C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gcement 1999 750Ballast Nedam is een nationaalen internationaal opererendebouwonderneming, actief in hetgehele bouwproces: van initia-tieffase, ontwikkeling, ontwerpen projectfinanciering tot en metde uitvoering, exploitatie enonderhoud na oplevering.De traditie van Ballast Nedamligt aan de waterkant met de aan-leg van havenwerken, tunnels,bruggen en landaanwinnings-projecten. Het activiteitenpakketis geleidelijk verbreed en be-strijkt nu bijna het gehele scalavan de bouwnijverheid: bagge-ren, beton- en waterbouw, indus-triebouw, utiliteits-, woning- enwegenbouw.Vanuit de thuismarkt Nederlandzijn sterke posities opgebouwdin het Verenigd Koninkrijk,Zuidoost-Azi?, het Cara?bischegebied, Zuid-Amerika en hetMidden-Oosten. Door de platteorganisatiestructuur is er sprakevan een gespreide verantwoorde-lijkheid binnen de werkmaat-schappijen; de slagvaardigheid ishierdoor groot.Inmiddels is het accent verlegdvan het traditionele aannemenvan werken naar het zo vroegmogelijk participeren in hetbouwproces. Daarin levert BallastNedam Engineering, als gespe-cialiseerd ingenieursbureau voorbouwkundige, civieltechnischeen infrastructurele projecten, eensubstanti?le bijdrage in de verwer-ving en uitvoering van projecten.I n f o r m a t i e t e c h n o l o g i eDe grootste Informatietechnolo-gie (IT)-afdelingen zijn gevestigdin Amstelveen; deze ondersteu-nen wereldwijd de IT-activiteitenvan het bedrijf. Deze activiteitenworden binnen Ballast Nedamonderscheiden in Informatie &Communicatietechnologie (ICT)en Informatiesystemen (IS) (fig. 1).I n f o r m a t i e - &C o m m u n i c a t i e -t e c h n o l o g i e ( I C T )Sinds medio 1998 is op ICT-ge-bied een centraal beleid geformu-leerd met als doel een betereintegratie en samenwerking tus-sen de verschillende bedrijven.Vooral bij grote infrastructureleprojecten en bij werkzaamhedenin het voortraject, draagt ditbeleid mede bij aan synergie encommunicatie.Onder ICT valt alles wat te makenheeft met de IT-infrastructuur:? de elektronische werkplek -de voor de medewerkers directzichtbare componenten van deICT (de computer met kantoor-automatiserings-, groupware-en webbrowser-applicaties);? de elektronische back office -de ICT-infrastructuur die zich`achter de muur' bevindt (net-werk-besturingssystemen,groupware servers, applicatieen data servers, netwerk-beheerssystemen, anti-virus-systemen en hardware);? communicatiesystemen - decombinatie van techniekendie medewerkers in kantoren(LAN - Local Area Netwerken)en tussen kantoren (WAN -Wide Area Netwerken) metelkaar verbindt (telefonie,huurlijnen, Frame Relay,Internet, Video Conferencingenz.).I n f o r m a t i e s y s t e m e n ( I S )Als tweede vakgebied in de IT zijnde Informatiesystemen (IS) teonderscheiden met:- bedrijfsinformatiesystemen(BIS) ter ondersteuning vanadministratieve en logistiekeprocessen (zoals Baan enSAP);- technische informatie-systemen (TIS) die de ontwerp-processen in het bedrijfondersteunen en waarmee deontwerpgegevens wordenbeheerd (CAX - ComputerAided ontwerptechnieken enPDM - Product DataManagementsystemen).Technisch documentbeheerin de bouwir. M.F. de Jonge, Ballast Nedam Engineering bv, AmstelveenBallast Nedam is onder meer bekend als ontwerper/bouwer van grote infra-structurele werken zoals verkeers- en spoorbruggen in Saoedi-Arabi?,Denemarken, Canada en Suriname. Andere bijzondere werken zijn het land-winningsproject voor het vliegveld Chek Lap Kok in Hong Kong en de ontwik-keling van de Arena-boulevard in Amsterdam-zuidoost. Ballast NedamEngineering (BNE) is in staat grote civiele, bouwkundige en infrastructureleprojecten tot in detail te ontwerpen en te plannen. De activiteiten voorTechnische Informatiesystemen, waaronder CAD en technisch documenten-beheer vallen, betreffen het effici?nt en wereldwijd ondersteunen van hetontwerpproces, alsmede het beheer van alle ontwerpgegevens.1 | StructuurInformatietechnologieBallast NedamITInformatie TechnologieICTInformatie & CommunicatieTechnologieElektronischeWerkplekDataCommunicatieElektronischeBack OfficeBedrijfsInformatieSystemenTechnischeInformatieSystemenISInformatie SystemenC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gcement 1999 7 51Op IS-gebied kan elk bedrijfs-onderdeel binnen de organisatietot op heden zelf zijn beleidbepalen. De wensen en eisen bijhet gebruik van IS verschillen nueenmaal omdat ze aan de eigenwerkzaamheden zijn gekoppeld.Initiatieven voor de inzet van TISworden van oudsher genomendoor Ballast Nedam Engineering;de werkmaatschappijen makendaar dankbaar gebruik van.T e c h n i s c h e I n f o r m a t i e -s y s t e m e n ( T I S )Onder TIS (fig. 2) valt program-matuur voor:- Computer Aided Engineering(CAE) - systemen voor het uit-voeren van diverse algemeneberekeningen zoals raamwerk-en liggerberekeningen, enspecifieke berekeningen zoalshet draagvermogen van eenbetonnen heipaal of het voor-spellen van de krachten opeen brugpijler door ijsgang;- Computer Aided Design (CAD)- systemen voor het makenvan tekeningen. Het betrefttwee-dimensionale (2D) CAD-systemen voor detailontwerpen 2D en 3D CAD-systemenvoor conceptueel ontwerp enknowledge based engineering;- Computer Aided Visualisation(CAV) - systemen voor hetinzichtelijk maken van projec-ten: programmatuur voor hetmaken van mooie plaatjes(renderen), filmpjes (anima-ties) en interactieve 3D model-len (Real Time Modelling enVirtual Reality) (foto 3);- Computer Aided Planning(CAP) - systemen voor hetmaken van planningen voorhet ontwerp en de uitvoeringvan projecten;- Computer Aided Manufac-turing (CAM) - systemen voorhet automatisch producerenvan halfproducten in de bouw;- Persoonlijke productiviteit -systemen voor het opmaken(MS Office) en verzenden(e-mail) van documenten enhet opslaan en ontsluiten vaninterne en externe kennis(Internet, Intranet, Kennis-management).Ten slotte moeten alle technischedocumenten die in het ontwerp-proces worden gegenereerd enalle andere documenten die ineen project worden gebruikt(interne en externe documenten,papieren en digitale documen-ten), op professionele wijze wor-den beheerd. Hiervoor wordendocument-beheersystemen en inde nabije toekomst Product DataManagement (PDM)-systemeningezet. Op deze wijze wordt perproject een Informatiemodel op-gebouwd, waarmee het te realise-ren bouwwerk wordt omschreven.In figuur 4 zijn de relaties tussende bedrijfs- en technische in-formatiesystemen weergegeven.Het inzetten van de WorkFlowManagement-component in deEnterprise Resource Planning(ERP) en Product Data Manage-ment (PDM)-applicaties, biedt demogelijkheid tot het automatise-ren van bepaalde processen,zoals het digitaal goedkeuren vanfacturen of tekeningen en bere-keningen.B e h e e r v a n t e c h n i s c h ed o c u m e n t e n ( a s i s )Al in een vroeg stadium werdduidelijk dat documentbeheervan groot belang is om het sneltoenemende aantal elektronischetekeningen te kunnen beheren.Die behoefte werd het eerst dui-delijk tijdens een omvangrijkbruggenproject in Denemarken;de westbrug over de Storeb?lt.Er werden vier eisen aan een tegebruiken documentbeheerpak-ket gesteld:- aansluiten bij de project-matige manier van werken;3 | Rendering parkeergarageOssenmarkt, Groningen2 | Technische Informatiesystemen (TIS)4 | De relatie tussen InformatiesystemenC o n s t r u c t i e k & u i t v o e r i n gcement 1999 752- CAD-documenten moetensnel teruggevonden kunnenworden;- een open structuur voor eenoptimale aanpassing aan deeigen werkwijze;- een goede integratie met hetstandaard PC-tekenprogram-ma AutoCAD.Na in een verkennende faseOTAS te hebben gebruikt, heeftBallast Nedam vanaf het eerstebegin gewerkt met de Auto-Manager WorkFlow software vanCyco (fig. 5).Voor de ondersteuning van hetontwerpproces had BNE specifie-ke eisen met betrekking tot deindeling van het documenten-managementsysteem voor CAD-tekeningen. Revisie- en statusbe-heer van tekeningen, de eenvou-dige uitwisseling van ontwerp-documenten en de mogelijkheidom voortgangsrapportages vanhet ontwerp van projecten temaken, waren zeer belangrijk.Vanwege het ontbreken van detotale gewenste functionaliteit inde destijds beschikbare program-matuur, is een eigen applicatiegeschreven voor de aanvullendefunctionaliteit.Deze informatie kan nauwkeurigworden bijgehouden conform dewijze van werken binnen deonderneming en de eisen vaninterne en externe opdrachtge-vers. Tevens kunnen tekening-lijsten worden geproduceerd enkan een productieplanning voorde tekeningen worden gemaakt.Met de zelf ontwikkelde applica-tie wordt de productieplanningvan de tekeningen bijgehoudenen kan op elk moment een voort-gangsrapportage worden gegene-reerd in AutoCAD. Tussendoorvinden interne kwaliteitchecksplaats. Na interne revisies op deafdeling zelf, gaat een tekeningnaar een projectteam voor con-trole. Na interne goedkeuringgaat de tekening ter goedkeuringnaar de opdrachtgever.Uit ervaring kan een voortgangs-percentage worden berekend.Als een tekening naar een op-drachtgever gaat, is het voortgangs-percentage 80%. Dit zegt ietsover de hoge kwaliteit van deinterne revisiecontroles.Vanwege de project-geori?nteer-de werkwijze is besloten alledocumenten behorend bij ??nproject in een aparte projectom-geving op te slaan. Dit is een af-gescheiden database met eigen-schappen die apart kunnen wor-den ingesteld, zoals workflow,revisiebeheer, interface-uiterlijken wensen van de opdrachtgevervoor layout van de tekeningen.Elk record in de database beschrijfteen tekening in het project.Hierin worden gegevens vastge-legd als titel van de tekening,schaal, formaat, revisie enz.Door de feilloze integratie metAutoCAD, wordt bij het aanma-ken van een nieuw AutoCAD-document automatisch de juisteschaal ingesteld en worden inhet titelblok gegevens uit de data-base gezet. Zo heeft elke teke-ning die wordt aangemaakt,dezelfde project lay-out, wat hetzoeken en categoriseren van zo-wel recente als meer gedateerdedocumenten eenvoudig maakt,ook als het om zeer grote aantal-len gaat (fig. 6).Om alle afzonderlijke projectente beheren, is een aparte over-koepelende projectendatabaseopgezet. Dit is de bron voor deprojectinformatie die door dedirecte link tussen AutoManagerWorkFlow en AutoCAD in hettitelblok van de tekening terecht-komt.Deze projectendatabase is eenbelangrijk onderdeel van hetkennismanagementsysteem enis een bron die regelmatig wordtgebruikt bij het maken van aan-biedingen voor nieuwe projecten.Het uitwisselen van CAD-teke-ningen met interne en externeopdrachtgevers gebeurt steedsvaker digitaal. Het beheersys-teem biedt daarvoor zogenaamdecheck-in en check-out mechanis-men, zodat tekeningen die tijde-lijk buiten de deur zijn, een`bevroren' status krijgen. Er kandan niet verder aan wordengewerkt. Voor het digitaal ver-zenden van tekeningen wordtgebruikgemaakt van de door deICT-sector ingerichte datacom-municatiesystemen op basis vanLotus Notes.Binnen AutoCAD is het product`Digital Transfer' ontwikkeld. Als6 | Titelblok CAD-tekeningmet barcode als koppelingnaar document-beheer-systeem5 | CAD-documentbeheermet AutoManagerWorkFlowC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gcement 1999 7 53een tekening intern via het LotusNotes-mailsysteem wordt ver-stuurd, worden automatisch deAutoCAD-referentiebestanden(X-ref's) en andere benodigde be-standen die aan de tekening vast-zitten, meegestuurd (zoals fonts,menu's en dergelijke). Daardoorblijven alle data in tact bij hetinlezen van de digitale tekening.T o e k o m s t i g t e c h n i s c hd o c u m e n t b e h e e r ( t o b e )Momenteel zijn producten op demarkt die alle (en meer) vereistefunctionaliteiten in een docu-ment-beheersysteem in zichhebben. Deze systemen wordenin de IT-wereld aangeduid metProduct Data Management(PDM)-systemen. Het zijn syste-men waarmee alle technischegegevens over het ontwerp, deuitvoering en de instandhoudingvan projecten beheerd kunnenworden (fig. 7).Een PDM-systeem kan meehel-pen in het snel genereren en wij-zigen van een grote hoeveelheidproductgegevens (tekeningen,berekeningen, materialen, hoe-veelheden enz.), die met de CAX-gereedschappen zijn gecre?erd ende projecten technisch beschrij-ven. Het PDM-systeem komtvooral tot zijn recht in de pro-ductontwikkeling (planvormingen ontwerp) en de instandhou-dingsfase van het bouwproces.In de uitvoeringsfase verschuiftde nadruk naar de financi?lekant, de inkoop en logistieke pro-cessen waarbij ERP-systemenworden ingezet. De productgege-vens worden met behulp vanProduct Data Interchange (PDI)-technieken (STEP) uitgewisseldtussen de PDM- en ERP-systemen.In het PDM-systeem worden ge-gevens over de documenten enproducten (de zogenaamde meta-gegevens) bijgehouden. De be-langrijkste componenten van eenPDM-systeem zijn:- documentbeheer en gegevens-kluis (`data vault') - de kernvan het systeem voor het op-slaan en terugvinden vandocumenten met check-outen check-in mechanismen,statusbeheer, revisiebeheer,autorisatiebeheer, viewers enkoppelingen met applicatiesvoor het opstarten van dedocumenten;- product-structuurbeheer -functie waarmee de relatiestussen documenten en deopbouw van het product zelfvastgelegd kunnen worden,op basis waarvan de structuurvan activiteiten kan wordenvastgelegd (WBS - WorkBreakdown Structures);- workflow- en procesbeheer -het beheren van de informa-tiestroom door de organisatie,zoals het controleren, autori-seren en vrijgeven van docu-menten. Vooral het kunnenbijhouden van EngineeringChange Requests (ECR's) enEngineering Change Orders(ECO's) is belangrijk;- projectbeheer - inplannen vanactiviteiten en beoogde resul-taten (deliverables). Doel vandeze functie is het beheersenvan (doorloop)tijd, geld enkwaliteit in een project.Het zal duidelijk zijn dat in eenPDM-omgeving niet meer uit-sluitend over CAD-documentenwordt gesproken, maar over alledocumenten die in het product-ontwikkelingstraject van belangzijn. Dit zijn zowel digitale alspapieren documenten en zowelinterne als externe documenten.T e n s l o t t eHet beleid van Ballast Nedam iserop gericht de activiteiten in hetvoorwaartse en achterwaartse tra-ject van het bouwproces steedsverder te versterken. De inzetvan Product Data Management(PDM)-systemen zorgt ervoor datde gegevensstromen van en naarfuncties en processen op ade-quate en effectieve manier verlo-pen en bieden daarbij een goedebeheersing van het totale bouw-proces.Met het inzetten van CAD-docu-ment-managementsystemenheeft Ballast Nedam belangrijkeproductiviteitswinsten behaalddoor het interne ontwerpprocesdoelmatiger te stroomlijnen. Eenbelangrijke stap voorwaarts is hetinzetten van document-manage-mentsystemen voor alle docu-menten in het bouwproces: dePDM-systemen. sL i t e r a t u u r1. Jonge, M.F. de, Document-beheer zonder ballast,AutoManager WorkFlow bijBallast Nedam Engineering.CAD Magazine, januari /februari 1999.2. Jonge, M.F. de, e.a.,Kennismanagement spreektiedereen aan. Cobouw, 3februari 1999.3. Kok, A. de, e.a., Schriftelijkepraktijkcursus Product DataManagement, 1998.7 | TIS en BIS in het bouwproces