IUTILITEITSBOUW ICONSTRUCTIEFONTWERP IUITBREIDING LUCHTHAVENZAVENTEM BIJ BRUSSELHet aantal reizigers dat van de luchthaven ZaventelIl gebruik lIlaakt is de laatsteJaren sterk toegenolIlen. In 1984 waren dat er 5,5 tniljoen, in 1989 8,5 tniljoen envolgens de prognoses in 2010 circa 30 tniljoen. OlIl deze verkeersdrukte aan tekunnen is het nodig OlIl zowel het aantalopstelplaatsen voor vliegtuigen als depassagierstertninal uit te breiden. Het vernieuwingsplan brengt ook de aansluitinglIlee van de uitgebreide tertninal op het wegennet en de aanleg van een ondergrondsstation ten behoeve van het TGV-traject Brussel - Antwerpen.Het vergroten van de passa-gierscapaciteit van vliegvel-den, die tijdens de uitbrei-dingswerkzaamheden uiteraard in be-drijf moeten blijven, is een vertrouwdbeeld. Maar elke situatie is anders. Elkeluchthaven biedt haar eigen bouwpro-blematiek en Zaventem vormt hieropgeen uitzondering.Terwijl de bouwvande nieuwe terminalen ??n van de pieren buiten de dagelijk-sedruktevan de luchthavenkonwordengehouden, is de uitbreiding van de in-frastructuur ten behoeve van het open-baar- en priv?vervoer een stuk gecom-pliceerder.In dit artikel zullen de hoofdelementenvan de uitbreiding in eerste fase wordenbesproken (fig. 1j.~ nieuwe terminal, aansluitend op hetbestaande en later te renoveren ge-bouw;- nieuwe pier voor internationalevluchten;- bouw van een gedeelte van het on-dergrondse station in de TGV-lijn;- uitbreiding van de voorrijplatformster hoogte van respectievelijk aan-komst-en vertrekhal en aanleg vanviaducten waarmee de platforms eennieuwe aansluiting krijgen op het be-staande wegennet.o 20~pier internationale vluchtenvertrekhal uitgebreide terminal00 0 0 0verticaal transportuitbreiding platformbestaand platformviaductde fraaie benamingenDiamantenSafierhebben gekregen en waarin de voorzie-ningen zijn ondergebrachtvoor hetver-ticale personenvervoer: trappen, rol-trappen en liften.tonnen funderingsplaat. De aankomen-de en vertrekkende passagiers vormentwee gescheiden verkeersstromen. Deverbindingen tussen beide niveaus ko-men tot stand met de gebouwdelen dieTerminal (foto 2 - 5)Wellicht ten overvloede wordt vermelddat de terminal de intermediaire ruimteis tussen de 'landside' en de 'airside' vaneen luchthaven. Naast de transit-functiebiedt de terminal ook verblijfsruimten 1-1-------~-~--~~-------~~--~----lin de vorm van winkels, restaurants, Situatie uitbreiding Luchthaven ZaventeD1conferentiezalen enz. De toekomstige '---~~-----~------------~~~------_lterminal krijgt een totaal nuttig opper-vlak van 110 000 m2, verdeeld over zevenverdiepingen, waarvan twee kelderver-diepingen (20 000 m2). Het gebouw isglobaal 215 m lang en 115 m breed enwordt gedragen door een 1 m dikke be-Cement 1993 nr. 1 41Devloerconstructiewordtmonolietge-maakt met behulp van een ter plaatsegestorte druklaag. De diktevan de totalevloer bedraagt ter plaatse van de kolom-koppen 450 mm, ter plaatse van de ko-lomstroken 300 mm en in hetvierkantemiddenvak 250 mmoIn de vertrekhal komen vloerconstruc-ties voor met een (dubbele) overspan-ning van 19,2 m. Hier werd een analoogconstructiesysteem toegepast, echtermet grotere dikten, respectievelijk 8503Toepassing op grote schaal vanbreedplaatvloerenDe terminal wordt grotendeels gerea-liseerd als een ter plaatse gestorte beton-constructie op een bekisting van breed-plaatvloeren.Meer in detail ziet de conceptie er alsvolgt uit: de kolommen zijn ter plaatsegestort op een stramienvan 9,6 x 9,6 m2?Op deze kolommen worden kapitelenvan 2,4 x 2,4 m2gemonteerd. Destrokentussen deze kolomkoppen zijn dichtge-legd met breedplaten val1 2,4 x 7,3 m2,opleglengte 50 mmo De overblijvendevloervelden zijn opgevuld met drie pla-tenvan 2,4 x 7,3 m2, ookhiermetopleg~lengten van 50 mmoICONSTRUCTIEFONTWERP5 Vloerconstructies in de terminalIn de stroken boven de kolommen wor-del1 achtniet-ge?njecteerde metvetom~hulde monostrengel1 geconcentreerd.I--.,--.,--.,--------.,--.,------------.,---.,-----------j Elke streng bestaat uit zes draden en isomhuld met kunststofkokers. Het ver-loop van de strengen is in overeenstem-1---------.,--.,--.,----------.,--.,--.,--.,--.,--.,------------1 ming met de momentenlijn. De stren-genkunnen een lengte hebbenvan 60 mtussen .de verankeringen zonder dat erl10emenswaardige spankrachtverliezenoptreden.In de vierkante zone tussen de kolom-stroken worden de voorspanstrengen inbeide richtingen 1 m h.o.h. gelegd.!UTILITEITSBOUW42 Cement 1993 nr. 17 Fasering bij aanleg beschoeide sleufen hulpconstructie ondervoonijplatform op vertrekniveau6 Dwarsdoorsnede ter plaatse van het TGV~stationonder de bestaandevoonijplatforms. De uitvoering is als volgt gefaseerd:1 beschoeide sleuf2 halve plaat op aankomstniveau3 beschoeide sleuf4 halve plaat + naspannen dek5 ~ 10 uitgraven + betonwerkntijdelijke ondersteuning-niveau aankomst- ~4 2 '"I'''L5busniveauI 6I,------- 1.----- ------,7niveau leveringenI 8 I9stationniveau sporenperron perronsporen ID DI sporen 10101 00l' fase2' fase B5 002' fase A15 0l' fase"""r-H+--h4'- tijdelijke ondersteuningIn:&astructuurVan belang voor elke luchthaven is degoede bereikbaarheid, zowel met open-baar als met eigen vervoer. Zaventembiedt nog de luxe van parkeerkeldersonder de (oude) terminal. Nieuwe par-keerplaatsen zullen verder weg moetenworden gezocht. Zaventem is al vanuitBrussel per spoor te bereiken. In de toe~komst komt daar nog een TGV-haltebij, waarvoor in het plan een onder-gronds station is geprojecteerd.De uitbreiding van de terminal houdtonder meer in dat de platforms voor devertrekhal en de aankomsthal moetenworden verlengd en de aansluiting er-van op het wegennet moet worden aan-gepast.PierenEr komt .een nieuwe pier voor de inter-nationale vluchten, Finger B genoemd.Dezewordt650mlangen30mbreedenstaat loodrecht op de oostgevel van determinal. De draagconstructie uit betontelt drie verdiepingen boven een kelder~laag. Ook hier wordt de fundering ge-vormd dooreen zware 1m dikke beton-plaat.De bovenste verdieping is bestemd voorde lounge, uit te voeren als een stalenopbouw. In de eerste fase wordt dezevoor 60% gerealiseerd.mm, 700 mm en 640 mmo Om echteraan gewicht te besparen zijn in het vier-kante middenvak polystyreenblokkenvan 500 x 700 mm2ingestort.Als voordeel van deze zogenaamde Me-cano-stapeling wordt genoemd, dat hetmateriaalverbruik goed is afgestemd ophet krachtenspel in de constructie.Voorts zijn de tolerantieproblemen metbetrekking totde dimensies en de lengtevan de wapening goed op te lossen.Ondergronds stat?onInde eerste bouwfasewordt 160 m leng-te van het station in uirvoering geno-men, waarvan circa 40 m onder het be-staande voorrijplatform van de vertrek-hal is gesitueerd.Ter verduidelijking wordt vermeld datzich tussen het voorrijplatform en hetnieuwe station nog drie niveaus bevin-den, namelijk het aankomstniveau, eenniveau voor bussen en een niveau voorinteru transport. Het station bevindtzich met onderkant funderingsplaat opcirca 20 m beneden het maaiveld (fig. 6).Vanwege de grote diepte wordt het sta-tion over eenlengte van 120 m gebouwdtussen bentonietwanden en over de 40m onder het bestaande voorrijplatformtussen beschoeide sleuven. Bij de uit-voering ervan moest rekening wordenCement 1993 nr. 1 438Tijdelijke ondersteuning van bestaande voorrijp1atfortn op vertrekniveau terontlasting van de ondersteunende kolonnnen tijdens het aanbrengen vanbeschoeide sleuven vlak langs deze kolonnnenICONSTRUCTIEFONTWERPgehouden metde mogelijkheidvan zet-ting van de grondslag onder de kolom-men van het bestaande platforrn. Dat isals volgt opgelost.In eerste fase werden smalle beschoeidesleuven van 1,5 x 1,0 m2aangebracht opminimaal 3 m van de drag;ende grond-slagonderde kolommen (fig. 7).Dezeaf-stand werd voldoende geacht omgrondontspanning te vermijden. Na hetwapenen en volstorten van deze sleuvenkonden hierop staalconstructies wor-den geplaatst die tot 0,30 m onder debalkenvan het bestaande platform reik-ten. Daarop kwamen vijzels te rustenwaarmee het gewicht van het platformop de tijdelijke hulpconstructie konworden overgebrachtlfOto8).Vervolgenskonden de tussenliggende gedeeltenvan de beschoeide sleuven worden ge-maakt (fig. 7) en werd het gewicht vanhet platform weer op de kolommen te-ruggebracht.IUTILITEITSBOUWOmhetverkeerop aankomstniveau niette stremmen werd het platforrn voor deaankomsthal in twee gedeelten gemaakt(fig. 6).Debeidedelenwerden door mid-del van voorspanning met elkaar ver-bonden. Onder deze plaat werd degrondslag verder afgegraven en kwa-men achtereenvolgens de dieper gele-gen niveaus tot uitvoering.Verlenging plaiforms met aansluitendeviaductenDe verlengde platforms ter hoogte vandevertrek-, respectievelijkde aankomst~hal kunnen in verband met het verkeerover de bestaande voorrijplatforms ende daarop aansluitende viaducten, overeen bepaalde lengte niet ineens over devolle breedte worden gemaakt. Daaromzijn in de zone van .de bestaande uit-gangswegen het station en alle hogereverdiepingen in twee helften gebouwd(fig. 9). De vloeren boven het niveau vanhet intern transport werden gereali-seerd met behulp van geprefabriceerdehalve liggers.De uitvoering is onder te verdelen in dein figuur 9 aangegeven bouwfasen.Eerst wordt de bentonietwand aan dezijde van de terminal gemaakt, alsmedede tijdelijke ondersteuning op halvebreedte van de toekomstige constructie.Voordeze tijdelijke ondersteuningwor-den zogenaamde baretten toegepast.Dat zijn een soort in de grond vervaar-digde betonnen palen, waarbij de uitge~graven put door middel van een steun-vloeistoftegen instorten wordt behoed.Daarnavolgt de bouw van de halve con-structie, voor de fasen 3, 4 en 5 met be-hulp van halve prefab~balken die ener-zijds op een tijdelijke stalen constructierusten, anderzijds op de definitieve bal-ken en kolommen aan de terminalzijde(foto 10 ~ 11).Bij de uitvoering van de tweede helftwordende halve balkeninhetverlengdevan de eerste helften gelegd, de knopentussen de halve balken worden aange-stortende beidehelftenworden metbe-hulp van voorspanning tot ??n geheelgemaakt. Daarna kan de tijdelijke on-dersteuning worden verwijderd.Als laatste komt de uitvoering van hetstation aan de beurt.niveau vertrek-,,-,niveau aankomstn,-,busniveauniveau leveringenstation stationniveau sporen 10Ij IDI-!ijl.H;>. ~~"!M'"eerste fise uitbreidinguuibreiding terminaluitbreidingplatform overvolle breedte9 Dwarsdoorsnede en fasering terplaatse van TGV-station onder deop de platfortns aansluitendeviaducten. Zowel het station als deerboven gelegen verdiepingen wordenin twee helften gebouwd44 Cement 1993 nr. 11O. Overzicht tijdens de bouw;rechts onder degeprefabriceerde halve balken tenbehoeve van het voorrijplatform opaankomstniveau. Hieronder, op 20 mbeneden maaiveld, wordt hetTGV-station gebouwd11 Tijdelijke ondersteuning van dehalve balken. De twee in elkaarsverlengde liggende halve balkenworden tezijnertijd door middel vanvoorspanning tot een constructiefgeheel gemaaktDe uitvoering over de halve breedte be-perkt zich dus tot de zones waar hetver~keer in de bestaande situatie doorgangmoet vinden. Waar dat niet het geval isworden balken over de volle overspan-ning van 28 m gemonteerd.Geprefabriceerde balkenDe toepassingvangeprefabriceerde bal~ken bleefbeperkt tot de platforms en deviaducten (fOto 12). In totaal betreft het380 geprefabriceerde brugliggers opdrie niveaus (aankomst-, vertrek- enbusniveau). De balken met een I-vormhebben lengten vari?rend van 20 m totcirca 34,5 m.Bijzonder is de gekozen oplossing voorde platforms ter plaatse van de haakseafbuiging (foto 13). Aanvankelijk werdgedacht aan een ter plaatse gestortevoorgespannen betonplaat. De fabri-kant (Partek, Lier) bood een oplossingaan Van gedeeltelijk spievormige I-lig-gers, waarmee dat gedeelte economi-scher, sneller en goedkoper uit tevoerenwas (foto 14 - 15). In nauwe samenwer-king tussen het studiebureau HaeconenPartek werd de spievormige ruimte tus-sen de balken zo klein mogelijk geko-zen. Hierdoorkon de aannemergebruikmaken van dunne spievormige Eternit-platen om de openingen tussen de bal-Cement 1993 nr. 112 Aansluiting platform op viaduct451993 worden opgeleverd. De uitvoeringis in handen van IAC (InternationalAir-port Contractors), een aannemerscom-binatie van de groepen Besix en M.De~lens en de firma Van Riel & Van denBergh.Dewerken, diein drie fasen worden uit-gevoerd, zijn geraamd op een bedragvan 25 miljard BF.Metde eerste fase is een bedrag gemoeidvan 15 miljard BF.ken te bekisten. De balken worden na-melijk met behulp van een ter plaatsegestorte druklaag tot een constructiefgeheel verbonden.Al metal dus 88 vanelkaarverschillendebalken, waarmee wordt aangetoond datprefabricage niet alleen bestaat bij degratie van series, maar ook oplossingenkan bieden in ontwerp- en uitvoerings-technisch problematische en unieke si-tuaties.ICONSTRUCTIEFONTWERP13 Overzicht tijdens de bouw in? een verder gevorderd stadiutn.Op de voorgrond de gebogen viaductendie gesloClpt zullen worden. Links vande kraan op de voorgrClnd dClorlopende platfortns over tneer verdiepingeneen hoek van 90?IUTILITEITSBOUWTen slotte M.G.P.Nel?ssenMet het werk werd in september 1990begonnen. De eerste fase moet in juni14 Transport van de voorgespannen betonbalken 15 Onderkant radiaal verlopende balken in dehoekoplossing46 Cement 1993 nr. 1