? woningbouw ? uitvoeringstechniek?ing. W.Seukema, Intervam West, RijswijkSinds een jaar wordt aan de rand van de voormalige Zoetermeerse Floriade gewerkt aande bouw van veertien woontorens (Urban Villa's), met in totaal 312 woningen. Het projectisgesitueerd op hetvoormalige parkeerterrein yan de Floriade. Van deveertien torens zijner tien onderkelderd. Bovendien wordt op twee locatiesgewerkt. De opgave was om deze312 woningen te realiseren in 295 werkbare dagen. Ditvroeg om een uitgekiend bouwsys-teem en een zorgvuldige voorbereiding van opdrachtgever, architect en aannemer.UITVOERINGSTECHNIEK (VI):WONINGBOUWOPHOOGN~AU20De drie-twaalfIntervam West heeft inmiddels met de torenaan het Bezuidenhout in Den Haag en hetwerk 'Corbuloo Park' in Voorburg bewezenvolledig op dit soort projecten te zijn inge-richt. Dit neemt niet weg dat een werk als ditgrote inspanningen vraagt van alle bij debouw betrokken partijen.Het project, dat inmiddels bekend staat als'de drie-twaalf', kent twee woningtypen:Sociale Huurwoningen (SHS) en BeleggersHuurwoningen (BH). Deze zijn verdeeld overde twee bij elkaar gelegen locaties (fig. 1).De 102 SHS-woningen zijn ondergebracht invier torens, twee met acht bouwlagen entwee met zes bouwlagen. De 210 BH-wonin-gen zijn verdeeld over de overige tien woon-torens. Deze hebben zes bouwlagen en zijnvoor driekwart onderkelderd.De v?rdiepingsplattegronden van de beidewoningtypen hebben eenzelfde opzet voorwat betrefthetaantal beuken. Centraal staateen 'trappehuisbeuk', waar omheen indwars- en in langsrichting twee maal vierbeuken zijn gelegen. Per verdieping is er zoruimte voor vier woningen.De gevels van de SHS-torens zijn gemetseld.Bij de BH-torenswordt naast metselwerkookgevelstucwerk, geveibeplating en prefab be-ton in de gevels verwerkt.G) Situatieschets: nr. 1 t/m 4 SocialeHuurwoningen en nr. 5 t/m 14 BeleggersHuurwoningenCEMENT1995!1Methode van verwervingHoewel verschillende vormen van bestedingin de woningbouw gelden, onderkent mentwee principi?le vormen die het meest wor-den gebruikt: de aanbesteding en het bouw-team.Voor het complex 312 woningen te Zoeter-meer heeft de opdrachtgever een methodevan besteding gekozen die in het kort hieropneerkwam:1 Tussen een aantal aannemers werd eenaanbesteding gehouden op basis van dedirecte kostprijs voor ??n woontoren van22 stuks SHS-woningen gecombineerdmet de bouwplaatskosten voor het totaleproject.2 Opslagpercentages voor algemene kos-ten, winst en risico alsmede voor de af-koop van het loon- en materiaalrisico,moesten eveneens opgegeven worden.3 Aan de laagste inschrijver werd het rechtgegund om, op basis van de door hem in-geleverde begroting, in bouwteamverbandde directe kostprijs voor de resterendedertien torens uit te onderhandelen.Zonder op de diverse voor- en nadelen voorzowel opdrachtgever als aannemer in tegaan, heeft deze methode van aanbestedenin de praktijk zijn nut bewezen. De aanbeste-ding ten aanzien van de directe kosten vande 22 woningen, alsmede de besteding vande bouwplaatskosten voor hettotale project,zorgden ervoor dat het prijsniveau concurre-rend was.Wel is het zo dat de kwaliteit van de aangele-verde informatie, op basis waarvan partijeneen besteding houden en vervolgens eenbouwteam uitwerken, van een goed gehaltemoet zijn. In wezen behoren besteksdocu-menten aan zo'n bestedingsvorm ten grond-slag te liggen; immers met name de aanne-mer moet een complete studie verrichtenom zijn bouwmethodiek tot in detail te bepa-len, teneinde een concurrerende bouw-plaatskostenbegroting te kunnen presente-ren.Ook van de constructeur wordt in deze fasevan het bouwproces veel informatie ver-wacht, aangezien de keuze van het bekis-tingssysteem veelal op basis van de con-structieve uitgangspunten wordt bepaald.Hierbij speelt de detaillering een belangrijkerol.CEMENT1995!1De tijdspanne waarin ??n en ander moestworden bepaald, was kortte noemen; de latetoezending van de omvangrijke nota van wij-ziging heeft best wel voor de nodige hoofd-brekens gezorgd.Op 20 oktober 1992 werd Intervam Westver-zocht in het bouwteam zitting te nemen,waarna in september 1993 het contracttus-sen partijen ten bedragevan f 33.670.000,-werd getekend.Organisatorische werkvoorbereidingTen tijde van het calculeren van de 22SHS-woningen te zamen met de bouw-plaatskosten voor het totale project, is aande hand van het concept-bestek met bijbe-horende tekeningen een projectanalyse op-gesteld, een en anderterbepalingvan bouw-methodiek en bouwtijd.AI snel bleek dat twee belangrijke punten deoverhand voerden in deze projectanalyse, teweten:? De opdrachtgever wilde het totale projectin een uiterst korte bouwtijd gerealiseerdhebben.1 Volledige uitvoeringvan het skelet met be-hulp van tunnelbekisting.2 Volledige uitvoering van het skelet met be-hulp van prefab betonnen elementen.3 Combinatie van tunnelbekisting en prefabbeton.De kernpunten van de afwegingen, op basiswaarvan een keuze is gemaakt, gaven hetvolgende beeld:Model 1Om de bouwtijd te realiseren moesteen dag-cyclus van twee dagen per verdieping 'ge-draaid' worden, en dit gedurende circa 180werkbare dagen. Hetaantal handelingen datper dag moest worden verricht, was een ui-terst kritische factor. De uitvoering stondsceptisch tegenover deze opgave, omdateen kleine verstoring de cyclus in gevaar konbrengen.Op basis van de haalbaarheid van de dagcy-clus is een economisch attractieve kosten-begroting opgesteld.? De architect had aan deze wens gehoorge- Model 2geven door het gebouw 'systeem vriende- Financieel was deze oplossing het minstlijk' te ontwerpen. aantrekkelijk en eigenlijk niet haalbaar, ze-ker wanneer de eventuele leegloop van deOm aan de gevraagde bouwtijd te kunnen eigen organisatie daarbij werd betrokken.voldoen zijn drie modellen uitgewerkt en de Immers, Intervam West is goed ge?quipeerdkostenconsequenties in relatie tot de tijds- voor gietbouwprojecten!planningen onderzocht: ~21? woningbouw ? uitvoeringstechniek? Planningtechnisch had de uitvoering zeker\\~~~~~~~~~~Iiiir~~~~~~~~~~t: geen nadelen ten opzichte van de uitvoering, met tunnelbekisting, echter in de voorberei-ding werden relatief lange 'lead times' ge-vraagd. Die kunnen alleen worden gehono-reerd, wanneer vanaf het allereerste beginde architect in dit proces heeft meegedacht.Alles overwegende, waarbij de mening vande uitvoering zwaar heeft gewogen, is uitein-delijk gekozen voor model 3. De trappehuis-,,\ :::::~:::::::.':::::':':':':':':':.'::::~::::::::::\, :::I::ii?r?m!i!!i /, ,'\_-_--h======n===~j;;;;~jH:;;,:Itj;;;;tt'1itjfjijJ;;;;I;;I;;;;;;;~J:;;,:tt.a::::===;:;======;;:::---../'1111I'\11@8%~0 X~X .~;)~?W'~~~v~~i!I:111'.:~=~/~IJ111111~Stortdag 1,,,,........................ . . . . . . . . . . . . i o i o .""'"""I~\ ":::::::."::.\ .....?.??.. I\ ........?.?.. 1I I, ....?..?.???.. t, I, II ............ I\_-:..--,..?...iIiioliili,;,;,;,iojoii...,;,;,;,ioi?i~~~~II.;,;,;IiiIi.!IJiii....iIiioioiioilioipij,---J'Stortdag 2 @ Stortcyclus22kern is in prefab beton voorgetrokken en devloeren zijn in een tweedaagse cyclus gerea-liseerd (fig. 2).UitvoeringMaatvoeringOp dit werk zijn geen bouwplanken uitgezet.Er is gebruik gemaakt van een 'total station',waarin de maatgegevens uit de computerte-keningen van constructeur en architect zijnopgeslagen. Vanuit een vast punt in de bouwwerden de maten voor het heiwerk, de kel-ders en de funderingen direct in het werk uit-gezet. Dank zij dit systeem kon sneller ennauwkeuriger worden uitgezet.RuwbouwDe korte bouwtijd heeft als consequentie,dat sprake is van een hoog tempo en kortetijdsintervallen tussen de verschillende be-werkingen. In de ruwbouw vertaaltzich dat ineen tempo van twee dagen per verdieping.Op zichzelf lenen de verdiepingsplattegron-den zich goed voor de toepassing van eentunnelbekistingssysteem. De trappehuis-beuk wordt echter gezien als een ernstigeverstoring, gezien zijn complexiteit en de lig-ging ten opzichte van de andere beuken.Daarom is ervoor gekozen het trappehuis inzijn geheel in prefab beton voor te trekken(foto 3). Dit hield in dat een vrijstaande torenvan zes of acht lagen werd opgetrokken. Detrappen, bordessen en liftschacht werdendaarin direct meegenomen. Nadat de trap-pehuistoren op hoogte was, werden de an-dere beuken daar tegenaan gestort. Met deinzet van vier tunnels kon zo in twee dageneen verdieping worden gestort (foto 4). Dekoppeling met de tunnelwanden en vloerenis gerealiseerd met stekken, die zijn opgeno-men in de prefab elementen. Het gevolg vandeze keuze is wel dat de funderingen zijn ver-zwaard, teneinde de windbelasting te kun-nen opnemen van de nu op zichzelf staandetrappehuistorens.CEMENT1995/1? Stellen van de prefab trappehuistorenFasering werkzaamheden torensNa het heiwerk werd aangevangen met defunderingsbalken en de kelders onder detien BH-torens. Nadat deze kelders gereed@ SHS-toren met tunnelbekistinggen en gevelbanden voorzien. Een en anderbetekende, dat tussen deze bewerkingenextra tijdsintervallen naarvoren kwamen, diede doorlooptijd aanzienlijk verstoorden. Omproject binnen de gestelde randvoorwaar-den te realiseren, zal worden gehaald, eenprestatie waarop het totale bouwteam metrecht trots mag zijn.waren, konden daar de funderingsbalken ter deze en kostentechnische redenen is daar-plaatse van de entree tegenaan worden ge-stort. Na het leggen van de begane grond-vloer werd een aanvang gemaakt met debouw van de prefab trappehuistorens. Bij deBH-blokken is dit onderbroken voor de bouwvan de entree, die niet paste in het tunnel-systeem.In een aparte produktiestroom werden ko-lommen gesteld en breedplaatvloeren ge-legd. Nadat dit gereed was, konden de overi-ge vijf lagen van de prefab trappehuistorenworden afgemaakt. Hierbij werd in ??n dageen 'verdieping' gesteld en aangestort. Detunnels werden, zoals gezegd, tegen detrap-pehuistoren 'aangestort'. Op deze wijze wer-den eenjaarlangiedere dagviertunnels om-gezet, gesteld en gestort (foto 5).GevelHet hoge tempo uit de ruwbouw werd zo mo-gelijk in de voorafbouw en de afbouw voort-gezet. Dit vertaalde zich in een aantal vantien woningen per week. Bij de BH-torenswas dit lastig te realiseren, gezien de ver-schillende materialen die in de gevel moes-ten worden verwerkt.Naast gevelmetselwerk is gevelstuc en ge-velbeplatingtoegepast. Bovendien zijn op ie-dere verdieping prefab balkons, borstwerin-? Overzicht van de ruwbouw op de West-locatieCEMENT1995/1om onder meer gekozen voor de inzet vaneen verplaatsbare steiger. Datwil zeggen datin totaal vier torens rondom in de systeem-steigers werden gezeten datdeze steigers indelen met een kraan werden omgezet naarde andere blokken.Huidige stand van de werkzaamhedenOp dit momentis de bouwvan 'de drie-twaalfzover, dat de eerste blokken zijn opgeleverd,terwijl de laatste beuken net uit de tunnelskomen. Het voordeel van het repetitie-effectis inmiddels duidelijk te merken. Dat is maargoed ook, anders zou een tijdige opleveringin het gedrang komen. De opgave om hetErvaringsborgingAls meest belangrijke ervaringsborging komtnaar voren, dat wanneer korte uitvoeringstij-den zijn vereist, alle partijen hun werkzaam-heden zodanig moeten inrichten, dat de op-gezette planning moet worden gehaald.Daarenboven moeten alle partijen hun ver-antwoordelijkheid nemen om die kwaliteitaan de informatiedragers te geven die nood-zakelijk is om het tijdspad te realiseren, eenieder binnen zijn eigen vakdisCipline. Dit luktslechts, indien ieder bouwteamlid bereid isom als teamlid aan de gezamenlijke uitda-ging - het haalbaar maken van een kortebouwtijd - mee te werken. ?23