? ? onderzoek ? betontechnologieing.J. de Vries, Bouwdienst R?kswaterstaatir.H.Borsje, TNO Bouwing.H.J. van Weesep, DHV AIBAI gedurende enige jaren wordtin beton een gedeelte van het grove toeslagmateriaalver-vangen door granulaten. Bij de productie van dit granulaat komt in het breekproces fijnmateriaal vrij in de korrelgroep 0-4 mm, hetgeen tot dusver als restproduct wordt be-schouwd. Om de mogelijkheden van toepassing van dit materiaal als vervanging van na-tuul'zand in beton af te tasten, is door de Bouwdienst Rijkswaterstaat een werkgroep ge-formeerd. Binnen deze werkgroep is onderzoekuitgevoerd naarbetontechnologische-enconstructieve prestaties van beton mettoepassing van dit zogenoemde recyclingbreker-zand. Het laboratoriumonderzoek is uitgevoerd doorTNO Bouw. Het onderzoek geeft aandat toepassing van recyclingbrekerzand in beton als vervanger van betonzand mogelijkis, doch vooralsnog niet aantrekkelijk. In milieuklasse 2 is hierbij sterkteklasseB 20haalbaar. Voor een goede verwerkbaarheid is echter toevoeging van (fijn) natuurzandnoodzakelijk.TOEPASSINGSMOGELIJKHEDENVANRECYCLINGBREKERZANDINBETON24B? het fabricageproces van grof granulaatvoor grindvervangend toeslagmateriaal inbeton komen verschillende restproductenvr? zoals brekerzeefzand en recyclingbreker-zand. Deze restproducten worden door pro-ducenten als een probleem ervaren, omdattoepassingen hiervan nog niet zijn geregeld.Indien voor deze producten een toepas-singsgebied kan worden gevonden, kan diteen positieve invloed uitoefenen op ener-zijds de toepassingvan grofgranulaat en an-derz?ds de kostpr?s hiervan en beperkingvan ontgrondingen voor zandwinning.Bij de productie van grof granulaatligt in hetbreekproces de verhouding grof granulaat -f?n granulaat ongeveer op 60:40, zodat b?voortschr?dende toepassing van grofgranu~laat in beton het probleem van de restpro-ducten steeds groter wordt.Voor ditf?n granulaat, hetzogenoemde recy~c1ingbrekerzand, ligt mogel?k een toepas-singin de betonindustrie als vervanger vannatuurzand.Door R?kswaterstaat iseen projectgroep op-gericht om een verkennend onderzoek uittevoeren naartoepassingvan recyclingbreker-zand in beton. Deze projectgroep was sa-mengesteld uit medewerkers van R?kswa-terstaat, TNOBouw en het bedr?fsleven in debetonsector.Naast een inventarisatie van beschikbarekennis op dit gebied is ori?nterend onder-zoek uitgevoerd, zowel in het laboratoriumals in de prakt?k.Uitgevoerd onderzoekIn eerste instantie is in het laboratorium on"derzoek verricht naar betontechnologische-en constructieve eigenschappen van betonmet een totale vervanging van betonzanddoor recyclingbrekerzand. Voor het grovetoeslagmateriaal is hierbij zowel grind alsmenggranulaat toegepast. Bij het onder-zoek is uitgegaan van een in de prakt?k ge-bruikel?ke betonsamenstelling met een ver-houding grove toeslag - fune toeslag van60:40.Met betrekking tot de verwerkbaarheid isnagegaan Of toevoeging van f?n zand hieropeen positieve invloed heeft. B? het laborato-riumonderzoek is hiervoor een gedeelte vanhet recyclingbrekerzand vervangen door f?nzand metverschillende grootstekorrelafme-tingen (0,5, 1en 2 mm).Het toegepaste recyclingbrekerzand be-stond uit 31,8% baksteen, 47,8% kwarts en20,4% cementsteen (% mjm).B? alle mengsels is een effectieve water-ce-mentfactor aangehouden van 0,55 en eengel?ke verwerkbaarheid. B? de proevenbleek dat hierdoor het cementgehaltemoestvari?ren. Om de invloed van de korrel-opbouw van het totale mengsel uit te slui-ten, werd deze b?het bepalen van de con-structieve eigenschappen gel?k gehouden.In figuur 1 is de korrelverdeling van detoege-paste mengsels weergegeven.CEMENT1997/4Tabel 1Samenstelling en eigenschappen van toegepaste mengsels/?~V /cA / /./"/8/ / V/ //' /V ~r // ~,.,.A//'~ '-toegepast /~-----~--- -...----