themaTweede wederopbouw420104themaTweedewederopbouwRotterdam in 2030Tweede wederopbouw 42010 5Rotterdam werkt aan een aantrekkelijke, meer completebinnenstad. Een verandering naar een plek waar wonen,werken en vrije tijd samenkomen. Dat is in het kort waar deStadsvisie 2030 op neerkomt, een document dat de GemeenteRotterdam in 2007 heeft ontwikkeld en waar alle bouwactivitei-ten op moeten aansluiten. Het gevolg is dat de binnenstad vanRotterdam voorlopig ??n grote bouwput is: een nieuw CentraalStation, een markthal, het megaproject De Rotterdam op deKop van Zuid, uitbereiding van hoogbouw op het Wijnhaven-eiland, een forse uitbereiding van de haven met de TweedeMaasvlakte, grootscheepse nieuwbouw van het ErasmusMedisch Centrum, de RandstadRail met Statentunnel en ga zomaar door. En er liggen nog voldoende in het oog springendeprojecten op de tekentafel, zoals een 188 m hoge woontorenZalmhaven, een nieuwe woontoren Baltimore op de kop vanZuid en een nieuwe tweede Koopgoot (plan van Rem Koolhaas,in de volksmond ook wel `Koopdoos' genoemd)."De ontwikkelingen in de `eerste wederopbouw' waren erprimair op gericht om mensen te huisvesten," licht Westhofftoe. "Bij deze tweede wederopbouw gaat het om een stadwaar je kunt wonen, werken, ?n verblijven. Rotterdam moeteen prettige stad worden waar mensen hun hele leven willenblijven wonen. Dat lukt nu nog onvoldoende, veel mensentrekken weg. Wij willen voorzieningen toevoegen die hieraan bijdragen. Op cultureel gebied bijvoorbeeld. De groot-scheepse verbouwing van de Doelen, een jaar terug, is daareen voorbeeld van, net als de verhuizing van LantarenVenster naar de Kop van Zuid. Ook de ontwikkeling van demarkthal past in dit beeld. Het gaat bij dit prestigieuzeproject niet alleen om het toevoegen van voorzieningen maarook om het cre?ren van een plek waar mensen elkaarontmoeten." Zo zijn er talloze voorbeelden die moetenbijdragen aan een leefbare stad. In het Binnenstadsplanwordt ook wel gesproken van de stad als citylounge. Eenbegrip dat het gevoel verwoordt dat de nieuwe binnenstadmoet uitstralen.HavenRotterdam zal volgens Westhoff altijd voor een belangrijk deelafhankelijk zijn van de haven. "De haven is en blijft een motorvoor de stad. Alleen die motor wordt meer divers. Het gaat inde toekomst steeds meer om afgeleide activiteiten: industrie,logistiek, educatie. En al deze ontwikkelingen versterken elkaar.Zo trekken nieuwe opleidingen jongen mensen aan. Doornieuwe bedrijvigheid kunnen zij sneller een voor hen interes-sante baan vinden en dankzij een aantrekkelijk leefklimaatwillen ze hier blijven wonen. Zij krijgen op hun beurt weerkinderen die naar goede scholen kunnen. Dit moet leiden toteen positieve spiraal."De haven speelt ook in de Stadsvisie een grote rol. Wijzigin-gen in die haven zijn erg bepalend voor de ontwikkelingen inde stad. Zo is in het centraal gelegen deel van de haven eenleegloop ontstaan. Veel havenactiviteiten zijn immersverhuisd naar de Maasvlakte. Om die reden moeten dezestadshavens worden aangepakt (Waal- en Eemhaven, Merwe-De binnenstad van Rotterdamwordt vernieuwd. De tweedewederopbouw, zo noemt hetOntwikkelingsbedrijf Rotterdamde operatie. "We willen vanRotterdam een meer aantrekke-lijke woonstad maken", aldusKoen Westhoff, directeur Gebieds-ontwikkeling.11 Rotterdam moet een aantrekkelijke woonstad wordenTweede wederopbouw4201062 De stadshavens vormen een belangrijk deel bij de nieuweontwikkelingen in de stad3 Plattegrond met de binnenstadskwartieren4 Wilhelminapier met onder meer de Maastoren, De Rotterdam,Baltimore, World Port Center en MontevideoDuurzaamheidDe stad heeft een grote ambitie op het gebied van duurzaam-heid. Bij veel projecten wordt duurzaamheid dan ook als voor-waarde gesteld. "Dat vereist veel innovatie en investeringen.Maar op den duur is het absoluut de beste keuze, ook econo-misch gezien. Bij de Maastoren is bijvoorbeeld een BREAAM`Excellent' niveau gerealiseerd. Huurders zijn hier uiteindelijkerg positief over. Het gebouw is inmiddels ook helemaalverhuurd."Mede vanwege de duurzaamheidseisen moeten marktpartijenin Rotterdam met innovatieve oplossingen komen. Diebehoefte aan innovatie heeft echter niet alleen een duurzamemaar ook een financi?le oorzaak. "Marktprijzen liggen inRotterdam wat lager dan bijvoorbeeld in de noordelijke Rand-stad. Ondanks die lagere prijs willen we wel dezelfde kwaliteit.Dat kan met een ketenaanpak, met innovatie in het proces. Jeziet dat marktpartijen hiertoe de handen ineen slaan. Ze komenmet kosteneffici?nte idee?n. Neem de wijk Hoogvliet waarinnovatieve woonconcepten met hoge mate van prefabricageworden uitgeprobeerd."haven, Vierhavens, Rijn- en Maashaven, foto 2). Deze ontwik-kelingen spelen overigens al langer. Wat dat betreft is deStadsvisie in feite een voortzetting van eerder beleid. Omdiezelfde redenen zijn de Kop van Zuid en Katendrechtaangepakt. "Dat zijn heel mooie voorbeelden van hoe het kanlopen. Tien jaar terug werd Katendrecht zo'n beetje afgeschre-ven, nu trekt de wijk weer mensen aan. Op die zelfde manierwordt nu ook Parkstad aangepakt (oude rangeerterrein tussenKop van Zuid en de wijk Feyenoord, red.). Uiteindelijkmoeten alle positieve kanten van de noordzijde van de stadworden uitgerold naar de zuidzijde."Een groot voordeel bij deze stadsvernieuwing is de beschikbareruimte. Hierdoor zijn er veel mogelijkheden om te experimen-teren. Dat geldt zeker voor de stadshavens. Die vormen eenultieme ontwikkelplek. Er is hier volop ruimte om nieuwebedrijvigheid te ontwikkelen. Het zijn ideale locaties, met huncentrale plaats en ligging aan het waterfront en bovendiengoede bereikbaarheid; in potentie dus heel aantrekkelijk.Die ruimte om te experimenteren geeft de stad, net als dehaven, een eigen identiteit. Vergelijking met andere steden alsAmsterdam heeft dan ook helemaal geen zin. Zo wordt Rotter-dam gekenmerkt door de grote hoeveelheid hoogbouw. Dat isniet het gevolg van ruimtegebruik of hoge grondprijzen. Maarer is gewoon vraag naar dit soort bijzondere projecten, ook bijkopers of huurders van appartementen.themaCentraal District Rotterdam (VIP-gebied)EMC/Hoboken (VIP-gebied)Oude Westen ('Vogelaarwijk')Lijnbaankwartier/Coolsingel (VIP-gebied)Laurenskwartier (VIP-gebied)CoolWijnhaveneiland/Oudehaven/BoompjesScheepvaartkwartierKop van Zuid23Tweede wederopbouw 42010 7erg belangrijk. We werken ook veel met bouwbedrijven die veelkennis en ervaring hebben in de stad. Dit soort spelers is ookbereid risico te nemen. Dat betaalt zich op termijn terug."In de eerder genoemde stadsvisie zijn concrete doelstellingengeformuleerd. Dat geldt voor begrippen als welvaart en crimi-naliteit. Maar ook programma's zijn heel concreet vastgesteld,vooral in de binnenstad: de hoeveelheid voorzieningen, open-bare ruimtes, woningbouw, kantoorruimte enz. Ook de finan-ciering is bepaald: komt die uit de markt, uit Europa of van deNederlandse overheden (rijk, provincie, gemeente)?Onderdeel van de stadsvisie is ook de uitvoeringsstrategie.Hierin zijn de zogenoemde VIP-gebieden aangewezen (fig. 4).VIP staat hierin voor `Very Important Projects'. In deze gebie-den is de realisatie van de doelen en de olievlekwerking hetbelangrijkst. Op basis van effectmeting zijn dertien VIP-gebie-den aangewezen, onder meer Lijnbaankwartier, Erasmus MC/Hoboken, Laurenskwartier, Centraal District Rotterdam. "Hiermoet ook een voorbeeldwerking vanuit gaan naar andereplekken in de stad. Zo moet Rotterdam in 2030 de meest inno-vatieve en duurzame havenstad van Europa worden, op hetgebied van kennis en innovatie. Een aantrekkelijke en geliefdestad waar jong en oud graag wonen." Jacques LinssenEen bijkomend voordeel voor de bouwers en ontwikkelaars isdat extra op kosten kan worden bespaard door lagere grond-kosten ? grondkosten zijn immers een percentage van debouwsom ? en lagere leges. Westhoff gelooft overigens niet inhet verlagen van de grondprijzen als financi?le stimulans."Daartoe denken we eerder aan slimme financieringsconstruc-ties die op korte termijn interessant zijn voor bouwers, zoalsgespreide betaling of erfpacht. Voordeel hiervan is dat er ookop korte termijn gebouwd blijft worden. Dat is niet alleennodig om onze doelstellingen te kunnen realiseren, het levertook extra werkgelegenheid op. Als voorwaarde voor dergelijkeconstructies stellen we wel dat een minimum percentage werk-nemers ofwel uit de regio moet komen ofwel uit een groepmensen die eerder geen uitzicht had op werk."SamenwerkingOm de innovatie te bewerkstelligen is samenwerking nodigtussen de marktpartijen. Dit wordt door de gemeente gestimu-leerd, onder meer in het Platform Marktsector Rotterdam. "Ditplatform is gericht op informatievoorziening over het beleidvan de stad. Het wordt ook gebruikt om kennis over slimmeoplossingen uit te wisselen. En we jagen hier ontwikkelingenaan als het in onze ogen niet snel genoeg gaat."Bepaalde partijen zoals beleggers wordt gevraagd zich een langereperiode aan de stad te verbinden. "Dat committment vinden we4