan BetonSon