66betoninbeeld1 De Tour Total heeft eenuitdagend lijnenspelfoto: Johannes FoersterUitdagendlijnenspel3D-prefab-betonelementen Tour Total in BerlijnDe Tour Total in Berlijn, het nieuwe Duitsehoofdkantoor van het Franse olieconcern Total,is een geslaagd voorbeeld van een bijzonderingewikkelde prefab-betongevel. De plastischvormgegeven roostergevel is beeldbepalend voordeze slanke kantoortoren. In de gevel zijn circa1400 driedimensionale prefab-betonelementenvan wit sierbeton verwerkt. De fabricage vandeze betonelementen was precisiewerk envormde daarmee een grote uitdaging.beton in beeld67320131Uitdagend lijnenspel68 32013beton in beeldDe Tour Total is het eerste gebouw dat herrezen is in Europa-city, de nieuwe stadswijk van Berlijn achter het centraal station.Het te bebouwen terrein midden in de Duitse hoofdstad heefteen oppervlakte van tweemaal dat van de Potsdamer Platz. Dekantoortoren van zeventien verdiepingen is ontworpen door deBerlijnse architecten Barkow en Leibinger en gebaseerd op hetmasterplan voor Europacity.Plastische vormgevingDe bijna 70 m hoge Tour Total is aan de onderzijde door eencolonnade als het ware `verankerd' in de nieuwe stadswijk.Ook is de onderzijde van het gebouw voorzien van eenverdraaiing die de aangrenzende straat volgt. In het middenvan de lange zijde is een lichte knik in het gebouw aan-gebracht, die zorgt voor een gevarieerd en minder lang-werpig uiterlijk van de toren. Het meest karakteristiek aanhet gebouw is echter de plastisch vormgegeven roostergeveldie uit drie lagen is opgebouwd: een binnenlaag als draag-constructie, een laag van ramen en isolatiepanelen en eengevelbekleding bestaande uit acht verschillende prefab-betonelementen die voor het expressieve, dynamischeuiterlijk van het gebouw zorgen.243Uitdagend lijnenspel 69320130 1 5 10 mBij de vormgeving van de gevel is uitgegaan van T-vormigeprefab-betonelementen van twee verdiepingen hoog, met eenafmeting van 7,35 m lang, 2,40 m breed en een dikte vari?rendtot 25 cm. Twee T-elementen vormen samen een K-module.Deze K-modules worden zodanig gespiegeld en in variatiesherhaald dat een extreem levendig en speels lijnenpatroon vanlicht en schaduw ontstaat en rond de hele toren een naar bovendraaiende beweging wordt gesimuleerd.Hoge eisen fabricageDoordat de basiselementen van de gevel T-vormig zijn, vormenzij tegelijkertijd de penanten en de horizontale borstwering.Voor Dre?ler Bau GmbH, de fabrikant van de prefab-beton-elementen, was de Tour Total een echte uitdaging. Elke stap inhet proces, van constructie tot productie, logistiek en installatieis tot op detailniveau bepaald. Voor de bekisting zijn bekis-tingsplaten van Westag & Getalit gebruikt. De tolerantie bij demaatvoering van de T-elementen bedroeg minder dan 3 mm,omdat de voegen voor het uiterlijk binnen een bereik van?1,5 mm moesten blijven. Dit betekende dat ingewikkeldebekistingsdelen met scherpe hoeken, met een handcirkelzaagmoesten worden gezaagd. Om een hoogwaardig oppervlak vande betonelementen te verkrijgen, is een 5-laagse MagnoplanDUO 360 meubelplaat met een slijtvaste deklaag gebruikt.Het sierbeton van Dyckerhoff wit cement is in een eigen meng-installatie bij Dre?ler gemaakt. In verband met de extremevormen is het storten en verdichten van het beton deels hand-matig met een troffel gebeurd. Als laatste productiestap zijn debetonoppervlakken ? in totaal zo'n 7500 m? ? aangezuurd,waardoor de structuur van wit cement en kwartsgrind eenelegant marmereffect kreeg. PROJeCtGeGeVensproject Tour Total, Berlijnopdrachtgever CA Immo Deutschland GmbHprojectmanagement CA Immo Deutschland GmbHarchitect Barkow Leibinger Architectenconstructeur GuD Planungsgesellschaft Ingenieurbau mbH, Berlinprefab-betonelementen Dre?ler Bau GmbHcement Dyckerhoff Weissbekistingstechniek Westag & Getalit AGoplevering 20125 62 Het nieuwe Duitse hoofdkantoor vanTotal in de wijk Europacity, Berlijnfoto: Christian Richters3 Levendig en speels lijnenpatroon van lichten schaduwfoto: Corinne Rose4 Varianten van de prefab-gevelbekleding5 Doorsnede van het Tour Total gebouw6 I.v.m. de extreme vormen is het storten en verdichten van het beton deelshandmatig gebeurdfoto: Barkow Leibinger Architecten