? utiliteitsbouw ? uitvoeringstechniek?C.l.Schouten, Dirk Verstoep bv, RotterdamIn de bouw wordt regelmatig van het besteksontwerp afgeweken, doordat het bedrijfsbu-reau van de aannemer alternatieve oplossingen aanbiedt, die tijd? en/of kostenbespa-rend zijn. Veelal zoekt de aannemer langs deze weg een sterkere positie in de markt.De nieuwbouw van het ozonbehandelings- en koolfiltergebouw op het terrein Leiduin vanGemeentewaterleidingen Amsterdam was een project waar slechts in detail van het be-stek kon worden afgeweken. Het sterk in elkaar grijpen van de bouwprocessen en het be-drijfsproces van het waterleidingbedrijf vereiste de inventiviteit van alle projectpartnersom met behulp van bepaalde uitvoeringstechnieken de totale bouwtijd van het project inde hand te houden. Aan de hand van enkele onderdelen uit ditprojectwordt dittoegelicht.UITVOERINGSTECHNIEK (IX):OPTIMALISATIE ALS ALTERNATIEF48Nabij Vogelenzang bevinden zich de water-zuiveringsinstallaties van Gemeentewater-leidingen Amsterdam. In deze vestiging Lei-duin wordt perjaar ruim 70 miljoen m3drink-water gezuiverd, ruim tweederde van de Am-sterdamse behoefte. Door toename van devervuilingsgraad van het te zuiveren water,voor 80% afkomstiguit de Rijn en 20% regen-water, werd het noodzakelijk meer zuive-ringstrappen te ontwikkelen. Door Gemeen-tewaterleidingen Amsterdam werd hierinvoorzien doorozonbehandelingen kooIfiltra-tie.Eind juni 1992 is de bouw gestart met de uit-voering van het complexe gebouw, waarinreeds in april 1995 het water door de leidin-gen moet stromen. Een zeer korte bouwtijd,zeker in ogenschouw genomen datde nieuw-bouwgesitueerd is midden op hetterrein vande bestaande vestiging, waarbij de bouwac-tiviteiten geen hinder mochten veroorzakenvoor het volcontinue bedrijfsproces.Immers, drinkwater maken gebeurt 24 uurper dag en 365 dagen perjaar. Wegen afslui-ten om de bouw te realiseren behoort danook niettot de mogelijkheden. Om verzekerdte zijn van een ongehinderd bouwplaats-transport is dan ook gekozen voor het plaat-sen van drietorenkranen aan de lange zijdenvan het te bouwen project. Hierdoor kondende logistiek op het vestigingsterrein en debouwlogistiek verregaand worden ontkop-peld.In deze korte bouwtijd moesten niet alleende civiele constructies worden gerealiseerd,doch ook de werktuigbouwkundige, mecha-nische en electrotechnische installaties.Met zoveel verschillende hoofdaannemersgelijktijdig op het project, was het onvermij-delijkdatzowel ontwerp als bouwco?rdinatiein handen van Gemeentewaterleidingen Am-sterdam lagen.Korte beschrijving van het projectDe nieuwbouw omvat een gebouw met eenozonbehandelingssectie en een koolfilter-sectie (fig. 1 en 2).De ozonbehandelingssectie met een inhoudvan 22 000 m3 is onderte verdelen in een on-derbouw, bestaande uit een betonnen bak.van 45 x 70 x6 m3 en een stalen bovenbouw.De onderbouw herbergt de pompenruimte,de ozoncontactkelders, de snelfiitraatver-deelruimte en de tussenfiltraatruimte. Debovenbouw omvat de spoelwatertoren, deelektraruimte en de ozonproduktieruimte.De koolfiltersectie heeft een globale inhoudvan 73000 m3. Ook in ditgebouwzijn een on-der- en een bovenbouw te onderscheiden.De onderbouw, een betonconstructie metafmetingen van circa 65 x 70 x9 m3, isonder-verdeeld in een middengang, vier filtergan-gen en veertig filterbakken (foto 3).De bovenbouw bestaat uit een staalcon-structie metmetselwerken diverse beplatin-gen.CEMENT1995/4CDCD0---CD?f--CD ?CD.---CD ~'-----Cl)ozonsectieOptimalisering uitvoeringsmethodenBinnen het project waren de constructieve,werktuigbouwkundige en elektromechani-sche onderdelen ontwerptechnisch zo metelkaarverbonden, dat het aanbieden van al-tematieve constructies niet mogelijk of wen-selijk was. Alle projectpartners hebben ech-ter zeer veel aandacht geschonken aan hetoptimaliseren van de uitvoeringsmethoden,zodat de onderlinge be?nvloeding van debouwprocessen zo gering mogelijk was. Al-hoewel sommige wijzigingen slechts detaillijken, was de bijdrage ervan aan het beheer-sen van het tijdpad zeer groot. In dit artikelwordt een drietal voorbeelden behandeld, teweten:? prefabriceren dakplaat ozonsectie;? prefabriceren afvoergoten op de tussen-wanden van de filterbakken;? inlassen hijsperiode voor de werktuig-bouwkundige aannemer. ~CEMENT1995!4G)IICD ICDCD CDCD ! 1CDIr,1'-.:.CD--~~CD1'1I'-!.Cl)--IGkoolfiltersectieCDCDCDCDCDCDr,-1'-.:..'Cl)1'1"1'-.:..'1".-I\...:..-iUlei:Q) Plattegrond onderbouwozonsectie:1 = pompenruimte2 = ozonstraten3 = snelfiltraatverdeeJruimte4 = compressorruimte5 = entree ozonstraten6 = entree pompenruimtekoolfiltersectie:1 = filterbakken2 = filtergangen3 = middengang4 = tussenfiltraatruimteozonsectie:1 = eJectraruimte2 = ozonproduktieruimte3 = spoelwatertorenkoolfiltersectie:1 = filterbakken2 = filtergangen met instroombakken3 = middengang4 = pompenhal? Aanbrengen van een filterkoppenbodemplaat in een filterbak (foto: Hein van GiJs)49? utiliteitsbouw ? uitvoeringstechniek?10 L 3062 I,J?mm voeg1 1?1~ --'----------4.~"-_--:--'-r----------------4-J- ------'-TORTZ!JDE (vlak afwerken)~llin9kanten1800 ~KOGELKOPANKERS OEHA type 2.5MP R.J. .(voor montage vlak afwerken)ZIJAANZICHT631 ~,AANZICHT:~:_!?76",3_-,i1~'-----"~~"':"-:--_,il~'_7",6",-3_-,l1:~sPSo:;;:r;n~gen pvc "63x2""7 1sparingen 130x230SPARINGEN PBOVENAANZICHT1536RIMPARME VOEGMORTELOP CEMENTBASISt 1-'_~=j;F---'=1="--______-'=j=,---_('_t''''_t._.kIO_'"_K3P)gBOVENAANZICHTWAND@ Produktietekening voor de 128 prefab betongotenDakplaat ozonsectieDe dakplaatvan de ozonsectiewas op de be-stekstekening aangegeven als een in hetwerk gestorte plaat van 10,30 x 5,25 m2, dik0,25 m. In verband met de installatie van dewerktuigbouwkundige onderdelen was dedakplaat voorzien van een aantal hijsluiken.De omvang van de hijsluiken beperkte ech-ter de grootte van de aan te voeren onderde-len. Gezien de wenselijkheid hetbouwterreinmaximaal te ontlasten, is besloten tot eenverregaande prefabricage van deze onder-delen met een minimum aan montagewerkop de bouwplaats. In goed overleg werd hetontwerp van het dakvlak aangepast van eenin het werk gestorte plaat naar een tientalprefab platen van circa 1,00 x 5,25 m2, dik0,25 m. Door de mogelijkheid zowel de werk-tuigbouwkundige onderdelen als de dakpla-ten elders gereed te maken, werden kriti-Alle leidingwerken zijn in grote componentennaar binnen gehesen. De laatste handelingvan de torenkraan was het plaatsen van deprefab betonplaten op de ozonsectie, recht-streeks vanaf de vrachtwagen.Afvoergoten op de tussenwanden van defilterbakkenIn een filterbak wordt het spoelwater onder-langs aangevoerd. Het water vloeit boven-aan de filterbak in afvoergoten op de bak-wanden. Deze afvoergoten waren op de be-stekstekening als in het werk gestorte gotenaangegeven. AI snel na opdracht heeft deaannemer het verzoek gedaan om deze go-ten te mogen uitvoeren in prefab beton, ge-zien de bijzonder korte bouwtijd waarin hetgehele project gerealiseerd diende te wor-den.DOORSNEDE,, I 'I ' I, I 'I Iie detail 3DETAIL 2derkant goot worden voorgestort. Dit houdtin dat het maken van de goten een apartebouwstroom is. Wanneer de goten in hetwerk zouden worden gestort, kunnen ergeenwerkzaamheden in de filterbakken plaats~hebben.Na het maken van de goten moet er namelijknog het een en ander gebeuren in de filter-bakken:? aanbrengen afwerkvloer op de fundatie-vloer, totaal 2400 m2;? aanbrengen leidingwerk voor beluchting;? aanbrengen filterkoppenbodemplaten, to-taal 480 stuks;? verankeren en aangieten filterkoppenbo-demplaten;? indraaien filters, totaal 138 240 stuks.Enerzijds betekende het prefabriceren vande goten een onafhankelijke, niet aan debouwplaats gebonden activiteit, anderzijdssche mijlpalen in de planning beheersbaar Besparing uitvoeringstijd was het mogelijk de goten pas na het aan-gemaakt. Het bleek nu mogelijk om de ope- De filterbakken hebben in totaal 32 tussen- brengen van de filterkoppenbodemplatenningnaardeozonkelders open te houden tot wanden. In verband met de ge?iste maat- aan te brengen. Overigens nog wel voor hetde dag van demontage van de bouwkraan. nauwkeurigheid moeten de wanden tot on- indraaien van de filters zelf.50 CEMENT1995/4Tijdens de uitvoering bl?kt dit een gelukkigekeuze te z?n geweest, omdat nu een aantalactiviteiten onafhankel?k van elkaar plaatskonden hebben.Prefab betongoten (fig. 4)In het ontwerpstadium was al gekeken naareen maximale lengte voor de prefab beton-goot, met als randvoorwaarde de massa vanhet prefab gootstuk. De goot moest namel?kgeplaatst kunnen worden met de op debouwplaats aanwezige torenkranen van hettype 125 TM. Uitgaande van een maximaleplaatsingsafstand circa 40 m mag de massaniet meer dan 3000 kg z?n. De doorsnedevan de goot was natuurlijk al bepaald, vormvolgens de besteksoplossing, hetgeen resul-teerde in vier elementen van circa 3 m op el-ke tussenwand. Totaal zijn er dus 32 x 4 =128 goten benodigd, uitgevoerd met hoogo-vencement in B 25, milieuklasse 5b, wape-ningsstaal FeB 500, oppervlakte-behande-lingsklasse ib.De afvoergoten zijn al in een vroegtijdig sta-dium in opdracht gegeven b? een betonfa-betonfabriek betekent geen overlast op deniet te grote bouwplaats. Het afroepen vande goten geschiedde twee dagen van tevo-ren. Met behulp van de torenkranen werdende goten vanaf de vrachtwagen direct in hetwerk geplaatst (foto 5).Het inlassen van een hijsperiodeVrij snel na het opstarten van het projectvroeg de opdrachtgever of de aannemer nawilde gaan wat de consequenties zoudenzijn voor het inlassen van een hijsperiodevoor de werktuigbouwkundige installateur inhet bouwtraject van het koolfiltergebouw.Met name de hoeveelheid leidingen die in demiddengang en de vier filtergangen moestworden aangebracht, betekende een flinkehoeveelheid werk en dus t?d. De installateurzou dan gebruik moeten maken van twee to-renkranen van de aannemer. De hijsperiodewas gedacht te liggen v??r het betonwerkvan de vloer op 8500+ boven de midden-gang en v??r het plaatsen van de staalcon-structie. Door goed overleg tussen alle pro-jectpartners, in de co?rdinatievergaderin-gen en op de bouwplaats, kon de totaleTen slotteIn de waterbouw laten defunctionele specifi-caties van de constructies vaak toe dat deaannemer met alternatieve oplossingenko~t. Echterook in hetgeval dathettoekom-stig gebruik van de constructie dit niet toe-laat, is het zinvol om te kijken naar optimali-seringen.Pas als alle projectpartners bekend zijn iseen optimale afstemming van activiteitenmogel?k. De winst bestaatdan niet in de eer-ste plaats uit een significante reductie vanhet risico in de bouwprocessen en de bouw-t?d. Naarmate het project complexer wordtneemt de noodzaak tot optimalisering toe.Dit kan slechts als alle bouwpartners hierdenoodzaak van inzien en de ruimte ervoorcre?ren. 'BetrokkenenArchitect: Alberts & van Huut, AmsterdamOpdrachtgever: Gemeente AmsterdamDirectie: Gemeentewaterleidingen Amster-damConstructeur: Gemeentewaterleidingen Am-sterdambriek, die daardoor met ??n stalen bekisting bouwt?d hierdoor aanzienl?k worden be- Aannemer: Dirk Verstoep bv, Rotterdamdegoten kon produceren. Produceren bij een perkt. ?? Montage van de prefab betongoten met een torenkraan (foto: Hein van GiJs)CEMENT1995!4 51