C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2002 6 39L e v e r i n g o f m o n t a g eBij de realisering van een ge-bouw met een prefab betonnendraagconstructie selecteert deopdrachtgever een bouwsysteemen daarmee tevens ??n of meerleveranciers. Ook zal hij eenkeuze maken voor het montage-bedrijf waarmee hij wenst te wer-ken. De hoofdaannemer opereertals spil tussen deze partijen. Hetmontagebedrijf zal het bouwsys-teem plaatsen volgens de instruc-ties van de systeemleverancier.De mate waarin dit montagepro-ces soepel verloopt, is afhankelijkvan eerdere ervaringen van hetmontagebedrijf met het betref-fende bouwsysteem en van dekwaliteit van de montage-in-structies van de systeemleveran-cier. Zijn dergelijke instructiesalleen opgesteld vanuit het per-spectief van de systeemleveran-cier, dan zal de aandacht vooralgericht zijn op het op correctewijze monteren van het systeemen het uitsluiten van montage-fouten. De instructies zullenvoorbijgaan aan de bouwmetho-den en werkwijzen die het mon-terende bedrijf bij voorkeur han-teert. Dit kan leiden tot frictiestijdens de uitvoering (maatafwij-kingen, stagnaties), juist vanwe-ge de expliciete rolverdeling indit bouwproces. Een probleemmet een prefab betonnen bouw-deel zal daardoor automatisch ophet bordje van de hoofdaanne-mer terechtkomen en niet bij hetmonterende bedrijf. Deze zalelke verantwoordelijkheid metbetrekking tot de levering vanhet systeem naast zich neerleg-gen. Hij is immers slechts ver-antwoordelijk voor een juistemontage.L e v e r i n g e n m o n t a g eHoe anders is dit wanneer zowellevering als montage in ??n handzijn. Dit is bijvoorbeeld het gevalindien levering plaatsheeft doorof via het montagebedrijf. Hier-bij kunnen leverancier en monta-gebedrijf beide tot hetzelfde con-cern behoren, maar het kan ookzijn dat het montagebedrijf ope-reert met vaste, externe leveran-ciers. In elk geval is het perspec-tief van waaruit het montagebe-drijf opereert hier een geheelandere: hij is verantwoordelijkvoor het welslagen van het bouw-systeem. Daarom zal een pro-bleem binnen het systeem tij-dens de uitvoering zoals eenonvolkomenheid aan een prefabbetonelement, niet op het bordjevan de hoofdaannemer wordengelegd. Het montagebedrijf isimmers mede verantwoordelijkvoor het bouwsysteem en dus isde onvolkomenheid vooral zijnprobleem. De klachtenprocedurebij een dergelijk montagebedrijfis dan ook meer intern gericht,in tegenstelling tot die bij eenmontagebedrijf dat niet tevenstoelevert. Het gevolg is dat ersprake is van een intensieve sa-menwerking tussen fabrikant enmontagebedrijf, gericht op hetoptimaliseren van het bouwpro-ces voor beide partijen.S y s t e e m o p t i m a l i s e r i n gVoor een werkelijke optimalise-ring van een bouwsysteem is hetnoodzakelijk te werken met vastepartners: het montagebedrijfwerkt altijd met dezelfde vastetoeleveranciers, waarmee afspra-ken worden gemaakt omtrentieders rol binnen het bouwsys-teem. In feite worden alle toele-verende partijen ge?ntegreerdbinnen het bouwproces. Tevensis het van belang dat van meet afaan een systeemhandboek voorde uitvoering wordt gehanteerd,opgesteld en bijgehouden doorhet montagebedrijf. Dit hand-boek beschrijft systematisch dejuiste uitvoering van het bouw-systeem. De standaarddetails ende standaard-uitvoeringsmetho-den sluiten uiteraard naadloosSynergie door samenprefabriceren en monterenH.N.J. in den Haak, Voorbij Betonbouw bvir. S. van Dijk, Voorbij Groep bvHet bouwproces bestaat uit logische bouwdelen, zoals de fundering, dedraagconstructie, de gevelbekleding of de W+E-installaties. Bij elk bouwdeel ismeestal sprake van een toeleverancier en een verwerker, bijvoorbeeld de hei-paalfabrikant en het heibedrijf. De hoofdaannemer treedt hierbij op als deorganiserende co?rdinator, die de lijm vormt tussen de diverse bouwpartijen.Ook de leverancier en de verwerker van een prefab betonnen bouwsysteemzijn in principe twee verschillende partijen. Als beide partijen samenwerken,bijvoorbeeld doordat zij behoren tot ??n bedrijf, kan dit leiden tot synergie: dewederzijdse uitwisseling van kennis en kunde leidt tot een versnelde optimali-sering van het bouwsysteem.1 | Stelschotel op draadeindC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2002 640aan bij de geprefereerde metho-den en werkwijzen van het mon-tagebedrijf. Hierdoor ontstaateen effici?nt bouwproces meteen nauwkeurig product alseindresultaat. Uiteraard is hetvan belang dat alle betrokkenenop de hoogte zijn en blijven vandit uitvoeringshandboek.Synergie binnen het systeemwordt bereikt door oog te hebbenvoor elkaars specifieke kwalitei-ten en problemen en hieroverveelvuldig en juist te communi-ceren. Zo is het bijzonder zinvolom personeel uit te wisselen tus-sen de leverancier(s) van het pre-fab beton en het montagebedrijf.Dan wordt hen duidelijk wat deconsequenties zijn van het eigenhandelen en wat de (on)moge-lijkheden zijn op ieders vakge-bied. Het effect van bijvoorbeeldeen verkeerd geplaatste schroef-huls wordt zo heel duidelijk,maar evengoed kan in een beton-fabriek worden ervaren wat bij-voorbeeld de effecten zijn vaneen gewenste afwerking of eensmalle nok. Zodoende wordt eensfeer geschapen waarin mensenbereid zijn mee te denken oververbetering van het bouwsys-teem, om zo het werk voor eenieder te veraangenamen.2 | Zelfklevend voegbandaan buitenzijde wand3 | Aanbrengen van giet-mortel via gains4| Detail wanddoorsnedemet enkele nokC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2002 6 41V o o r b e e l dOm een dergelijke systeemopti-malisering te tonen wordt de ont-wikkeling van het voegdetail vaneen dragend betonnen spouw-blad bekeken. Het betonnenbouwsysteem bestaat uit dragen-de spouwbladen en kanaalplaat-vloeren die op een nok van hetspouwblad worden opgelegd.Het onderliggende spouwbladwordt voorzien van draadeindenmet stelschotels (foto 1), waarophet spouwblad wordt geplaatsten op de juiste hoogte kan wor-den gesteld.De onderzijde van het spouw-blad is in eerste aanleg vlak uit-gevoerd (eenvoudig bekistings-werk, beschadigingsongevoeligen stabiel op het tasveld). Om hetspouwblad vast te kunnen gietenaan zijn benedenbuurman, dientrondom de horizontale voeg aande onderzijde een `bekisting' teworden gemaakt. Hiertoe wordtonder de wand aan de buitenzij-de een dik voegband geplakt(foto 2) en wordt aan de binnen-zijde van de wand een rond-schuimband geplaatst. Via gainswordt de ruimte onder de wandmet gietmortel gevuld (foto 3),waardoor een innig contact metde onderliggende constructiewordt verkregen. Nadeel vandeze constructie is de onzekereafdichting aan de buitenzijde,met lekkages en daarmee onvol-ledige vulling tot gevolg.In overleg met de betonfabrikantwordt besloten om de vlakkeonderzijde van de wand van tweenokken of randen te voorzien,zowel aan de binnen- als aan debuitenzijde. Hierdoor is alleennog een dun voegband nodig omde te vullen ruimte lekdicht af tesluiten. Door de symmetrischenokken was stabiliteit op het tas-veld of tijdens transport geenprobleem, mits de nokken niet tesmal worden uitgevoerd. Deonzekerheid met betrekking totde afdichting aan de buitenzijdevan de wand is hiermee opgelost,doch een nieuw probleem dientzich aan: door de nok aan bin-nen- en buitenzijde bestaat onze-kerheid omtrent de vullings-graad van de te vullen ruimteonder de wand. De aanwezigheidvan de twee randen aan deonderzijde maakt inspectie ach-teraf zeer lastig en praktischonmogelijk.Een volgende optimalisering isgevonden door het weglaten vande nok of rand aan de binnenzij-de van de wand. Hiervoor in deplaats is weer een rondschuim-band aangebracht (fig. 4), die naverharding van de gietmortel kanworden verwijderd en inspectievan de met gietmortel gevuldevoeg mogelijk is.Een laatste optimalisering is noggevonden in het vervangen vanhet systeem met stelschotelsdoor stelankers. De stelankerszijn hierbij opgenomen in debovenzijde van het onderliggen-de wandelement (fig. 5, foto 6).Voordeel van toepassing van destelankers ten opzichte van destelschotels op draadeinden is devermindering van de voeghoogteen daarmee van de hoogte van denok onder de wand van 30 mmnaar 20 mm. Hierdoor is mindergietmortel benodigd voor het vul-len van de voeg en kan met eenkleiner rondschuimband als af-dichting aan de binnenzijde vande wand worden volstaan.Met dit voorbeeld is duidelijkgemaakt dat waar een systeemeerst gericht is op eenvoudigeprefabricage (vlakke onderzijdewand) het later steeds meergericht wordt op een zo hoog-waardig mogelijke uitvoering vaneen gietvoeg, waarbij is ingele-verd ten aanzien van prefabrica-ge. Toch is de optelsom van aldeze wijzigingen een beter bouw-systeem, wat een voordeel is vooralle betrokkenen. Het demon-streert waartoe synergie kan lei-den. 5 | Wanddetail metstelanker6 | Stelanker in onder-liggende wand