? utiliteitsbouw ? algemeen ontwerp ? prefabricagelangs de snelweg E411, halverwege Brussel en luxemburg, is in korte tijd een opmerke-lijk bouwwerk verschenen: de telecommunicatietoren van Vedrin. Het bijzondere aan deconstructie is de ver doorgevoerde prefabricagegraad. Het ontwerp is afkomstig van defabrikant, Ets.E.Ronveaux uit het Waalse Ciney, een bedrijf dat zich inde loop der jarenonder meer heeft gespecialiseerd in het ontwerpen en uitvoeren van torens voor radio-tven telecommunicatie. Voorde realisatie van de torenbij Vedrin kreeg Ronveauxop hetvijf-tiende Internationale Congres van de betonindustrieBIBM in Parijs in 1996 de prijs in decategorie 'Architectonische projecten'.TECHNIEKENTELECOMMUNICATIE OPHOOGNIVEAUDe tekstvan dit artikel is voor een deel afkomstigvaneen beschrijving in het tweemaandelijkse tijdschriftbeton, uitgegeven door de FeBe.CD Voorbeeld van een toren waarop Ron-veaux hetpatent heeft. Duidel?kzichtbaar isde overgang naar een kleinere diameter opeen bepaalde hoogte44In 1937 start Eug?ne Ronveaux z?n bedr?fmet de prefabricage van palen vangewa-pend beton als steunen voor bovengrondseleidingen. In 1950 introduceert h? de voor-spantechniek b? de productie van lichtmas-ten. Vanaf 1955 past h? deze techniek ooktoe op onder meer leidingpalen.In 1957 wordt door Ronveaux ten behoevevan de Expo '58 op de Heizei in Brussel eentorenmast meteen hoogte van 34 m, uit??nstuk ?n in voorgespannen beton gefabri-ceerd. Dit gebeurt evenwel ter plaatse, van-wege onoverkomel?ke transportproblemen.De evolutie verloopt daarna verder van licht-masten tot een hoogte van 44 m in ??n oftwee stukken, naar tv-masten tot 60 m envervolgens naar straalzenders en telecom-municatietorens met een hoogte van 100 mof meer.SysteembeschrijvingDergel?ke torens bestaan in het systeemvan Ronveaux standaard uit ringen met eendiameter van 1,7 m, 2,4 m en 3,4 m (rond),of 4,4 m en 6,3 m (achthoekig). De stan-daardhoogte van de ringen is bepaald op 3m, vanwege de maximale doorrijhoogte on-der viaducten. Een overgangsring tussentwee opeenvolgende diameters heeft eenhoogte van 1,5 m (foto 1).De productie van deze gewapend betonnenringen gaat gepaard met zeer nauwe tole-ranties om de montage te vereenvoudigen.Ze worden op de bouwplaats boven elkaargemonteerd met een voeg van epoxymortelen vervolgens nagespannen.De torens Z?n uitgerust met volledig of ge? .deeltel?k geprefabriceerde betonnen plat-forms, een trap of een toegangsladder in detoren, kabelladders en een bliksembeveili-ging. Vaak herbergen ze ookeen technischeruimte.Telecommunicatietoren VedrinIn 1991 besluit Belgacom bij Vedrin een 170meter hoge Hertz.relaistoren te bouwen.Ronveaux schrijft in met een variant in pre-fab-beton, geheel gebaseerd op haar eigenstandaard-torensysteem. Om voldoendestabiliteit te verkr?gen en toch een zekereelegantie te behouden, bestaat de onder-bouw (tot een hoogte van 96,75 m +peil) uitdrie poten. Door de slanke constructie is de-ze aanbieding zeer aantrekkel?k (fig. 2).Ontwerpbeschr?vingDe poten hebben een diametervan 2,4 menvormen een helling van 5% ten opzichte vande verticaal. In de ene pootbevindt zich eenwenteltrap, de tweede bevat een ladder ende liftkabels, de derde hettegengewichtvande lift. Deze voorzieningen zijn al in de fa-briek aangebracht. De poten z?n iedere 12 monderling verbonden door een driebenigester in geprefabriceerd beton (fig. 3). Diester is in hetmidden hol: een vr?e doorgangvoor de panoramische lift.Op het niveau 84-96 m bevindt zich deknoop (foto 4), die wordt gevormd door eenminimum aantal 'ingemetselde' verbindin-gen. Daarvoor werd een speciale mortelspe-cie gebruikt. In deze zone bevinden zich vierplatforms in geprefabriceerd beton diedienst doen als werkstations. Z? werdenvoorzien van bevestigingspunten voor an-tennes, glaswanden of borstweringen. In deknoop bevindt zich een centrale kern van 3,4m diameter. Die wordt voor de helft ingeno-men dooreen nieuwetrap en door de lift. Hetbovenste gedeelte van de toren heeft eendiameter van 3,4 m en biedt aldus plaatsvoor de trap, de kabels en de lift. Helemaalaan de top z?n nog eens vier platforms in ge-prefabriceerd beton als werkstations inge-richt.CEMENT1998/7/8IZOOO163,00+rpZ40071Z5? De driebenige sterdie de verbinding vormt tussen de drie poten bestaat uit drie sleutel-vormige elementen(3) Aanzicht van de door Ronveaux ingediende variant in prefab-betonelementen8) Bovenste niveau van de knoop, waaraanvier werkbordessen zijn bevestigd? Standaard ringelement. De eerste voor-spanreductieposities zijn met een kruis aan-gegeven~-1 IF=~ ~-11--1 11--11 1---